Đường tới Việt Nam để học y khoa

Trong hơn 15 năm qua, Bệnh viện Chợ Rẫy đã tiến hành các chương trình đào tạo bác sĩ nước ngoài, đặc biệt ở khoa ngoại tiêu hóa. Cũng trong khoảng thời gian đó, đã có 763 bác sĩ từ Indonesia, Malaysia, Myanmar, Pakistan, Philippines, Singapore, Thái Lan... đến tham dự các khóa đào tạo về phẫu thuật nội soi tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM. Ở ĐH Cần Thơ, năm học 2023-2024 có hơn 200 sinh viên Ấn Độ tới theo học ngành y. Con đường trở thành điểm đến của đào tạo y khoa đó đã diễn ra như thế nào?

Lược sử 15 năm đào tạo

"Nhiều bác sĩ Philippines sau khi tham gia các khóa đào tạo tại Bệnh viện (BV) Chợ Rẫy đã trở thành bác sĩ (BS) đầu ngành, có người nắm giữ các vị trí quan trọng của các hội lớn trong lĩnh vực chuyên môn của họ như hiệp hội phẫu thuật nội soi - PGS.TS.BS Lâm Việt Trung, phó giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy, nói với Tuổi Trẻ Cuối Tuần - Cũng từ mối quan hệ với các BS đầu ngành tại Philippines và chương trình hợp tác đào tạo phẫu thuật cho các BS nước ngoài tại BV Chợ Rẫy, các BS Philippines đã giới thiệu nhiều ca bệnh khó đến BV Chợ Rẫy để tiến hành phẫu thuật".

BV Chợ Rẫy đã tiến hành các chương trình đào tạo BS nước ngoài hơn 15 năm qua, đặc biệt ở khoa ngoại tiêu hóa từ thời TS.BS Nguyễn Minh Hải làm trưởng khoa (ông là một chuyên gia uy tín về phẫu thuật nội soi cả ở trong nước lẫn quốc tế).

Năm 2023, BV Chợ Rẫy tiếp nhận khoảng 270 BS và sinh viên y khoa nước ngoài đến học và thực tập. Các BS chủ yếu đến từ các quốc gia trong khu vực châu Á như Indonesia, Philippines, Malaysia, Pakistan, Thái Lan, Myanmar...; còn các sinh viên y khoa nước ngoài thường đến từ các nước Âu - Mỹ như Anh, Mỹ, Úc, Canada... "Sinh viên y khoa nước ngoài theo học các khoa như cấp cứu, chấn thương chỉnh hình, bệnh nhiệt đới..., còn các BS nước ngoài quan tâm nhất tới ngoại tiêu hóa, ngoại gan mật, u gan, nội soi…" - PGS.TS.BS Lâm Việt Trung cho biết.

Khoa u gan thuộc Trung tâm ung bướu (BV Chợ Rẫy) là cơ sở điều trị ung thư gan lớn nhất tại Việt Nam. Ung thư biểu mô tế bào gan là một bệnh lý phổ biến tại các nước đang phát triển, trong đó có các nước vùng Đông Nam Á. Nơi này đã thực hiện hàng loạt phương pháp điều trị, từ phẫu thuật cắt bỏ phần gan mang khối u, đốt u bằng sóng cao tần (RFA), nút mạch hóa chất (TACE), với trung bình 2-3 ca phẫu thuật cắt gan, 7-10 ca đốt u, 18 ca TACE mỗi ngày.

"Những bài báo cáo của tôi thường có nhiều số liệu đối chiếu và hình ảnh thực tế từ những ca lâm sàng được điều trị tại khoa nên tạo được sự chú ý của các BS tham dự. Từ đó, BS nhiều nước, đặc biệt là Indonesia, liên hệ và trao đổi" - BS Nguyễn Đình Song Huy, trưởng khoa u gan BV Chợ Rẫy, cho biết. Đó là vào tháng 11-2018, BS Huy được mời báo cáo tại Tuần lễ Tiêu hóa Jakarta (Indonesia) với 2 bài báo cáo "Liver cancer in Vietnam: The real situation and the role of surgery" (Ung thư gan tại Việt Nam: Thực trạng và vai trò của phẫu thuật) và "Liver resection for HCC patients with portal vein thrombosis" (Phẫu thuật cắt gan đối với ung thư biểu mô tế bào gan có huyết khối tĩnh mạch cửa).

