Từ mốc 2013, sau nhiều lần chậm trễ, thời điểm đưa vào khai thác thương mại đã được dời đến quý 2-2018. Nhưng nay cái mốc đó cũng đang lung lay.

Trái với những mốc lùi về thời gian là con số tiến về vốn, từ hơn 552 triệu USD ban đầu, năm 2016 dự án được điều chỉnh vốn lên 868 triệu USD. Lãnh đạo Bộ GTVT nhiệm kỳ trước từng thừa nhận dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông là món nợ với người dân. 

Đó không chỉ là nợ lời hứa vì chậm tiến độ, mà còn là nợ nần khi Việt Nam phải vay thêm của Trung Quốc 250 triệu USD (nâng tổng số nợ Trung Quốc lên hơn 669 triệu USD để chi cho dự án).

Thông tin từ đường sắt Cát Linh - Hà Đông càng tô thêm gam màu ảm đạm của các dự án đường sắt đô thị, khi cùng thời điểm dự án đường sắt Bến Thành - Suối Tiên ở TP.HCM cũng đói vốn vì chỉ được rót 40% nhu cầu. 

Tiến độ dự án đã được gia hạn đến năm 2020, nay có nguy cơ gia hạn tiếp khi nhà thầu rút chuyên gia, giãn tiến độ vì thiếu vốn. Và việc chậm rót vốn ở dự án này cũng có mắc mứu từ việc đội vốn khi dự toán ban đầu từ 1,091 tỉ USD lên 2,1491 tỉ USD, nhưng các thủ tục điều chỉnh vốn lại chưa được hoàn chỉnh.

Chỉ với hai dự án đường sắt đội vốn đã làm tiến độ muộn nhiều năm, nợ công tăng thêm cả tỉ USD. Nhìn sâu xa, hai dự án này không chỉ thiếu vốn, mà thiếu lớn nhất chính là kế hoạch vốn... làm chủ đầu tư và nhà thầu ở vào thế hụt hơi trước tiến độ công trình. 

Điều này đặt ra câu hỏi về năng lực trong công tác quản lý khâu thẩm định dự án, bảo đảm tiến độ. Nhất là khi Luật đầu tư công trước đây và hiện nay đều đã có riêng điều khoản về "thẩm định, theo dõi, kiểm tra, đánh giá, thanh tra..." dự án đầu tư công.

Trả lời Tuổi Trẻ, đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân cho rằng tiến độ những dự án lớn, có sự tham gia của các nhà tài trợ ODA, nhà thầu quốc tế không chỉ là chuyện kinh tế, mà còn là bộ mặt quốc gia. 

Sự biến động trong các dự án này không chỉ làm ngân khố của quốc gia bị vơi đi, mà lớn hơn là làm suy giảm niềm tin nơi nhân dân, uy tín quốc gia bị tổn hại.

Chúng ta còn hàng loạt dự án tỉ đô sẽ triển khai trong tương lai. Nếu bài học từ đường sắt Cát Linh - Hà Đông hay Bến Thành - Suối Tiên không được học một cách nghiêm túc, đó thực sự là nỗi lo lớn khi phía trước là dự án sân bay Long Thành, là đường cao tốc Bắc - Nam... và nhiều dự án lớn đã và đang chuyển động.