Đọc vài dòng "tìm bạn bốn phương" xưa

Ngày 13-3-2024, Peter Liljensten, một huấn luyện viên cá nhân người Đan Mạch, đăng bài nhờ hơn 1.500 người theo dõi trang Facebook của anh giúp tìm bạn gái, bởi anh "không may mắn với các ứng dụng hẹn hò". 

Liljensten tự giới thiệu bản thân: 37 tuổi, cao 178cm, có 12 năm kinh nghiệm làm huấn luyện viên bóng đá, chưa con (mong sẽ có với người bạn đời tương lai), coi trọng các giá trị như tính hài hước, trung thực, cởi mở...

Sáu tuần sau, anh đăng bài cập nhật tình hình: "Tiếc là tôi vẫn chưa gặp người phụ nữ của đời mình dù đã có vài cuộc hẹn". Anh thừa nhận tình yêu không tự đến, và "phải nỗ lực để có nó và không mong chỉ bằng một bài tâm sự mà có được ý trung nhân".

Các ứng dụng hẹn hò không giúp được Liljensten. Giả như cách đây vài chục năm, có lẽ người đàn ông U40 này có thể rút gọn bài viết trên lại rồi gửi đăng "tìm bạn bốn phương" trên báo biết đâu lại hay.

Theo The Economist, quảng cáo tìm kiếm người yêu có lịch sử tới 300 năm. Khi xưa, chúng thường xuất hiện trong chuyên mục "Những trái tim cô đơn" trên báo, tạp chí định kỳ ở Anh. 

Ngày nay nhìn lại, những tư liệu này ngoài cung cấp cái nhìn thoáng qua hiếm hoi về cách người xưa suy nghĩ và cảm nhận, chúng còn cho thấy những kỳ vọng trong quan hệ nam nữ đã thay đổi ra sao theo thời gian.

Đăng báo tìm nửa kia

Francesca Beauman, tác giả quyển sách nghiên cứu về chuyên mục những trái tim cô đơn, cho rằng sự ra đời loại quảng cáo này ở Anh, gắn với thời cách mạng công nghiệp - thứ thúc đẩy sản xuất và kinh tế phát triển, song đồng thời làm tăng sự cô đơn của con người.

Trong thế kỷ 18, 19, hàng trăm nghìn người di cư đến London mỗi năm. Nhiều người trong số họ trải qua cuộc sống cô đơn giữa lòng đô thị này. Tuy nhiên, London, với 1 triệu dân sinh sống vào đầu thế kỷ 19 cũng là nơi hứa hẹn để tìm ý trung nhân vì như cổ nhân đúc kết: trai khôn tìm vợ chợ đông, gái khôn tìm chồng giữa chốn ba quân. Cứ nơi càng có sự cạnh tranh, càng dễ nhận diện những người nổi bật.

Khi các nỗ lực mai mối của gia đình, người quen không thành, đăng quảng cáo là hy vọng cuối cùng cho những trái tim cô đơn. Với một vài đoạn mô tả, chủ nhân có thể sàng lọc hàng nghìn ứng viên theo các tiêu chí như cân nặng (một số quảng cáo xưa nêu rõ ứng viên phải đầy đặn), màu da (trắng), tính cách...

Quảng cáo tìm người thương phát triển mạnh ở Anh vào đầu thế kỷ 19 dù xuất hiện từ thế kỷ 17. Theo The Economist, một bản tin xuất bản năm 1695, trong một tập sách quảng cáo nhỏ có tựa đề "Cách cải thiện chăn nuôi và thương mại" được xem là bài quảng cáo tìm bạn bốn phương đầu tiên.

Cách trình bày khá hài: cạnh mẩu quảng cáo một con ngựa giống và một thương hiệu giường là quảng cáo cho một "quý ông khoảng 30 tuổi", với nội dung: "... ngoại hình quyến rũ, sẵn lòng kết đôi với quý bà tuyệt vời nào có tài sản 3.000 bảng hoặc quanh mức này".

Trong mắt người đọc ngày nay, anh chàng tự nhận là đẹp trai này chính xác là đang tìm người... bao nuôi vì người phụ nữ phải là phú bà có khối tài sản tương đương 250.000 bảng (8 tỉ VND) theo thời giá hiện nay, theo tính toán của The Guardian.

Tiêu chí của người xưa

Trích lục những tài liệu trong thư viện Anh, những mẩu quảng cáo ái tình của người xưa cho thấy các cụ đánh giá cao sự vui vẻ, yêu thương, lãng mạn... của đối phương. Tuy nhiên, văn phong thường dài dòng, nhiều điều kiện có thể khiến người đọc ngày nay hoặc bị sốc hoặc phải phì cười.

