"Đốt" vé số, thắp lửa hy vọng

Xổ số là ngành ít bị ảnh hưởng bởi suy thoái kinh tế, nếu không muốn nói là càng sống khỏe hơn trong thời gian khó, khi những giấc mơ ngọt ngào, đổi đời sau một đêm được gửi hết vào vé số.

Số tiền nhỏ, niềm vui lớn

Trái ngược với tình hình kinh tế chung, ngành xổ số kiến thiết Trung Quốc đang có một năm 2023 đầy hứng khởi khi giới trẻ nước này xem đây như một biện pháp làm giàu nhanh, hay chỉ đơn giản là một thú vui rẻ tiền để tạm quên đi khó khăn.

Hai loại hình xổ số do nhà nước quản lý - Xổ số thể thao và Xổ số phúc lợi - vốn thu hút người mua chủ yếu là người trung niên và người cao tuổi. Tuy nhiên, theo những người bán vé số, bất ổn kinh tế hiện nay mang lại cho họ một nhóm khách hàng mới: những người trẻ tuổi.

Một trong những áp lực đang đè nặng lên vai người trẻ Trung Quốc chính là tình trạng thất nghiệp. Tỉ lệ thất nghiệp toàn quốc ở độ tuổi từ 16 đến 24 trong tháng 6 vừa qua đạt mức cao kỷ lục 21,3%, theo khảo sát của Công ty dữ liệu CEIC (trụ sở tại Hong Kong).

Các nhà kinh tế Trung Quốc cho rằng nền kinh tế ảm đạm và tình hình tài chính ngày càng xấu đi sau ba năm thực hiện chính sách Zero Covid chính là những nhân tố sâu xa khiến doanh thu bán các loại vé số tăng vọt.

Theo bà Dan Wang - trưởng kinh tế gia tại Ngân hàng Hang Seng Trung Quốc, nhóm người có thu nhập thấp tìm đến xổ số trong thời kỳ suy thoái kinh tế hiện nay như một lối thoát cho chính mình. "Ai cũng muốn giàu lên sau một đêm" - một chủ đại lý vé số họ Liang ở tỉnh Thiểm Tây, nhận định với trang Sixth Tone.

Một nhân viên họ Chen tại quầy xổ số thể thao (đặt cược hợp pháp kết quả các trận đấu) trong một trung tâm mua sắm ở Thượng Hải cho biết các khách hàng là sinh viên và người trẻ thường đến mua vé số ở chỗ cô vào buổi tối. "Những người trẻ tuổi đang phải đối mặt với áp lực lớn hơn bao giờ hết trong xã hội ngày nay, chơi xổ số giúp họ giải tỏa phần nào" - cô nói.

Bao Jiayin, sinh viên đại học 22 tuổi ở Thượng Hải, cho biết cô chơi xổ số thể thao lần đầu tiên là vào World Cup 2018, sau đó nghỉ chơi trong mấy năm qua và quyết định thử lại khi thấy trào lưu nở rộ trên mạng xã hội Trung Quốc. "Sự kỳ vọng và căng thẳng trước khi bạn bắt đầu cặm cụi dò kết quả thực sự phấn khích. Ngay cả khi bạn thua, cảm giác thất vọng sẽ sớm biến mất" - Bao nói.

Kể từ đó, bất cứ lúc nào cảm thấy mình đang gặp khó khăn và cần một chút may mắn, cô sẽ mua một vé. Tuần nào cô cũng mua. Cho đến nay, chiến thắng lớn nhất của cô là giải thưởng 100 tệ từ vé 50 tệ và cô dùng chính số tiền trúng thưởng này để mua thêm vé khác. "Số tiền nhỏ nhưng mang lại niềm vui cực lớn" - cô gái trẻ cho biết.

"Mỗi ngày đều có người thắng xổ số mà"

Năm 2008, khi giá xăng tăng cao, Peggy Seemann, 50 tuổi, đã nghĩ đến việc cắt giảm luôn khoản chi cho vé số hằng tuần (10 USD). Nhưng ý nghĩ 10 đô này có thể thành 100 triệu đô la hoặc hơn là quá hấp dẫn, nên bà quyết định tiết kiệm kiểu khác: nấu bữa trưa mang đi làm vài ngày mỗi tuần, tiếp tục nuôi ước mơ trúng độc đắc rồi nghỉ hưu sớm khi đã là triệu phú. Bà nghĩ đơn giản: khi khó khăn thì phải tìm cách kiếm tiền nơi khác thôi.

Theo The New York Times, có tới 29 trong số 42 bang cho phép kinh doanh xổ số chứng kiến doanh thu tăng vọt trong giai đoạn suy thoái năm 2008. Đáng kể, có tới 25 bang lập kỷ lục mới về doanh thu trong năm tài chính tương ứng. Trong đó, bang Illinois lần đầu tiên bán được hơn 2 tỉ USD trong lịch sử 33 năm của ngành xổ số địa phương.

