Everything Everywhere All At Once: "Kỳ lân" bẻ gãy công thức Oscar

TTCT - So với các ứng cử viên khác của mùa Oscar năm nay, Everything Everywhere All At Once nằm ngoài công thức quen miệng được Hội đồng Viện hàn lâm ưa thích.

Khi trở thành người phụ nữ gốc Á đầu tiên mang tượng Oscar về nhà, Dương Tử Quỳnh nói cô đã dùng kungfu để phá vỡ bức trần kính - những rào cản vô hình ngăn cản thành công của của những người yếu thế.

Bộ phim mang lại vinh quang cho cô, Everything Everywhere All at Once (EEAAO), tự nó cũng đã phá vỡ một thứ khác liên quan đến giải thưởng viện hàn lâm.

So với các ứng cử viên khác của mùa Oscar năm nay, như Tár với nữ chính Cate Blanchett, The Whale với nam chính Brendan Fraser, The Banshees of Inisherin, Fabelmans hay Black Panther, EEAAO nằm ngoài công thức quen miệng được Hội đồng Viện hàn lâm ưa thích, còn gọi là "Oscar bait".

Xét lề lối Oscar thường thấy, chuyện EEAAO chiến thắng gần như là bất khả. Phim không có những nam nữ chính sống trong nghịch cảnh, với những phân đoạn độc thoại gai góc; mà chỉ là một bộ phim hài viễn tưởng (hai thể loại thường bị Oscar ngó lơ), với nhân vật chính là một phụ nữ trung niên người Mỹ gốc Hoa làm chủ một tiệm giặt ủi, với những màn tấu hài mượn từ các sản phẩm đại chúng khác: chuột đầu bếp trong phim Ratatouille, hòn đá biết nói, và hình ảnh âm - dương ẩn trong chiếc bánh mì tròn.

Bộ phim ra mắt cách mùa giải thưởng gần một năm - thay vì ngay trước mùa Oscar hay cuối năm dương lịch gần nhất, tại South by Southwest - một lễ hội phim ảnh và văn hóa đại chúng được Oscar coi là "chiếu dưới". Phim chỉ ra mắt nhỏ lẻ ở một số rạp vào hồi tháng 3, sau đó tăng nhiệt dần tại phòng vé cũng như trên mạng xã hội.

Vậy tại sao bộ phim vẫn vượt lên? Câu trả lời khá đơn giản: Phim được nhiều người yêu thích, kể cả hội đồng chấm giải.

Phá vỡ điều cần phá

"Tôi đã rất thích bộ phim này ngay từ khi nó ra mắt" - một thành viên của Viện hàn lâm nói với The New Yorker. Nhân vật này tiết lộ mình đã bình chọn cho phim phần vì câu chuyện chật vật trong gia đình, sự nghiệp và con cái ở xứ người của nữ chính, phần vì cái kết có hậu của phim.

"Không có phim nào năm nay có tinh thần khai mở như EEAAO... EEAAO mang vẻ trẻ trung và thời thượng, và chẳng ai thực sự hiểu rõ nó xoay quanh vấn đề gì" - một nhà phê bình phim nói với The New Yorker.

Trên thực tế, theo nhà phê bình Richard Brody, EEAAO là một ngoại lệ hiếm hoi trong thị trường phim - các ứng cử viên nặng ký của Oscar gần đây đều thất bại tại phòng vé. Loại phim thu hút khán giả đến rạp hiện nay chủ yếu là các series phim "bom tấn", siêu anh hùng.

Các phim kinh phí trung bình, chủ yếu thuộc thể loại tình cảm, hài và tâm lý - xã hội, cũng là các thể loại từng kết nối thị hiếu của Oscar với khán giả đại chúng - đang biến mất nhanh chóng.

Thế mà tính đến tháng 6-2022, EEAAO đã vượt cột mốc 100 triệu USD tiền vé, trở thành phim có doanh thu cao nhất mọi thời đại của studio A24 - đơn vị sản xuất đang khuynh đảo nhiều lề thói của Hollywood với nhiều tựa phim đã được Oscar công nhận như Moonlight, Uncut Gems và Minari.

EEAAO, vì thế, nổi lên thành "kỳ lân" của mùa Oscar, đi ngược lại sự lệch pha đáng báo động của Viện hàn lâm với thị trường phim ảnh - và có lẽ chính vì thế nó lại càng được các thành viên hội đồng để ý.

Phát huy điều cần giữ

Tuy nhiên, thành công Oscar cũng không thể đến nếu đoàn làm phim chỉ ngủ quên trên chiến thắng phòng vé. A24, studio đang dẫn đầu xu thế phim hiện nay, hoàn thành bộ phim từ tháng 3-2020, ngay trước hai năm đại dịch hoành hành.

Mùa hè năm 2021, khi đội ngũ A24 bắt đầu lên kế hoạch phân phối, họ nhận ra rằng nên đợi đến khi khán giả quay lại rạp đông đảo hơn để tạo hiệu ứng, và South by Southwest - nơi tập hợp khán giả trẻ, thời thượng - là điểm đến không thể tuyệt vời hơn.

Trong lúc đợt bùng phát COVID-19 do biến thể Omicron vừa lắng xuống và các hoạt động ngoài trời mới bắt đầu được vực dậy, "các khán giả trẻ đến xem ra mắt phim đầy hào hứng", một lãnh đạo A24 kể lại.