Tháng 7-1832 một mẩu quảng cáo tìm vợ ghi rằng: "Đi làm mang tiền về cho vợ. Charles Warren, sống ở Marnhall, Dorset. Tôi có con trai lớn 13 tuổi, con gái 8 tuổi và con trai út 5 tuổi. Tôi đã mua đứt căn nhà của mình nên không phải trả tiền thuê. Tôi có mảnh đất 4.000m2 trồng khoai tây. Vợ tôi qua đời cách đây 13 tháng. Từ đó, các con tôi tự trông coi nhau vào ban ngày và tôi luôn ở nhà với chúng ban đêm (...) Tôi muốn tìm một người phụ nữ tốt, đáng tin cậy từ 30-40 tuổi làm vợ. Tôi không muốn có thêm gia đình thứ hai. Tôi cần một người phụ nữ chăm sóc những con heo khi tôi đi làm".

Thời buổi này, hẳn không có người bình thường nào dám quảng cáo tìm vợ để họ giúp mình chăn lợn. Những yêu cầu như "không có dị dạng cơ thể", "không mập", "răng đẹp", ngực "căng, đầy, chắc, trắng" cũng rất phổ biến thời xưa trong khi ngày nay là cấm kỵ. 

Cũng có thể thấy, việc công bố tài sản và thu nhập là điều phổ biến trước đây, như trong nội dung bên dưới:

"Nếu đọc hoặc nghe về quảng cáo này, bạn hãy nhớ xem mình có biết người phụ nữ nào như mô tả sau đây không. Cô ấy cao và duyên dáng, đẹp người đẹp nết chứ không chỉ đẹp bề ngoài. Có răng đẹp, đôi môi mềm mại, hơi thở ngọt ngào, mắt màu gì cũng được nhưng phải có hồn. Làn da khỏe mạnh. Tôi thích da trắng hơn là da nâu, dáng người mảnh mai, ngực đầy, săn và trắng. Có kiến thức tốt, không cần có khiếu hài hước, nhưng cần vui vẻ và sôi nổi khi trò chuyện, lời nói lịch sự và tinh tế. Tính tình nhân hậu, dịu dàng và luôn toát lên sự rạng rỡ, tươi vui. Nếu người phụ nữ như vậy có trên đời, một quý ông với thu nhập 2.000 bảng một năm, 52 tuổi vào tháng bảy tới nhưng đầy sinh lực, mạnh mẽ và đa tình, sẽ muốn cưới cô. Người này sẽ mang lại sự giàu có cho cô với ngân khoản chung chắc chắn là 600 bảng một năm. Tuy nhiên, cô phải đồng ý sống hoàn toàn ở nông thôn, vì nếu thích người này, cô phải chấp nhận sống ở đây. Mong rằng cô sẽ đến với ông vì tình yêu chứ không phải vì hám lợi. Cô phải đủ trung thực để không xấu hổ về tình yêu dành cho người đàn ông mình chọn. Phải trẻ hơn ông từ 7 đến không quá 14 tuổi. Phản hồi quảng cáo này, hãy liên hệ quán cà phê Smyrna, gặp A.B".

Cái này mà đăng Tinder hay Facebook thời nay thì chắc chắn không "ứng viên" nào dám nạp đơn.

Theo thời gian, những trái tim cô đơn và tâm hồn lẻ bóng chuyển sang đăng quảng cáo trên mạng (Match.com, thành lập năm 1995, là một trong những trang web "tìm bạn bốn phương" đầu tiên), mạng xã hội, rồi lên app "quẹt trái, quẹt phải". Cách giới thiệu bản thân và tiêu chí tìm nửa kia cũng thay đổi.

Nhà nghiên cứu Beauman cho biết thuở xưa, phụ nữ muốn tìm những người đàn ông cao lớn, giàu có, có học thức còn nam giới muốn tìm những phụ nữ trẻ, dáng chuẩn, thông minh hoặc hóm hỉnh. Còn trên các app hiện nay, nghiên cứu cho thấy thấy phụ nữ có xu hướng tìm kiếm người giàu, có địa vị, cao lớn, trong khi nam giới tìm những phụ nữ mảnh khảnh, trẻ trung và có học thức (nhưng không cần quá cao, nói cách khác nam giới không tìm một phụ nữ thông minh xuất sắc).

Nhưng khi tất cả nỗ lực đều thất bại, có lẽ nên nghe theo lời khuyên - bất ngờ thay là từ Tinder: hãy cứ ra ngoài và gặp ai đó, để thần tình yêu có cơ hội gõ cửa.