Jody Winnett, quyền giám đốc Công ty xổ số Illinois lúc bấy giờ, cho biết cô bất ngờ trước kết quả trên. Tuy nhiên, nhiều người đồng cấp trong ngành thì không. Rebecca Hargrove, chủ tịch Công ty xổ số Tennessee, cho biết sau 25 năm trong ngành, bà nhận thấy rằng cứ mỗi khi kinh tế suy thoái, mọi người sẽ cố cắt giảm chi tiêu càng nhiều thứ càng tốt - có thể là xe mới, nhà mới hoặc tủ lạnh mới - nhưng khoản tiền khá "nhẹ ví" trung bình chỉ 3-5 USD mỗi tuần để mua vé số thì không.

Gia đình Rick và Sheyda Belli ở bang Pennsylvania chính là ví dụ điển hình. Người chồng Rick vừa mất việc, cả nhà phải cắt giảm một nửa chi tiêu hằng năm nhưng tiền cho xổ số vẫn giữ nguyên: khoảng 100 USD mỗi tuần, vị chi 5.200 USD mỗi năm. 

"Tôi xem nó như một phép thử, một cơ hội, một tia hy vọng. Người ta nói tôi lãng phí tiền trong khi lẽ ra nên đem gửi tiết kiệm, nhưng mỗi ngày đều có người thắng xổ số mà" - người vợ nói với ABC News.

Mỗi sáng thứ bảy, nhà Belli lại lái xe đến trung tâm thương mại Beaver Valley Mall để đưa ba con nhỏ đi chơi cuối tuần, sẵn tiện mua vé số Cash 5 và Powerball, kèm một vé cào may mắn. Tỉ lệ chiến thắng ở hai trò xổ số trên lần lượt là 1/962.958 và hơn 1/146.000.000. 

Bất chấp những cơ may gần như bất khả thi đó, hy vọng đổi đời còn thôi thúc nhà này lái xe 30 dặm đến bang Ohio để mua vé số liên bang Mega-Millions, với tỉ lệ trúng giải còn "phát khiếp" hơn - 1/175.000.000. Ấy vậy mà Sheyda vẫn chắc nịch một niềm tin: "Bang Ohio trúng nhiều mà". 

Mẹ chồng của Sheyda, bà Jean Belli, cũng có cùng niềm tin với giấc mơ trúng số. Sheyda giải thích: "Có lẽ đó là tất cả những gì bạn có khi mọi thứ xung quanh bạn sụp đổ. Khi bạn đã rơi xuống đáy, chắc chắn chỉ còn một hướng là đi lên. Vì vậy, tôi vẫn hy vọng rằng chúng tôi sẽ là người chiến thắng".

Theo báo cáo của Hiệp hội Các giải xổ số bang và vùng quốc gia Bắc Mỹ, doanh thu từ xổ số ở Mỹ trong cả năm 2022 đạt 107,9 tỉ USD, tăng 2,5% so với năm trước đó. Bang thu nhiều tiền từ xổ số nhất là New York, gần 10 tỉ USD, kế đến là Florida (9,3 tỉ) và California (8,8 tỉ).

Bất chấp suy thoái

Có một nhận định về mối tương quan giữa mảng xổ số và tình hình kinh tế mà các nhà nghiên cứu lẫn lãnh đạo các công ty xổ số đều đồng tình, đó là ngành xổ số ít bị ảnh hưởng bởi suy thoái.

Cụ thể, các nhà nghiên cứu khẳng định rằng khi nền kinh tế đi xuống, doanh thu xổ số sẽ tăng lên. John Mikesell, giáo sư phân tích chính sách và tài chính công tại Đại học Indiana, đã công bố một nghiên cứu vào năm 1994 cho thấy từ năm 1983 đến 1991, tức khi suy thoái kinh tế thập niên 1980 và 1990 diễn ra, doanh số bán xổ số có xu hướng tăng cùng với tỉ lệ thất nghiệp. Mikesell kết luận: "Kết quả là trong thời kỳ kinh tế sụt giảm, doanh thu xổ số thường tăng một chút".

Tuy nhiên, các chuyên gia chưa chứng minh được một cách thuyết phục rằng cái này dẫn đến cái kia.

Emily Haisley, nhà tâm lý học đến từ Đại học Yale, lại thiên về vai trò của tâm lý. Theo Haisley, một nghiên cứu cho thấy mua vé số và ấp ủ hy vọng trúng số giúp chống lại cảm giác tiêu cực từ hoàn cảnh nghèo khó hoặc bị tụt hậu về tài chính.

Lou Mott, một người bán vé số ở cửa hàng tiện lợi với nhiều khách quen ở Aliquippa (Pennsylvania), giải thích gọn lỏn: Giữa trời u ám, ai mà chẳng muốn thấy cầu vồng.