Từ tháng 1-2019 đến thán 7-2024, khoa u gan đã tiếp nhận 17 BS từ các BV của Indonesia đến học về điều trị ung thư gan, mỗi khóa học kéo dài 1 tháng. "Tôi đánh giá rất cao khóa học thực hành này, vì có cơ hội tham gia phụ mổ nên tôi học kỹ thuật mổ rất thuận lợi - BS Yovan Indra Bayu Prakosa, giảng viên bộ môn ngoại, khoa Y ĐH Gadjah Mada, phẫu thuật viên tại Dr. Sardjito Central Government General Hospital, Yogyakarta (Indonesia), vừa học vào tháng 1-2024, nói - Khoa u gan có rất nhiều bệnh nhân và đa dạng về mặt bệnh lý, nên bên cạnh học phẫu thuật cắt gan, tôi còn có cơ hội kiến tập với các ca đốt u gan, làm nút mạch hóa chất, tăng thêm nhiều kiến thức về điều trị ung thư gan. Các BS và nhân viên của khoa rất hòa nhã và tử tế".

Những BS nước ngoài đến học tại đây được tham gia hội chẩn, học cách chỉ định điều trị thông qua kết hợp kết quả của CT scan, MRI, các loại xét nghiệm sinh hóa, xem mổ hoặc phụ mổ, vào phòng thủ thuật để học đốt u gan. Sau cuộc mổ, họ sẽ được các BS của khoa u gan phân tích, đối chiếu những nhận định trước đó với kết quả sau mổ hay sau thủ thuật đốt u, để học hỏi về chẩn đoán và chọn lựa phương pháp điều trị.

BS Song Huy giải thích thêm: "Chúng tôi có nhiều phương tiện, trang thiết bị hiện đại giúp cuộc mổ thuận tiện hơn. Nhưng các phương tiện hiện đại này chỉ có ở các BV lớn, còn nhiều BV không thể trang bị được hoặc do chi phí cao khiến bệnh nhân khó khăn trong việc chi trả. Tình trạng này cũng diễn ra tương tự ở các BV tại các nước đang phát triển khác. Tại đây, chúng tôi đã chứng minh cho các BS nước ngoài đến học rằng với các phương tiện, thiết bị như máy đốt thông thường, vẫn có thể thực hiện phẫu thuật cắt gan với thời gian mổ tương đương, đạt được hiệu quả điều trị như mong muốn, phù hợp với điều kiện tại cơ sở y tế của các nước bạn".

BS Micheal Tendean, phẫu thuật viên tại BV tuyến cuối ở Manado, North Sulawesi (Indonesia), đến học tại khoa u gan năm 2019. Ông viết trong email gửi Tuổi Trẻ Cuối Tuần: "Khóa học của tôi tại khoa u gan (BV Chợ Rẫy) kéo dài trong suốt tháng 3-2019 thu hút tôi bởi số lượng lớn và đa dạng các bệnh nhân ung thư gan, cùng nhiều phương thức cắt gan. BV của tôi lúc đó có rất ít trường hợp mổ cắt gan. Khóa đào tạo đã cho tôi rất nhiều kinh nghiệm và mạnh dạn để chẩn đoán, chỉ định và thực hiện cắt gan, cung cấp một quy trình điều trị toàn diện cho bệnh nhân ung thư gan. Tôi đã có cơ hội kiến tập thủ thuật đốt các khối ung thư gan nhỏ bằng RFA. Các nhân viên của khoa rất thân thiện và hỗ trợ tôi thích ứng với môi trường làm việc, tôi có cơ hội tham gia thực hành các phương thức cắt gan khác nhau. Hiện nay tôi làm việc tại một BV tuyến cuối tại Manado, North Sulawesi và đã thực hiện mổ mở và mổ nội soi cho 84 ca".

Đó còn là một quá trình học hỏi toàn diện cho các BS nước ngoài, bao gồm cả cách chăm sóc toàn diện bệnh nhân sau mổ. "Chúng tôi còn hướng dẫn họ xây dựng quy trình theo dõi bệnh nhân, lưu trữ dữ liệu (khoa u gan đã lưu trữ dữ liệu của toàn bộ bệnh nhân từ 20 năm nay) để phát hiện sớm tình trạng tái phát và có phương hướng điều trị thích hợp, giúp tăng tỉ lệ sống còn của bệnh nhân" - BS Song Huy nói thêm.

