* TS Bùi Trinh (chuyên gia kinh tế):

Vươn lên khỏi “kiếp gia công”

Muốn cải thiện năng suất lao động, tăng thu nhập cho người dân, các doanh nghiệp trong nước cần vươn lên để thoát khỏi “kiếp gia công”. Nền kinh tế còn gia công thì rất khó tăng năng suất lao động, tăng thu nhập.

Để làm được điều này cần nâng cao trình độ lao động, đưa khoa học công nghệ vào sản xuất. Hơn 30 năm qua chúng ta bàn rất nhiều đến phát triển công nghiệp chế biến, chế tạo nhưng đến nay hầu hết các doanh nghiệp vẫn nặng về gia công.

Để hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước vươn lên trong bối cảnh các chuỗi cung ứng sản xuất toàn cầu đã định hình, Nhà nước cần ứng xử công bằng giữa khu vực doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp tư nhân trong nước.

* Ông Đinh Tuấn Minh (giám đốc nghiên cứu Trung tâm Nghiên cứu giải pháp thị trường cho các vấn đề kinh tế - xã hội):

Mở rộng và bảo đảm quyền tự do kinh doanh

Con đường đến thịnh vượng là Nhà nước cần bảo đảm tốt hơn quyền tự do kinh doanh của mọi người dân, đồng thời thu hẹp khu vực doanh nghiệp nhà nước thông qua cổ phần hóa.

Đặc biệt Nhà nước cần tạo niềm tin để kinh doanh đến một quy mô nào đó không sợ rủi ro.

Muốn vậy phải bảo đảm quyền sở hữu tài sản, các quyền về thực thi hợp đồng. Nhà nước không phải nghĩ thay doanh nghiệp bởi họ luôn đứng trước áp lực tăng năng suất để cạnh tranh.

Nhà nước có thể ban hành những chính sách chung về giáo dục, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, mở rộng tự do thương mại, giúp doanh nghiệp dễ dàng hơn trong tiếp cận công nghệ, tiếp cận thị trường xuất khẩu.

Nguồn: Tổng cục Thống kê - Đồ họa: N.KH.

* Ông Nguyễn Quang Đồng (viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông):

Thúc đẩy chuyển đổi số

Với lợi thế dân số trẻ, Việt Nam cần tận dụng cơ hội này để thúc đẩy chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ số giúp nâng cao năng suất lao động, tạo ra những việc làm mới, dịch vụ mới có giá trị gia tăng cao như đầu tư kinh doanh game, công nghiệp giải trí số, dịch vụ an ninh mạng...

Tận dụng lợi thế tham gia các chuỗi giá trị công nghệ, ví dụ trên nền tảng thương mại điện tử Amazon cho phép các doanh nghiệp trong nước có thể xuất khẩu hàng hóa ra nước ngoài, bán hàng ra toàn cầu, giảm được nhiều chi phí trung gian.

Yếu tố công nghệ số sẽ góp phần tăng năng suất lao động cho cả nền kinh tế và trong từng ngành.

Nhưng để thực hiện chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ số đòi hỏi phải có một chiến lược phát triển hạ tầng số như đường truyền Internet, hạ tầng điện toán đám mây; chiến lược đào tạo nhân lực; và đặc biệt là cải cách thể chế. Nếu các nền tảng thể chế, pháp lý thay đổi chậm để các nền tảng như Tiki.vn phải sang Singapore thành lập doanh nghiệp thì nền kinh tế sẽ mất đi rất nhiều cơ hội.

Nguồn: Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công thương - Đồ họa: N.KH.

* Ông Huỳnh Thế Du (ĐH Fulbright VN):

Thúc đẩy đổi mới sáng tạo

Để trở thành một nước phát triển, nhìn vào kinh nghiệm và thành quả của các quốc gia đã thành công trong 7 thập niên qua như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore... thì chiến lược dựa vào đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ và giáo dục vô cùng quan trọng.

Theo số liệu thống kê của Ngân hàng Thế giới (WB) về số người đi học đại học trên tổng số người trong độ tuổi học đại học, Việt Nam đạt con số rất thấp, chỉ hơn 28%, trong khi Thái Lan 49,2%, Philippines 35,4%, Trung Quốc 53,7% và thua rất xa các nước phát triển (phổ biến trên 70%).

