Đưa màu xanh lên cao

TTCT - Một trong số bài toán hóc búa của khu vực trung tâm thành phố là làm sao có thêm diện tích cây xanh, trong khi diện tích đất cứ thu hẹp lại trong quá trình nâng cấp, chỉnh trang.

Phóng to

Ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM giá đất ở khu trung tâm cao hơn vàng, người sinh thêm chứ đất đâu có sinh sôi. Nhìn xuống chân chỉ có màu xám xịt của bêtông, cây xanh thảm cỏ cứ bé lại như miếng da lừa, ao hồ kênh rạch biến mất chỉ sau một đêm. Trong các bản đồ qui hoạch mới hay cải tạo bao giờ màu xanh cũng chiếm đến 40%, nhưng thực tế nhà thầu nào cũng bớt xén đến mức phần dành cho cây xanh chỉ còn như cái nút áo.

Sau hơn 15 năm chỉnh trang nâng cấp đô thị, diện tích đất bề mặt dành cho công viên, cây xanh và không gian giao tiếp công cộng lại bị giảm đi, nguyên nhân là do đất ở khu vực các quận trung tâm có giá trị sinh lời quá cao nên các công trình xây dựng sau cải tạo bao giờ cũng to hơn trước, nhiều không gian công cộng bị xén bớt. Các cao ốc tuy vươn lên cao nhưng diện tích khối đế chiếm bề mặt và các công trình phụ trợ như hầm ngầm, bãi đậu xe chiếm đến 80-90% tổng diện tích đất xây dựng.

Phóng to

Vườn treo Babylon

Cho đến nay thế giới ghi nhận một trong những công trình nổi tiếng đưa màu xanh lên cao (có thể chưa phải là sớm nhất) là vườn treo Babylon nằm bên bờ sông Euphrates. Người Nhật Bản và Trung Quốc vẫn còn tranh cãi xem ai là người phát minh ra bonsai, nhưng cho dù là ai thì đó cũng là một sáng kiến độc đáo khi đưa màu xanh vào phòng ngủ, toilet ở các nhà cao tầng. Những hình thức này lúc đầu còn lẻ tẻ, tự phát và đôi khi lại rất ngẫu nhiên do người tạo ra nó không định trước, chẳng hạn như việc các dây leo tình cờ tạo mảng xanh trên các bức tường.

Cho đến những năm 1970 khi các thành phố lớn trên thế giới bùng nổ các chung cư cao tầng, các tòa cao ốc văn phòng thì việc đưa màu xanh lên cao trở thành một phong trào mạnh mẽ và một công nghệ ngày càng hoàn hảo. Những hình thức truyền thống sau đây được ghi nhận:

- Việc sử dụng các dây leo buông tạo ra mành mành xanh hay các mảng cây xanh bò ngang phủ trên các mảng tường cao và các dãy tường dài dọc các con phố.

- Trồng cây trong chậu đặt trên các bancông, treo trên các giàn ở giếng trời.

- Tạo ra công viên mini, vườn cảnh trên các sân thượng.

Phóng to

* Làm thế nào để có thêm mảng xanh trong tình thế không đất?

- Phải cho màu xanh đổi chiều phát triển, chuyển từ mặt phẳng ngang sang chiều thẳng đứng, từ tầng thấp đẩy lên tầng cao bù vào phần thiếu hụt.