Sau khi học xong, các BS của hai bên hình thành một mối quan hệ chuyên môn mật thiết. Tháng 6-2024, một học viên cũ của khoa u gan là BS Yovan Indra Bayu Prakosa, thay mặt cho Đại học Gadjah Mada (Indonesia), đã mời BS Song Huy giảng trực tuyến, cập nhật các phác đồ chẩn đoán và điều trị ung thư biểu mô tế bào gan, đốt u tại chỗ trong điều trị u gan. Mỗi buổi giảng có hơn 40 BS từ nhiều bệnh viện tại Indonesia tham dự.

Những sinh viên y khoa từ Hoa Kỳ, Thổ Nhĩ Kỳ, Nhật Bản... cũng tìm đến đây để kiến tập. Năm 2018, khoa u gan có chương trình trao đổi BS làm việc giữa khoa và BV ĐH Tsukuba (Nhật Bản), 4 BS của khoa đến học tập tại BV ĐH Tsukuba và 4 BS của BV ĐH Tsukuba đến làm việc tại BV Chợ Rẫy.

"Chúng ta có lượng bệnh nhân đông, mặt bệnh đa dạng. Dù vẫn thiếu trang thiết bị máy móc, nhưng các BS Việt Nam rất sáng tạo trong các kỹ thuật điều trị, phù hợp với các nước đang phát triển trong khu vực. Và hơn thế, các BS nước ngoài khi đến BV Chợ Rẫy tham gia đào tạo được cầm tay chỉ việc, thực hành lâm sàng trực tiếp, phụ mổ", PGS.TS.BS Lâm Việt Trung nói.

Dự kiến trong tháng 8 và tháng 9-2024, BV Chợ Rẫy sẽ tiếp nhận hai đoàn sinh viên Nhật với 35 sinh viên đến tham quan học tập. Và dự kiến trong tháng 9 - 10, BV tiếp nhận 10 sinh viên Global Health (Mỹ).

Qua nước bạn để chuyển giao kỹ thuật phẫu thuật robot

Trong vai trò chuyên gia hướng dẫn cho nhà sản xuất hệ thống robot phẫu thuật da Vinci (Hãng Intuitive, Mỹ), BS.CKII Nguyễn Phú Hữu, phó trưởng khoa ngoại tiêu hóa BV Bình Dân, đã tới hỗ trợ các đồng nghiệp ngoại quốc thực hiện hai trường phẫu thuật robot đầu tiên tại BV Philippines General Hospital - một trong những BV đa khoa lớn nhất của Philippines với 1.500 giường đặt tại thủ đô Manila.

BS Nguyễn Phú Hữu là một trong những BS phẫu thuật robot ngoại tổng quát nhiều kinh nghiệm nhất tại Việt Nam với gần 300 ca bệnh. Ngày 24-10-2019, ông đã dùng phẫu thuật robot điều trị thành công cho 2 người bệnh béo phì với cân nặng hơn 130kg. Robot phẫu thuật giúp việc bóc tách dạ dày hiệu quả, ít mất máu, bệnh nhân hồi phục nhanh.

Tháng 2-2023, ông trở lại BV Chinese General Hospital and Medical Center (CGHMC) chuyển giao phẫu thuật robot điều trị ung thư đường tiêu hóa. Đó là một trường hợp khó trên một bệnh nhân nữ (50 tuổi) mắc ung thư trực tràng. Những can thiệp từ trước (hóa trị, mở đại tràng ngang ra da do tắc ruột) khiến ổ bụng người bệnh bị dính nhiều. Kỹ thuật single docking (vị trí robot không thay đổi so với bệnh nhân trong suốt cuộc mổ, chỉ với một lần sắp đặt các cánh tay robot) và kỹ thuật bóc tách khéo léo hạn chế xâm lấn của các bác sĩ BV Bình Dân còn giúp cắt ngắn thời gian phẫu thuật, từ 6 tiếng xuống 2 giờ 30 phút.

