Phóng to

Người dân trực tiếp tham gia hoạt động làm giảm muỗi tự nhiên trên đảo Trí Nguyên trước khi ứng dụng tác nhân sinh học Wolbachia - Ảnh do Ban quản lý dự án cung cấp

Phóng to

Hoạt động duy trì dòng muỗi Aedes aegypti mang tác nhân sinh học Wolbachia trong phòng thí nghiệm của cán bộ nghiên cứu Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương - Ảnh do Ban quản lý dự án cung cấp

Trước nay, để phòng chống dịch bệnh sốt xuất huyết, giải pháp diệt muỗi là chính yếu vì chính loài muỗi (có tên khoa học là Aedes aegypti) được cho là vật chủ truyền bệnh từ người này sang người khác. Thế nhưng, dự án “Đánh giá khả năng thay thế của quần thể muỗi Aedes aegypti mang tác nhân sinh học Wolbachia tại một phường của tỉnh Khánh Hòa” do Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương (Bộ Y tế) chủ trì phối hợp với Viện Pasteur Nha Trang và Sở Y tế Khánh Hòa thực hiện từ cuối năm 2012 đến tháng 3-2015 này lại dùng chính loài muỗi trên để... trừ bệnh sốt xuất huyết.

“Tiêm văcxin” diệt virút cho... muỗi

Dự kiến trong tháng 4-2013, hàng vạn con loăng quăng sinh ra từ phòng thí nghiệm sẽ được các nhà khoa học “gửi nhờ” tại nhà của gần 700 hộ dân ở đảo Trí Nguyên để chúng phát triển thành muỗi có khả năng làm giảm lây truyền bệnh sốt xuất huyết.

GS.TS Nguyễn Trần Hiển - viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương - cho biết: “Những con loăng quăng này được sinh ra từ trứng muỗi có cấy tác nhân sinh học Wolbachia, một sinh vật nội bào có trong nhiều loài côn trùng ở tự nhiên. Các nhà nghiên cứu ví muỗi mang Wolbachia giống như chúng được tiêm văcxin ngừa lây nhiễm virút Dengue vì tác nhân sinh học này có khả năng ngăn chặn sự phát triển của virút trong cơ thể muỗi. Do vậy, dù có chích người mắc bệnh sốt xuất huyết rồi sau đó chích người khỏe mạnh, muỗi mang Wolbachia hầu như không truyền bệnh”.

Ông Hiển cho biết dự án này đã được triển khai tại VN từ năm 2006 và qua hai giai đoạn đầu đã “sản xuất” được loại muỗi không truyền virút gây bệnh sốt xuất huyết từ muỗi bắt được ở đảo Trí Nguyên. Hiện nay dự án bước vào giai đoạn 3, là thả muỗi mang Wolbachia ra cộng đồng hẹp để tiếp tục nghiên cứu, đồng thời đánh giá khả năng thay thế của loại muỗi “được tiêm văcxin” đối với quần thể muỗi tự nhiên. “Trước khi thả muỗi mang Wolbachia ra thực địa ở đảo Trí Nguyên, dự án sẽ tiến hành diệt để giảm 90% lượng muỗi tự nhiên trên đảo này. Khi muỗi mang tác nhân sinh học được sinh ra trên đảo, chúng sẽ giao phối với nhau. Nếu muỗi đực mang Wolbachia giao phối với muỗi cái tự nhiên sẽ đẻ ra trứng nhưng không phát triển thành muỗi. Những tình huống còn lại đều sinh ra trứng có khả năng phát triển thành muỗi mang Wolbachia. Dần dần loại muỗi “có văcxin” này sẽ áp đảo, thay thế muỗi tự nhiên trên đảo. Nhờ vậy bệnh sốt xuất huyết sẽ giảm dần ở đảo Trí Nguyên. Đây là mục tiêu quan trọng nhất của dự án này” - ông Hiển nói.

Hi vọng vào “vũ khí mới” chống sốt xuất huyết

Theo Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương, VN là quốc gia thứ hai sau Úc thực hiện việc thả muỗi mang tác nhân sinh học Wolbachia ra thực địa để phòng chống sốt xuất huyết. Kết quả dự án ở Úc cho thấy muỗi mang Wolbachia chiếm 70-90% quần thể muỗi ở những vùng thả chúng để nghiên cứu. Một số nước khác cũng đang tiến hành dự án này như Brazil, Indonesia, Trung Quốc...

TS Lê Hữu Thọ - phó giám đốc Sở Y tế Khánh Hòa - cho biết: “Nếu dự án này nghiên cứu, triển khai thử nghiệm thành công sẽ là một kết quả rất có ý nghĩa đối với chiến lược phòng chống sốt xuất huyết ở VN. Hơn nơi nào hết, Khánh Hòa là địa phương mong muốn kết quả nghiên cứu của dự án sớm triển khai đại trà, vì tỉnh có số ca nhiễm mắc sốt xuất huyết thuộc hàng cao nhất ở miền Trung. Đến cuối năm 2012, Khánh Hòa đã có gần 5.300 ca mắc sốt xuất huyết, trong đó năm trường hợp tử vong. Đặc biệt là cả bốn type virút gây bệnh sốt xuất huyết đều có ở Khánh Hòa. Dù thực hiện nhiều giải pháp phòng chống nhưng bệnh vẫn gia tăng. Chúng tôi rất hi vọng việc thả muỗi mang Wolbachia thay thế quần thể muỗi tự nhiên sẽ là giải pháp hiệu quả để phòng chống bệnh này”.

Bà Võ Thị Lệ Chua - chủ tịch UBND P.Vĩnh Nguyên - cho biết: “Dù có ít nhiều lo ngại về ảnh hưởng sức khỏe nếu bị loại muỗi mới chích, nhưng sau khi được các nhà khoa học giải thích cặn kẽ, hầu hết người dân ở đảo Trí Nguyên đồng ý tham gia dự án. Bà con chỉ hi vọng có thể đẩy lùi được bệnh sốt xuất huyết, giảm nguy cơ dẫn đến chết người của loại dịch bệnh này”.