Học sinh Trung Quốc vẫy quốc kỳ và cờ đảng trong lễ kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc ngày 1-7-2021 - Ảnh: REUTERS

Mỗi khi gác lại công việc của một nhà hóa học, Zhang Zhiyue lại viết blog, với những nội dung nóng hổi về Tân Cương, mối quan hệ Mỹ - Trung và các chủ đề thịnh hành khác, gần đây nhất là Afghanistan.

Zhang, người có 230.000 người theo dõi trên Zhihu, một trang được ví như Quora Trung Quốc, theo sát các hãng thông tấn quốc tế như BBC và thường xuyên phản biện những bài viết mà cô cho là kết quả của việc có thành kiến với Trung Quốc.

Trẻ, giỏi, dám nói

Zhang phân tích ý nghĩa của các sự kiện toàn cầu đối với lợi ích của Trung Quốc, những cái được và mất khi Bắc Kinh "đấu tay đôi" với Washington hay các chính phủ nước ngoài khác.

Trong các bài viết gần đây, nhà hóa học 28 tuổi đã chỉ trích Washington vì những hành động mà cô cho là vô trách nhiệm ở Afghanistan. Zhang cũng đồng thời thể hiện sự tỉnh táo, cho rằng việc rút quân của Mỹ không phải là một chiến thắng đối với Trung Quốc.

Zhang là một trong những người thuộc thế hệ mới ở Trung Quốc, những người theo chủ nghĩa dân tộc và dám nói nhiều hơn so với các thập kỷ trước.

Được truyền sức mạnh từ các thông điệp Chính phủ Trung Quốc rằng vận mệnh đất nước đang lên và cảm thấy bất công vì tổ quốc luôn bị chỉ trích, lớp công dân như Zhang tình nguyện trở thành những người bảo vệ các chính sách của Bắc Kinh, bao gồm cả những những chính sách bị nhiều nước xem là cứng rắn.

"Tôi đã chọn là một người theo chủ nghĩa dân tộc và tôi nghĩ đó là con đường đúng đắn cho đất nước cũng như cá nhân tôi", Zhang nói với báo South China Morning Post (SCMP) của Hong Kong.

Thế hệ những người theo chủ nghĩa dân tộc ở Trung Quốc như Zhang không còn xuống đường để thể hiện sự phẫn nộ với các chính phủ và doanh nghiệp nước ngoài. Thay vào đó, họ chiến đấu trên không gian mạng.

Các chuyên gia cho rằng sự trỗi dậy như hiện nay của chủ nghĩa dân tộc là kết quả của những nỗ lực của Đảng Cộng sản Trung Quốc nhằm củng cố tính chính danh của mình.

Đó còn là hệ quả của việc các nhà lãnh đạo Bắc Kinh kỳ vọng về sự thay đổi vị thế quốc tế khi quyền lực Trung Quốc ngày càng lớn mạnh, theo báo SCMP.

Giáo sư Kacie Miura thuộc Đại học San Diego (Mỹ) giải thích sự trỗi dậy liên tục của Trung Quốc trên thế giới đã làm thay đổi quan điểm của nhiều người ở nước này. Giờ đây, người Trung Quốc muốn các quốc gia, công ty và người nước khác phải có sự tôn trọng xứng đáng.

Theo SCMP, những căng thẳng hiện nay giữa Mỹ và Trung Quốc cùng các phát biểu của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình càng hun đúc thêm "sĩ khí" cho các chiến binh trên mạng.

Cách đây không lâu, các nhà quan sát cũng đã nói đến cái gọi là "ngoại giao chiến lang" (dựa theo tên bộ phim hành động Chiến Lang nói về tinh thần yêu nước) của Trung Quốc khi thể hiện kiểu "ăn miếng trả miếng" trên đấu trường quốc tế.

Bài phát biểu của ông Tập Cận Bình tại lễ kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc đã khích lệ nhiều người trẻ Trung Quốc và tập hợp họ xung quanh mục tiêu trẻ hóa đất nước - Ảnh: AFP

Giải mã xu hướng

Ông Zhao Suisheng, người chuyên nghiên cứu về chính trị Trung Quốc tại Đại học Denver (Mỹ), thì có một cách nhìn khác. Ông cho rằng thế hệ trẻ như Zhang không có tâm lý tự ti như những thế hệ cũ và đó là điều quan trọng định hình tính cách của họ.

"Tất cả những gì lớp trẻ được sinh ra trong 2 thập kỷ qua thấy là đường sắt cao tốc, đường sá và tốc độ đô thị hóa của Trung Quốc. Đó là những thứ mà họ tin rằng các nước khác không có khả năng xây dựng. Việc họ cảm thấy tự hào là điều tự nhiên, mặc dù có sự bóp méo thông tin ở đây", ông Zhao giải thích với SCMP.

Ông Jin Canrong, một giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Nhân dân Bắc Kinh, cho rằng sự cởi mở nhất định về thông tin đã giúp củng cố tinh thần yêu nước của lớp trẻ Trung Quốc.

"Các sinh viên của tôi bây giờ rất khác so với 10 năm trước. Nhiều người đã ở nước ngoài trước khi vào đại học.

Họ là những người nói tiếng Anh tốt hơn, hiểu biết về công nghệ hơn và có thể lướt Internet bên ngoài Trung Quốc nhiều hơn. Và sau khi đọc những bài viết của phương Tây, một số sinh viên của tôi đã phát bệnh vì chúng", vị học giả có quan điểm cứng rắn với Mỹ nêu quan điểm.

Hiếm có tiếng nói phản đối trước làn sóng chủ nghĩa dân tộc đang cuồn cuộn ở Trung Quốc.

Vào tháng 9 năm ngoái, khi cả Trung Quốc cảm thấy tự hào vì đã khống chế được dịch COVID-19 và tin rằng đây là cơ hội để quốc gia này trỗi dậy, đã có những lời cảnh tỉnh đáng chú ý.

Ông Yuan Nansheng, phó viện trưởng Viện nghiên cứu quốc tế Trung Quốc, khi đó đã kêu gọi kiềm chế chủ nghĩa dân tộc.

"Mặc dù Trung Quốc đã làm rất tốt trong cuộc chiến chống lại đại dịch, việc coi đây là cơ hội lịch sử cho sự trỗi dậy của Trung Quốc là một đánh giá sai lầm về mặt chiến lược", cựu tổng lãnh sự Trung Quốc tại San Francisco cảnh báo.

"Nếu Trung Quốc để chủ nghĩa dân túy và chủ nghĩa dân tộc cực đoan tự do phát triển trong nước, cộng đồng quốc tế có thể hiểu sai rằng đây là tín hiệu cho thấy Bắc Kinh theo đuổi chính sách Trung Quốc trên hết", ông Yuan nói, đề cập đến chính sách "Nước Mỹ trên hết" của tổng thống Mỹ khi đó là Donald Trump.

Nhiều tháng sau, quan điểm tương tự đã được một chuyên gia cấp cao về hưu nêu ra trong một phiên họp có sự góp mặt của Ngoại trưởng kiêm Ủy viên Quốc vụ Vương Nghị.

Kỷ niệm 100 năm thành lập đảng, ông Tập muốn 'trẻ hóa' Trung Quốc

TTO - Tổng bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã gửi nhiều thông điệp rõ ràng tới thế giới qua bài diễn văn kéo dài một giờ tại lễ kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc hôm 1-7.