"So với một số nước trong khu vực Đông Nam Á, phẫu thuật robot tại Việt Nam nói chung, tại BV Bình Dân nói riêng, thành công cả về số lượng lẫn chất lượng chuyên môn (triển khai từ năm 2016, đến nay BV Bình Dân đã thực hiện được khoảng 2.600 ca phẫu thuật nội soi robot). Ngành ngoại khoa TP.HCM đã trở thành một trong những trung tâm huấn luyện, đào tạo BS một số quốc gia đến để học tập về phẫu thuật robot" - PGS.TS.BS Trần Vĩnh Hưng, giám đốc BV Bình Dân, cho biết. Ông cũng nhấn mạnh hướng đưa BV Bình Dân thành trung tâm đào tạo phẫu thuật robot cho các BV trong nước và khu vực Đông Nam Á - điều cũng nằm trong mục tiêu xây dựng trung tâm y tế chuyên sâu khu vực ASEAN của ngành y tế TP.HCM.

Là một BV công lập phát triển theo mô hình viện - trường, lại là BV chuyên khoa sâu tuyến cuối trong phẫu thuật ngoại lồng ngực - mạch máu, ngoại tổng quát và ngoại tiết niệu tại Việt Nam, BV Bình Dân được mời chuyển giao kỹ thuật không chỉ cho các BV trong nước mà còn cả các BV nước ngoài. Từ 2019 - 2023, họ lần lượt đi phẫu thuật thị phạm theo lời mời của BV Đại học Y khoa Thivandrum (Ấn Độ), BV Đại học Thammasat (Thái Lan) và BV Universiti Putra Malaysia.

Giải thích lý do đến BV Bình Dân để học kỹ thuật phẫu thuật nội soi ổ bụng và phẫu thuật nội soi qua ngả niệu đạo trong 3 tháng, BS Akmal Fawzi Yusril Umam (32 tuổi, BV Bhayangkara, Banjarmasin, Indonesia) và BS Zen Ary Prasetyo (32 tuổi, Đại học Brawijaya, Malang, Indonesia) nói rằng họ được nhiều người khuyên nên tới đây. "BS đàn anh của tôi đã được đào tạo tại BV Bình Dân hơn 10 năm trước và nói đây là môi trường thuận lợi để học tập. Tôi đã học hỏi rất nhiều về các kỹ thuật phẫu thuật. Đội ngũ giảng huấn nơi này đã hỗ trợ rất nhiệt tình trong phòng phẫu thuật và sẵn lòng chia sẻ các kiến thức, tài liệu về phẫu thuật" - Yusril Umam nói.

Vị thế của một "Center of Excellence"

Tại BV Đại học Y Dược TP.HCM, mỗi năm có hơn 800 trường hợp ung thư đại trực tràng được chẩn đoán và điều trị, với tỉ lệ sống sau 5 năm đối với ung thư giai đoạn III lên tới 70%. Nơi này cũng là trung tâm đào tạo phẫu thuật nội soi đại trực tràng cho các BS trong và ngoài nước. "Trong hơn 15 năm qua, 763 BS từ Indonesia, Malaysia, Myanmar, Pakistan, Philippines, Singapore, Thái Lan… đã đến dự các khóa đào tạo về phẫu thuật nội soi tại đây" - PGS.TS BS Nguyễn Hữu Thịnh cho biết.

Với những thầy giáo - thầy thuốc đều là những chuyên gia đầu ngành, giàu kinh nghiệm giảng dạy trong và ngoài nước, cùng hệ thống giảng dạy tiên tiến hiện đại như mô hình mô phỏng (simulator), dàn máy nội soi HD, trung tâm này đã đào tạo cho hơn 2.200 học viên trong và ngoài nước. Họ cũng đã hỗ trợ chuyển giao kỹ thuật cho hơn 40 BV, bao gồm một số BV thuộc các nước trong khu vực như Malaysia, Philippines, Myamar.

Tháng 11-2018, nơi này trở thành trung tâm huấn luyện PTNS đầu tiên tại Việt Nam được Hội PTNS và nội soi châu Á (ELSA) công nhận là "Center of Excellence". Tháng 12-2018, trung tâm tiếp tục nhận được chứng nhận "Center of Excellence" từ Hội Thoát vị châu Á - Thái Bình Dương. Những chứng nhận này là sự công nhận cho một chất lượng giảng dạy đạt chuẩn quốc tế.■