Từ đây, phản ứng công chúng ngày càng nồng nhiệt: Các nhà phê bình bắt đầu so sánh EEAAO với cái tên lẫy lừng The Matrix; đến tháng 10, thị trường đồ hóa trang Halloween tràn ngập trang phục ăn theo phim.

Mãi đến lúc này, các nhà làm phim mới nhận ra bộ phim hài - viễn tưởng này có khả năng tranh cử Oscar: Bộ phim được đón nhận đông đảo, đoàn phim có Dương Tử Quỳnh làm gương mặt đại sứ - với câu chuyện đầy cảm hứng về những khó khăn cô đã vượt qua tại Hollywood.

Nhưng làm sao để duy trì đà truyền thông, khi phim đã ra mắt từ nửa năm trước? Lúc này, một loạt phim "truyền thống Oscar" đã được tung ra: The Whale có màn ra mắt ở Liên hoan phim quốc tế Venice, trong khi All Quiet on the Western Front ra mắt ở Liên hoan phim Toronto vào tháng 9-2022.

"Làm sao để vượt qua giai đoạn đầu với nhiều ứng cử viên nặng ký? Bạn dựa vào Dương Tử Quỳnh - cô ấy là linh hồn của cả bộ phim", vị lãnh đạo A24 cho hay. Dương Tử Quỳnh cũng đã chịu khó có mặt ở nhiều liên hoan phim lớn, tạo hiệu ứng truyền thông cho EEAAO, thậm chí còn sử dụng tiếng tăm cũ qua các buổi chiếu Ngọa hổ tàng long để gây lại chú ý với giới phê bình.

Các nỗ lực của cô cũng sớm được đền đáp: EEAAO bắt đầu nhận được chú ý ở các danh hiệu "tiền mùa giải", và trên mặt trận truyền thông, Dương Tử Quỳnh cũng không phải chật vật một mình.

Câu chuyện của cô bắt đầu được đặt cạnh Ke Huy Quan - với những bài phát biểu lay động về khó khăn của các diễn viên gốc Á tại Hollywood, về sự nghiệp tưởng đã chết từ 20 năm trước, nay đã hồi sinh lại thành một "giấc mơ Mỹ" điển hình.

Ngoài ra còn có Jamie Lee Curtis - nhân vật cũng giành được nhiều chú ý sau các tranh cãi về "nepo baby" (con nhà nòi) trong làng giải trí. Trái với những "con nhà nòi" khác vốn thích giấu quan hệ gia đình để biến thành công của mình thành "tự thân", Jamie lại rất minh bạch và công khai tự hào về nguồn gốc nghệ thuật của cha mẹ mình.

Đó là chưa kể bộ đôi đạo diễn Daniels nhí nhảnh, với các tương tác thân mật trên thảm đỏ có vẻ rất được lòng cộng đồng mạng. Chẳng mấy chốc, EEAAO từ "chiếu dưới" vọt lên trở thành cái tên sáng giá nhất trong mùa giải thưởng năm nay.

Oscar là tấm gương phản ánh sát sao nhất ngành công nghiệp điện ảnh Mỹ, cùng những thay đổi từng ngày của nó, và chiến thắng vang dội mấy ngày vừa qua của EEAAO đã cho thấy một sự thắng thế nhất định của tính "trẻ" cũng như sự đa dạng đang hết sức cần thiết cho bối cảnh Hollywood hiện nay.

"Tôi chưa gặp ai nói họ thực sự thích phim này - một chiến lược gia đang làm việc cho một phim đối thủ của EEAAO cho biết - Khi phim ra mắt, những phản hồi tôi nghe thấy đều là "phim rối rắm, mệt mỏi, và vô nghĩa, còn kéo dài hơn 2 tiếng rưỡi. Đó không phải là đi xem phim, mà là đi làm bài tập!". Nhân vật này cho rằng phim thành công là nhờ "áp lực về đảm bảo hình ảnh người châu Á", trong bối cảnh người Mỹ gốc Á gặp nhiều rủi ro bạo lực trong thời kỳ đại dịch. "Như thế thì quá chính trị, chỉ là một cách cho thế giới thấy Hollywood không giống phần còn lại của nước Mỹ".

Everything Everywhere All at Once, bộ phim độc lập khai thác đề tài đa vũ trụ, dẫn đầu cuộc đua Oscar với 11 đề cử và giành tới 7 giải thưởng trong các hạng mục quan trọng: Phim hay nhất, Đạo diễn xuất sắc (Daniel Kwan, Daniel Scheinert), Nữ chính xuất sắc (Dương Tử Quỳnh), Nam phụ xuất sắc (Ke Huy Quan), Nữ phụ xuất sắc (Jamie Lee Curtis), Kịch bản gốc hay nhất, Dựng phim xuất sắc (Paul Rogers).

Vì thế, đây cũng là bộ phim đạt được nhiều giải thưởng nhất trong lịch sử điện ảnh thế giới, với tổng cộng 158 giải thưởng điện ảnh danh giá, vượt qua con số 101 giải thưởng của bộ phim Chúa tể những chiếc nhẫn: Sự trở lại của Nhà Vua.