Gen Z tìm gì qua kính ngắm máy ảnh kỹ thuật số?

Những chiếc máy ảnh số bước ra từ tuổi thơ của thế hệ Gen Z, dù bị những người chủ cũ coi là lạc mốt, lại đang nổi bật trên mạng xã hội hơn bao giờ hết. Ảnh chụp ra nhiều khi cháy sáng, có lúc lại vằn vện hiệu ứng Moire, nhưng lại đang gây ra một cơn sốt kỳ lạ đối với Gen Z. Trên Instagram, hàng loạt tài khoản chuyên chia sẻ khoảnh khắc hằng ngày bằng ảnh số ra đời, còn trên TikTok, hashtag #digitalcamera đã thu hút tới gần 200 triệu lượt xem.

Niềm vui của sự thỏa mãn bị trì hoãn

Đầu năm 2022, Anthony Tabarez, một thiếu niên người Mỹ, háo hức tới dự buổi dạ tiệc tốt nghiệp trung học của niên khóa mình. Như bao người bạn đồng trang lứa khác, cậu nhảy múa quên sầu, cũng không quên chụp lại những khoảnh khắc đẹp của mình với bạn bè trên sàn nhảy.

Thế nhưng, thay vì dùng smartphone như chúng bạn, Tabarez mượn của mẹ mình chiếc máy ảnh kỹ thuật số màu bạc hiệu Olympus FE-230 - với kiểu dáng nhỏ gọn và ống kính trồi sụt, vốn tưởng đã thuộc về ký ức của những năm 2010. Trong suốt năm cuối cấp, những chiếc máy ảnh số cũ-nhưng-không-cổ dạng như Tabarez bắt đầu xuất hiện nhiều hơn trong khuôn viên trường. Đến đêm dạ hội, Tabarez chuyền tay chiếc camera nhỏ gọn cho bạn bè, cùng nhau chộp lấy những khoảnh khắc xuề xòa mà vui vẻ trong những bức ảnh ám tím đặc trưng của dòng máy này. "Chúng tôi đã quá quen với điện thoại rồi. Giờ sử dụng một thứ khác để chụp sẽ thú vị hơn nhiều" - Tabarez nói với tờ The New York Times.

Các ngôi sao Hollywood như Kylie Jenner, Bella Hadid hay Charli D'Amelio cũng đang theo trào lưu với hàng loạt ảnh mờ, cháy sáng chính hiệu camera kỹ thuật số trên Instagram. "[Máy ảnh số] cho ra những kết quả khác so với thông thường. Sự thỏa mãn sẽ bị trì hoãn lâu hơn chút" - nhiếp ảnh gia Mark Hunter, còn được biết tới với nghệ danh Cobrasnake, cho biết.

Vào đầu thập niên 2000, khi mới bước vào độ tuổi đôi mươi, Hunter đã bắt đầu chụp lại đời sống Hollywood về đêm bằng những chiếc máy ảnh số nhỏ gọn. Trong ảnh của Hunter, độc giả có thể bắt gặp Taylor Swift ngoan hiền của thời You belong with me với chiếc máy ảnh Canon trong tiệc sinh nhật của Katy Perry, hay Kim Kardashian thời mới nổi - tất cả hiện lên trong ánh đèn flash gắt, gợi nhớ về một thời kỳ tưởng đã rất xa năm 2023.

Ngó qua Instagram, có thể thấy những bộ ảnh mới nhất của anh trông cũng y hệt những tác phẩm xưa - chỉ khác biệt ở các nhân vật chính (các ngôi sao TikTok và Instagram thời nay) và chiếc điện thoại họ dùng (iPhone, chứ không phải điện thoại gập).

Tương lai trắc trở, nhớ thuở thơ ngây

Theo Krystine Batcho, nhà nghiên cứu về hoài niệm tại Đại học Le Moyne (Mỹ), việc hồi cố đến những ngày xưa tươi đẹp là một phản ứng thường thấy của con người trong giai đoạn khủng hoảng kinh tế - Gen Z hiện nay cũng không là ngoại lệ. Ở độ tuổi 26 trở xuống, hầu hết họ vẫn đang vật lộn tìm chỗ đứng cho mình; mấy năm vừa qua cũng là lần đầu tiên họ trực tiếp phải gánh chịu ảnh hưởng của suy thoái kinh tế.

"Đây là quãng thời gian đầy hoang mang khi [người trẻ] phải từ bỏ sự ngây thơ con trẻ để đổi lấy sự tự do của người lớn" - Batcho nói với Business Insider. Với nhiều người, đặc biệt là đối tượng thanh niên hay những người không có bệ đỡ tài chính vững chắc, những diễn biến xấu của nền kinh tế có thể kích hoạt những nỗi sợ về trách nhiệm tài chính như tiền nhà hoặc nợ học phí. "Hoài niệm với họ là một nơi an trú, nơi họ có thể trở về với cảm giác thoải mái, an toàn và đầy yêu thương mà họ từng trải nghiệm" - cô nói thêm.

