Chị Triệu Thị Hoa (trái, quê Thái Nguyên) - công nhân ở Khu công nghiệp Tân Tạo, Q.Bình Tân, TP.HCM - cho biết nghe nói công ty thưởng tết năm nay không bao nhiêu và chỉ thưởng cho những người gắn bó lâu năm. Vì mới đi làm được gần một năm nên chị không có trong danh sách thưởng tết phải đi phụ bán quần áo kiếm thêm tiền về quê ăn tết - Ảnh: Hữu Khoa

Không biết từ lúc nào đã thành lệ, cứ vào dịp tết lại rộ lên chuyện thưởng. Người làm công ăn lương, kẻ nhiều người ít, nhận được một số tiền mang tính chất bổ trợ vào thu nhập bình thường, gọi nôm na là tiền ăn tết.

Có thưởng, giá cả lại tăng

Với những người nhận thưởng đến sáu, bảy trăm triệu đồng cho một cái tết thì có thể thưởng tết cũng chỉ là một khoản thu nhập bất thường, làm gia tăng của cải tích lũy. Thưởng to thì hẳn trong những ngày thường doanh nghiệp cũng đã trả lương cao, người nhận thưởng vốn đã sống khỏe và không cần dựa vào tiền thưởng để ăn tết.

Trái lại, đối với người lao động có thu nhập từ mức trung bình trở xuống, tiền thưởng tết thật sự là chìa khóa mở cánh cửa đón xuân. Họ mong đợi nhận được số tiền này và thường đã hoạch định trước phương án sử dụng.

Có thể chỉ đơn giản là dùng tiền mua thức ăn dự trữ, sắm ít quần áo mới, đồ đạc trang hoàng nhà cửa; có người dùng tiền đi chơi một chuyến; người thì trích được một ít tiền gửi về quê cho cha mẹ nghèo; người khác nhờ đó trả bớt nợ nần...

Vấn đề là ở tầm vĩ mô, việc thưởng tết có tác dụng làm tăng lên một cách đột biến và đáng kể lượng tiền mặt lưu thông trong dân cư. Ngày thường chỉ có tiền lương, ngày tết thì ngoài lương còn có tiền thưởng. Theo đúng các quy luật của thị trường, một khi tiền xuất hiện nhiều hơn trong lưu thông so với hàng hóa thì hàng sẽ tăng giá.

Năm nào giá cả mọi thứ cũng tăng vọt vào dịp tết, đặc biệt là sản phẩm tiêu dùng trong sinh hoạt hằng ngày và dịch vụ vận chuyển, ăn uống, vui chơi giải trí. Có thêm tiền nhưng người lao động lại phải chi trả ở mức cao hơn so với ngày thường.

Rốt cuộc, tiền thưởng tết có thể không giữ được vai trò thu nhập tăng cường cho người lao động như mong đợi, mà lại mang ý nghĩa trợ cấp nhiều hơn, để giúp người ta trụ được giữa đợt dông bão tăng giá bất thường và trong điều kiện có nhiều nhu cầu chi tiêu hơn, do tết.

Tránh đột ngột, ồn ào

Các khoản tiền thưởng mà người lao động nhận được ngoài lương chính thức, đặc biệt là thưởng tết, chỉ thật sự có ý nghĩa một khi nó giúp cải thiện năng lực ngân sách và khả năng chi tiêu của cá nhân, gia đình.

Muốn đồng tiền giữ được sức mua ổn định, một trong những điều kiện cần là nó không xuất hiện trong lưu thông ở một thời điểm nào đó với khối lượng quá lớn, bởi vậy sẽ tốt hơn nếu tiền thưởng tết được nhập vào tiền lương và chi trả cho người lao động trong những điều kiện bình thường, không đột ngột, ồn ào.

Ở nhiều nước tiên tiến, không có chuyện thưởng nhân dịp Noel và Tết dương lịch. Thu nhập của người lao động trên nguyên tắc được thanh toán theo các thỏa thuận đã ghi nhận trong hợp đồng lao động, nghĩa là ổn định suốt năm.

Tự người được trả lương phải xây dựng kế hoạch chi tiêu dựa vào thu nhập, để đến những ngày lễ hội, người ta có đủ khả năng tài chính để đáp ứng các nhu cầu đặc thù chỉ phát sinh vào những dịp đó.

Trong khi tiền bạc vẫn chỉ đến với người ta theo nhịp điệu bình thường, vào những ngày cuối năm, các trung tâm mua sắm lại thường mở cửa sớm vào cả thứ bảy, chủ nhật và đóng cửa rất muộn, với nguồn hàng rất dồi dào đa dạng, bởi vậy thường xuất hiện một xu hướng giảm giá mạnh mẽ để kích thích chi tiêu.

Người tiêu dùng được hưởng lợi nhờ mua được hàng giá rẻ. Hàng bán được nhanh và nhờ đó giảm được áp lực phí lưu kho, bảo quản đối với nhà sản xuất, phân phối, đồng thời giúp họ thu hồi vốn nhanh để quay vòng tiếp.

Giá hạ nhưng nhờ bán được nhiều, số lợi nhuận tuyệt đối cũng không giảm, thậm chí còn tăng. Rốt cuộc, mọi người đều có thể có được những niềm vui cho mình trong những ngày tiễn năm cũ và đón năm mới.