Nâng chất giáo dục đại học và quy mô người tốt nghiệp đại học sẽ thúc đẩy quy mô đổi mới sáng tạo. Đây là một trong những điều kiện quan trọng đưa Việt Nam thoát khỏi điều kiện chung “bình bình” của các quốc gia Đông Nam Á.

Các nước phát triển có lợi thế dẫn đầu nhờ quy mô nền kinh tế, hội tụ những người giỏi, tạo hệ sinh thái nhiều người giỏi để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tạo “vòng xoáy” đi lên. Việt Nam gặp thách thức lớn khi quy mô nhỏ. Do đó cách duy nhất là phải đầu tư cho giáo dục đến nơi đến chốn để bứt lên.

Bên cạnh đó,Nhà nước cũng cần nâng cao năng lực, cải thiện hạ tầng mềm để nâng chất lượng thể chế.

Hướng đến một bộ máy chính quyền hiệu quả sẽ góp phần tạo ra môi trường cạnh tranh minh bạch, bình đẳng và lúc đó doanh nghiệp sẽ cạnh tranh công bằng theo nguyên tắc “người thổi sáo hay nhất được dùng cây sáo tốt nhất”. Như vậy sẽ tạo bệ đỡ vững chắc cho nền kinh tế phát triển và cả xã hội đi lên.

Nguồn: Tổng cục Thống kê - Đồ họa: N.KH.

* TS Võ Mai (phó chủ tịch Trung ương Hội làm vườn Việt Nam):

Nông thôn phải là nơi đáng sống

Người dân ngày càng tập trung nhiều hơn vào các đô thị lớn là xu hướng trên toàn thế giới.

Nhưng thời gian qua rất nhiều người dân nông thôn ở Việt Nam lên thành phố, vào các khu công nghiệp không hẳn là vì họ thích mà vì nông thôn không có việc làm, điều kiện sống rất thấp. Họ vẫn giữ nhà ở quê để có chuyện gì đó hoặc đến lúc nào đó sẽ về.

Đến nay Việt Nam vẫn có 60% dân số sống ở nông thôn. Chiến lược phát triển nông nghiệp hướng tới xây dựng nông thôn là nơi đáng sống cần phải xem xét.

Việt Nam đã chứng minh cho thế giới thấy nông hộ quy mô nhỏ vẫn có thể sản xuất ra hàng hóa lớn. Chúng ta là cường quốc về xuất khẩu các mặt hàng như lúa gạo, cà phê, hạt điều, thủy sản... với hầu hết sản lượng từ các hộ gia đình. Vấn đề là tổ chức sản xuất. Nông dân không thể cứ mãi sản xuất đơn lẻ, theo phong trào bởi chính họ sẽ bị tổn thương đầu tiên.

Như trong các đợt giãn cách, rất nhiều nông dân bán rẻ như cho vẫn không tiêu thụ được nông sản thì vẫn có người sản lượng tăng 3-4 lần. Đó là những đơn vị chủ động tham gia các chuỗi sản xuất từ trang trại đến chế biến, vận chuyển, kinh doanh. Đây phải là xu hướng bắt buộc của sản xuất nông nghiệp thời gian tới.

Nông dân nhỏ phải tập trung vào các tổ hợp tác, hợp tác xã. Như thế họ sẽ sản xuất theo hợp đồng, theo tiêu chuẩn, giá cả rõ ràng và ổn định đầu ra. Điều này giúp nông sản Việt có chất lượng cao hơn, giá thành rẻ hơn, dễ đầu tư các nhà máy sơ chế, chế biến.

Không thể thiếu các chính sách phát triển hạ tầng nông thôn như chương trình nông thôn mới. Với hạ tầng hoàn thiện hơn, mạng Internet và giao hàng online phát triển, nông thôn sẽ tiếp cận dễ hơn với thông tin và đời sống đô thị; đồng thời được tận hưởng không gian xanh sạch...

Đó sẽ thực sự là nơi đáng sống. Đây không chỉ là giấc mơ mà còn là trách nhiệm của các nhà làm chính sách để tới năm 2045, Việt Nam không chỉ là nước công nghiệp phát triển, thu nhập cao mà còn có một vùng nông thôn tươi đẹp, đáng sống.

Nguồn: Tổng cục Thống kê, Fulbright