Biểu tình chống sắc lệnh nhập cảnh của Mỹ tại Hong Kong, trước tòa Lãnh sự quán Mỹ vào ngày 1-2 - Ảnh: Reuters

Nói theo kiểu quen thuộc thì trong làm ăn hơn nhau chữ tín. Ông tổng thống tỉ phú đã bắt đầu làm điều đó. Những gì ông đã hứa với cử tri trong giai đoạn tranh cử nay ông đang thực thi từ từ.

Thậm chí có những điều ông Trump đã hứa và người ta từng tin rằng nó khó khả thi thì nay nó đã được ban hành dưới dạng sắc lệnh hoặc thông tư.

Kỷ lục ký sắc lệnh

Trong 11 ngày lên cầm quyền, Tổng thống Donald Trump đã ký bảy sắc lệnh và bốn thông tư. Đây là con số kỷ lục trong thời gian ngắn bởi trong 100 ngày đầu tiên hồi vào Nhà Trắng năm 2001, Tổng thống George W. Bush cũng chỉ ký được ngần ấy sắc lệnh.

Phải nói rằng phải tính ngược về tận năm 1993 mới có tổng thống là ông Bill Clinton ký sắc lệnh trong ngày đầu làm việc ở Nhà Trắng.

Có điều các sắc lệnh của Tổng thống Donald Trump đều thuộc hàng gây sốc, ảnh hưởng đến nhiều người Mỹ hoặc ảnh hưởng đến nhiều quốc gia trên thế giới.

Có lẽ trong lịch sử nước Mỹ chưa có tổng thống nào gây nhiều tranh cãi từ khi tranh cử cho đến lúc đặt chân vào Nhà Trắng điều hành đất nước.

Đôi lúc tôi cũng tự hỏi ông ấy sẽ làm thế nào để đương đầu với ngần ấy sự chống đối đối với những quyết định vừa ban hành của mình.

Không ít người chọn thái độ chờ và xem, thậm chí con gái của tổng thống cũng đã lên tiếng kêu gọi mọi người cho cha mình thời gian để ông ấy làm việc và chờ xem hiệu quả của các giải pháp của ông ấy giúp cho “nước Mỹ vĩ đại một lần nữa”.

Nhưng có lẽ một nước Mỹ toàn cầu hóa, một nước Mỹ của thời mạng xã hội không thể giống như một chuỗi doanh nghiệp của tập đoàn Trump mà trong đó tiếng nói cuối cùng là của người chủ nhiều tiền nhất.

Bằng chứng rõ nét nhất chính là sắc lệnh liên quan việc tạm cấm cho nhập cảnh vào Mỹ đối với cư dân một số quốc gia.

Thật ra sắc lệnh này dựa trên một điều luật ban hành năm 2016 liên quan đến các quốc gia “có nguy cơ (ảnh hưởng đến an ninh của Mỹ)”. Danh sách này gồm bảy quốc gia từng được nêu tên nhưng trong sắc lệnh của Tổng thống Trump không nêu cụ thể.

Có vẻ tổng thống muốn thể hiện kiểu người hành động nên sắc lệnh ông ban hành chiều 27-1 (có hiệu lực ngay sau khi ký) chưa được thông suốt từ trên xuống dưới. Mà nó lại như một quả bom khiến nhiều nước nhảy dựng lên vì bị liên quan.

Nó cũng chẳng khác một quả bom nổ chậm vì những giải thích sau đó cho biết bản danh sách có thể được mở rộng ra tùy theo tình hình (tức nếu các quốc gia có nhiều công dân tham gia khủng bố thì có thể bị đưa vào danh sách cấm nhập cảnh vào Mỹ).

Liên tục những ngày sau đó, nhiều quan chức Mỹ phải đăng đàn giải thích cho sắc lệnh liên quan việc cấm nhập cảnh.

Bị chống đối nhưng...

Thậm chí một số bang ở Mỹ đã lên tiếng chính thức chống lại sắc lệnh của Tổng thống Trump. Cho đến ngày 31-1, đã có tổng cộng bốn bang chống lại quyết định cấm nhập cảnh đối với công dân bảy nước có Hồi giáo chiếm đa số.

Các bang Massachusetts, New York và Virginia đã quyết định cùng tham gia cuộc chiến pháp lý do bang Washington khởi xướng từ ngày 30-1.

Các bang này tuyên bố sẽ tham gia khởi kiện ở cấp liên bang để ngăn chặn sắc lệnh về tạm cấm nhập cảnh với công dân một số quốc gia.

Lập luận của các bang là sắc lệnh vi phạm quyền tự do tín ngưỡng được bảo vệ ngay trong điều 1 của hiến pháp Mỹ.

Ở cấp độ thành phố thì ngày 31-1, San Francisco đã trở thành thành phố đầu tiên của Mỹ khởi kiện chống lại thông tư của chính quyền mới buộc ngưng tài trợ tài chính cho những thành phố bị xem là có các chính sách bảo vệ người nhập cư không giấy tờ.

Nhưng trước mắt sẽ không có chuyện chính quyền Donald Trump thoái lui trước những cuộc biểu tình trên đường phố hoặc những phàn nàn từ các quốc gia bị liệt vào “danh sách đen” hoặc trước những bi kịch cá nhân của một số người bất thình lình không được phép vào Mỹ.

Chính quyền của ông Trump có vẻ cũng đã chuẩn bị cho một cuộc chiến truyền thông.

Hôm 30-1, Viện thăm dò dư luận Rasmussen của Mỹ tung ra con số cho biết 57% người Mỹ ủng hộ sắc lệnh của tổng thống, chỉ 33% chống và 10% không có ý kiến.

Kết quả thăm dò này sau đó bị phản bác vì thiếu thuyết phục và Viện Rasmussen vốn có quan điểm thân bảo thủ. Nhưng trong tình thế dầu sôi lửa bỏng như hiện nay thì mục đích biện minh cho phương tiện.

Dù phân tích như của trang web chuyên về chính trị Fivethirtyeight, cho biết khó có thể dựa trên các kết quả thăm dò để đánh giá độ “ưa thích” của người dân với các sắc lệnh của tổng thống: “Các ý kiến của người dân Mỹ đối với vấn đề nhập cư, chống khủng bố thường phức tạp và đan xen với nhau và các kết quả luôn thay đổi theo thời gian và sự kiện”.

Trước mắt, những thành viên chính quyền của ông Trump đang từng bước làm rõ các quyết định vừa ban hành.

Ngày 31-1, trong một cuộc họp báo, Bộ trưởng an ninh nội địa James Kelly tung thêm quả bom nổ chậm về chuyện tạm cấm nhập cảnh với tuyên bố rõ như ban ngày: “Có nhiều quốc gia, chúng tôi chỉ mới xử lý bảy vào thời điểm này, theo ý của chúng tôi là không tôn trọng luật lệ, không tuân thủ các quy định (đăng ký xin thị thực vào Mỹ) để thuyết phục chúng tôi rằng họ có đúng như lời khai” và do đó chính quyền Mỹ thậm chí sẽ thực thi thêm các biện pháp nghiêm ngặt như kiểm tra hoạt động của cá nhân xin thị thực ngay từ mạng xã hội và số điện thoại liên lạc.

Đây là điều khó tưởng ở một đất nước luôn tuyên bố tôn sùng tự do và quyền cá nhân. Nhưng giờ đây mục đích là trên hết và khi mục đích đó lại là “nước Mỹ trước hết”...