Dù nghe có vẻ bất hợp lý, nhưng ngoái nhìn về quá khứ có thể khiến ta thêm tích cực ở hiện tại, đồng thời tăng niềm tin vào tương lai. Theo một nghiên cứu xuất bản năm 2022 trên tạp chí Journal of Neuroscience, trạng thái hoài niệm có thể làm giảm tri nhận về nỗi đau và sự bất an. Những con số cũng cho thấy xu hướng này: Trong thời kỳ giãn cách COVID-19, 37% người tiêu dùng Anh cho biết họ đã nấu lại những món ăn quen thuộc từ thời thơ ấu. Cũng trong giai đoạn này, Spotify nhận thấy người dùng tạo các playlist hoài cổ nhiều hơn 54% mức bình thường.

Theo đà ấy, máy ảnh số cũng trở thành một bảo bối hoài niệm, giúp Gen Z tạm quên đi sự cô đơn của một đời sống xã hội phụ thuộc vào Internet, đồng thời trở về một quá khứ tiền-mạng-xã-hội tươi đẹp. Gen Z đang dần nhận ra rằng "bản địa công nghệ" đồng nghĩa với việc không thể thoát khỏi công nghệ. Một khảo sát của Pew Research năm ngoái cho thấy 36% giới trẻ Mỹ thú nhận mình đang tốn quá nhiều thời gian vào mạng xã hội.

Trong bối cảnh "thập diện mai phục" bởi các sản phẩm nhà Meta, TikTok và Amazon, họ đang tìm đến ký ức về thập niên 1990 và 2000 như một lối thoát tinh thần, nơi xúc tu công nghệ còn chưa (và không thể) chạm tới, Michael Pankowski, giám đốc Công ty tư vấn thị trường Gen Z Crimson Connection, nhận xét. "Internet thì ai cũng thích, nhưng nó đã thành lựa chọn [tương tác xã hội] duy nhất chúng ta có sau các tác động của đại dịch. Chúng ta đang hoài niệm về thời điểm mà Internet còn chưa hiện diện khắp nơi như bây giờ" - Pankowski nói với Business Insider.

Trong lúc lục lọi những hoài niệm ấy, hẳn Gen Z đã tìm được chiếc máy ảnh số nằm sâu trong tủ đồ của cha mẹ hoặc tiệm đồ cũ. Những dòng máy như Canon Powershot hay Kodak EasyShare đang gây sốt trở lại trên các sàn thương mại điện tử, đồng thời cũng xuất hiện ở các bữa tiệc hay sự kiện cộng đồng.

So với các camera smartphone ngày nay, các dòng máy ảnh số cũ có ít megapixel hơn, khẩu độ cũng thấp hơn, đồng nghĩa với việc ảnh có độ phân giải và chất lượng thua kém. Thế nhưng, trong một biển ảnh chụp hoàn hảo, trăm hình như một từ smartphone mà ta có thể thấy trên Instagram, những tấm hình lệch chuẩn từ máy ảnh số lại trông "thật" và quý báu hơn bao giờ hết. "Người ta đang nhận ra rằng dùng những thứ không gắn với smartphone thì sẽ vui hơn nhiều" - Mark Hunter chia sẻ.

Theo Brielle Saggese, chuyên gia thuộc Công ty dự đoán trào lưu WGSN Insight, đối với một bộ phận Gen Z, chiếc máy ảnh số là phương tiện mới nhất trong cuộc đua thể hiện phiên bản "chân thật" nhất của bản thân trên mạng xã hội, chứ không hẳn là để chạy trốn. Ảnh chụp bằng máy ảnh số có thể là "một điểm cộng cá tính mà ảnh iPhone không có được" - cô nói với The New York Times.

Với Rudra Sondhi, sinh viên năm nhất tại Đại học McMaster (bang Ontario, Mỹ ), máy ảnh số là phép chia trung bình hoàn hảo giữa máy ảnh phim và smartphone. Nói về chiếc máy ảnh số mượn của bà ngoại mình, Rudra cho biết: "Tôi luôn có một ký ức cụ thể gắn với mỗi bức ảnh được chụp bằng máy ảnh số, còn khi xem lại album ảnh trên điện thoại, tôi chỉ thoáng nhớ về khoảnh khắc ấy, cảm giác không đặc biệt bằng".

Còn với Sadie Grey Strosser, 22 tuổi, chiếc máy ảnh số gắn với một bước ngoặt cụ thể trong cuộc sống. Trong thời kỳ đại dịch, cô tạm dừng việc học tại Đại học Williams trong nửa năm và bắt đầu cùng chiếc máy Canon Powershot của cha mẹ để ghi lại những khoảnh khắc hằng ngày. 

"Tôi cảm thấy mình đang ở ngoài rìa thế giới văn minh, và việc dùng một chiếc máy ảnh không có kết nối với điện thoại giống như đang phản ánh tình cảnh ấy" - Strosser nói. Sau khi chiếc máy Canon hỏng, Strosser cho biết mình đã rất buồn. Chiếc Sony Cybershot cô đang dùng có "cá tính rất khác" máy Canon, còn iPhone của cô cũng chẳng còn quá quan trọng, vì "nếu nó hỏng, tôi cũng chẳng quan tâm lắm".