Nhưng từ năm 2000 đến nay, với sự trợ giúp của kỹ thuật hiện đại trong xây dựng và kỹ thuật cây trồng, một số cách thức tạo màu xanh mới rất táo bạo và mới mẻ xuất hiện. Đưa màu xanh lên cao theo chiều thẳng đứng là một xu hướng không chỉ mang tính thực dụng mà đang trở thành một phong cách nghệ thuật. Người Hà Lan được coi là “phù thủy” trong lĩnh vực này. Họ đã sáng tạo ra hẳn một nền công nghiệp cây xanh và công nghệ ươm trồng các loại cây xanh, dây leo có màu sắc đẹp có thể sống tốt ở trên cao. Chúng có khả năng bám vào mảng tường mà không làm hỏng kết cấu xây dựng, sử dụng ít nước và chịu được gió, lạnh trên các tầng cao. Các hình thức đó là:

- Tạo ra những công viên trên cao ở các cầu nối giữa hai tòa nhà cao tầng; khoảng không gian này thường là các quán bar với nhiều cây xanh để cư dân trên cao ngắm cảnh và thư giãn.

- Ở các tòa nhà cao từ 20 tầng trở lên, cứ cách 5-7 tầng nhà thiết kế sử dụng một tầng rỗng, không có người ở làm công viên mini, kèm theo là các dịch vụ công cộng cho trẻ em chơi (đu quay, bập bênh), có góc uống trà, cà phê, đọc báo, chơi cờ cho người già.

- Dành hẳn một tòa nhà nhiều tầng làm công viên nhiều tầng theo chiều thẳng đứng. Mỗi tầng là một vài loại cây xanh được thiết kế xen kẽ với các tượng đài, phù điêu, đài phun nước, ánh sáng màu sinh động và đẹp kỳ ảo.

Những loại hình này thật sự mang lại một sinh khí mới cho bức tranh toàn cảnh đô thị và cho nhà cao tầng. Các nhà nghiên cứu tổng kết một số tác dụng sau đây của việc đưa màu xanh lên cao:

- Mang lại cho người dân sống trên các tầng cao cảm giác không quá xa mặt đất, điều này đặc biệt có ý nghĩa đối với những người có tâm lý sợ độ cao.

Phóng to

Tòa nhà “ACROS Fukuoka” ở thành phố Fukuoka (Nhật)

- Tạo môi trường giao tiếp cộng đồng ở trên cao, giúp con người sống nhân văn và thân thiện hơn. Những khu vườn trên cao này có ý nghĩa lớn đối với người già và trẻ em. Các cao ốc bao giờ cũng có sân chơi ở dưới đất, nhưng việc di chuyển từ tầng 30-40 (có thể trên 100 tầng) xuống đến mặt đất khiến nhiều người ngán ngại, đến mức có người già hàng tháng trời không chạm chân xuống đất lần nào.

- Những kiểu nhà cao tầng truyền thống thường được thiết kế như những khối bêtông vuông vức xám xịt, cao ngất ngưởng, lạnh lùng và vô hồn. Những nhà cao tầng sau này thường chen thêm những mảng màu đa dạng (kính màu phản quang, nhôm màu, mảng cây xanh, các khối vuông tròn nhiều màu phi đối xứng) nhờ vậy mang vẻ mềm mại, dễ chịu và tươi mát hơn. Con người sống trong đó cảm thấy thư thái và bớt đi nỗi cô đơn trong một xã hội tốc độ.

- Những mảng cây xanh này tạo ra oxy trao đổi không khí cho người sống trên cao. Trước kia do sống quá cao, không khí bị loãng nên con người phải sử dụng máy điều hòa nhiệt độ, máy cung cấp không khí và máy làm sạch không khí. Từ khi có công viên, cây xanh giúp họ dễ thở hơn.

- Ở các thành phố nóng, các mảng xanh trên cao cũng giúp con người tiết kiệm năng lượng, các mảng dây leo xanh rủ mành làm giảm 1-20C trong các căn hộ trực chỉ hướng mặt trời.

Những xu hướng này đã xuất hiện ở TP.HCM và Hà Nội vài năm gần đây. Hi vọng một cuộc cách mạng từ phương ngang sang phương thẳng đứng trong cây xanh sẽ diễn ra mạnh mẽ ở TP.HCM trong những năm tới, trước hết là ở khu vực trung tâm, sau đó sẽ lan tỏa ra các vùng xung quanh.