Đây chính là vấn đề đang thách thức mục tiêu thông xe phần cao tốc vào năm 2025 và hoàn thành toàn bộ dự án vào 2026.

Mặt bằng cỏ mọc vì chờ cát

Đường vành đai 3 qua TP.HCM dài 47km hiện đã ký hợp đồng 10 gói thầu xây lắp chính với tổng giá trị hợp đồng khoảng 18.846 tỉ đồng (gói thấp nhất 1.411 tỉ đồng, gói cao nhất 2.304 tỉ đồng). 

Các nhà thầu đã được tạm ứng với tỉ lệ từ 18 - 26% giá trị hợp đồng (thấp nhất 269 tỉ đồng, gói cao nhất 600 tỉ đồng) để triển khai hợp đồng, tổ chức thi công lần lượt từ tháng 6-3023 đến đầu năm 2024. Trong khi đó, mặt bằng của dự án đã cơ bản hoàn thành, đạt hơn 98,4%.

Có đủ vốn, có mặt bằng, tưởng chừng như việc thi công sẽ thuận lợi. Thế nhưng trở lại công trường đường vành đai 3 những ngày này, một số gói thầu có khối lượng công việc thực hiện trên hiện trường lại rất ít. Ở đoạn qua huyện Bình Chánh, các đoạn tuyến đã được phát quang, dọn sẵn sàng mặt bằng vẫn đang nằm chờ cát. Có vị trí dọn mặt bằng xong cỏ lại mọc lên um tùm. Cũng vì thiếu cát, nhà thầu cũng chưa hoàn thành đường công vụ để vận chuyển máy móc, thiết bị tiếp cận công trường.

Đoạn qua các huyện Củ Chi, Hóc Môn, Bình Chánh là đường bằng nên cần cát san lấp nhiều hơn. Còn đoạn qua TP Thủ Đức làm cầu cạn cần ít cát nhưng cũng chưa thể thi công đồng loạt. Hạng mục cầu cạn theo hợp đồng buộc phải hoàn thành vào tháng 10-2025.

Vì thiếu cát nên một số nhà thầu thi công qua TP Thủ Đức đánh giá nếu không có biện pháp nào khác thì một số vị trí phải tới tháng 8-2025 mới xong việc xử lý nền. Đến tháng 9-2026 mới hoàn thành cầu cạn, không đảm bảo tiến độ hoàn thành theo yêu cầu của Chính phủ.

Theo báo cáo của Bộ Giao thông vận tải, đường vành đai 3 đi qua TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai và Long An dài 76km. Tổng nhu cầu cát san lấp cho dự án khoảng 9,3 triệu m³. Hiện các nhà thầu đã đưa về dự án khoảng 0,4 triệu m³ cát san lấp, không đáp ứng tiến độ thi công.

Để đảm bảo tiến độ thi công, TP.HCM cũng đã kiến nghị điều chuyển một phần cát đắp tại các mỏ đang khai thác ở Đồng bằng sông Cửu Long cho đường vành đai 3. Việc chia sẻ theo hướng dự án nào tiến độ cấp thiết và nhu cầu tới trước sẽ cung cấp vật liệu trước để đảm bảo triển khai đồng bộ các dự án cao tốc theo từng giai đoạn cho phù hợp.

Ngày 1-4, tại buổi làm việc với các bộ ngành và các địa phương, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà đã yêu cầu Bộ Tài nguyên và Môi trường thành lập ngay tổ công tác liên ngành để hỗ trợ giải quyết dứt điểm nguồn vật liệu san lấp cho đường vành đai 3 và các dự án cao tốc.

Dự thầu yêu cầu đảm bảo, thi công lại thiếu

Theo tìm hiểu của Tuổi Trẻ, trong hồ sơ mời thầu các gói thầu đường vành đai 3 đoạn qua TP.HCM có yêu cầu nhà thầu phải chứng minh đáp ứng đủ khối lượng đối với vật liệu theo yêu cầu của gói thầu. 

Tài liệu chứng minh là giấy phép khai thác được cơ quan chức năng cấp trong trường hợp mỏ khai thác thuộc sở hữu của nhà thầu hoặc hợp đồng nguyên tắc với đơn vị cung cấp vật liệu, đơn vị sở hữu mỏ khai thác (kèm theo giấy phép khai thác được cơ quan chức năng cấp) hoặc chứng minh khả năng khai thác đối với các mỏ trong quy hoạch.

Đánh giá về tình hình thiếu cát đang làm ảnh hưởng đến tiến độ, TS Phạm Viết Thuận - viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường - nói trước thời điểm khởi công, Sở Tài nguyên và Môi trường TP.HCM và các đơn vị liên quan báo cáo thống kê là cơ bản đủ vật liệu cho dự án. 

Nhưng thực tế triển khai cho thấy cát san lấp đang thiếu và đang đe dọa tiến độ. Vì vậy cần xem lại công tác tham mưu, bởi đây là nền tảng để xử lý công việc chính xác và chuẩn mực trong các dự án trọng điểm.

"Sau đường vành đai 3, chúng ta còn triển khai hàng loạt dự án quan trọng khác. Vì vậy việc tham mưu, báo cáo tình hình vật liệu không phải là thống kê, "đếm cua trong lỗ" mà phải là số liệu thực, con số phải đảm bảo. Bởi một khi số liệu không chắc chắn sẽ dẫn đến sự thiếu chủ động trong công tác triển khai dự án, gây ra hệ lụy rất lớn", ông Thuận nói.

Về giải pháp, ông Thuận cho rằng dự án đường vành đai 3 chậm ngày nào sẽ thiệt hại về kinh tế ngày đó. Vì vậy các bộ ngành, địa phương cần đẩy nhanh thủ tục hành chính để sớm gia hạn, cấp phép mỏ cát phục vụ dự án. Cơ quan chức năng cần chỉ đạo lực lượng thanh tra, cảnh sát giao thông đường bộ, đường thủy hỗ trợ, hướng dẫn các nhà thầu vận chuyển cát về công trường đảm bảo đúng tiến độ.

"Đối với các nhà thầu, khi dự thầu đã có cam kết là đảm bảo nguồn vật liệu. Vì vậy thay vì bị động, nhà thầu phải nỗ lực tìm kiếm các nguồn cát để thực hiện tiến độ như đã cam kết trong hợp đồng. Bên cạnh đó, chủ đầu tư cần tạo điều kiện điều chỉnh trong phần chi phí dự phòng để hỗ trợ đơn giá cho nhà thầu trong bối cảnh vật liệu đang khan hiếm, giá cao. Còn lại nhà thầu cũng cần chia sẻ trách nhiệm, thậm chí chấp nhận giảm lợi nhuận để đảm bảo tiến độ hoàn thành dự án", ông Thuận nói.

Thiếu cát, đường vành đai 3 TP.HCM phải nằm chờ, cỏ mọc xanh um

Do thiếu cát nên một số gói thầu tuyến vành đai 3 TP.HCM phải nằm chờ. Mặt bằng dọn dẹp nhiều lần nhưng chưa thể thi công, đường công vụ không có nên máy móc, thiết bị khó tiếp cận.