Theo Bộ Tài chính, việc khống chế chi phí lãi vay được khấu trừ sẽ hạn chế các doanh nghiệp vay quá nhiều vốn nhưng hoạt động không hiệu quả. Trong ảnh: Một dự án căn hộ tại quận 2, TP.HCM bị bỏ dở dang từ nhiều năm nay - Ảnh: Hữu Khoa

Đây là một trong những nội dung vừa được Bộ Tài chính đề xuất đưa vào dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật thuế, dự kiến sẽ được trình Quốc hội vào tháng 10 và bắt đầu áp dụng từ ngày 1-1-2016.

Cụ thể, từ ngày luật có hiệu lực đến hết năm 2018, tỉ lệ vốn vay trên vốn chủ sở hữu đối với lĩnh vực sản xuất là 5 lần (5:1) và các lĩnh vực còn lại là 4 lần. Từ ngày 1-1-2019, tỉ lệ này được giảm đối với lĩnh vực sản xuất còn 4 lần và các lĩnh vực còn lại là 3 lần. 

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Phạm Đình Thi - vụ trưởng Vụ Chính sách thuế, Bộ Tài chính - cho biết nếu đề xuất này được chấp thuận và áp dụng vào thực tế, chi phí lãi vay mà DN được khấu trừ trước khi tính thuế thu nhập DN chỉ nằm trong tỉ lệ này, còn khoản chi lãi vay vượt trên tỉ lệ này sẽ không được khấu trừ.

Ông Phạm Đình Thi - Ảnh: L.Thanh

* DN vay vốn để phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh, vì sao chi phí lãi vay bị khống chế, thưa ông?

- Nhiều DN có vốn chủ sở hữu rất ít nhưng vay vốn quá nhiều, gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu để đầu tư dự án có quy mô hoành tráng, trong đó có những dự án đầu tư hàng ngàn tỉ đồng - chủ yếu từ vốn vay - nhưng không có lãi, thậm chí lỗ triền miên.

Tình trạng này dẫn đến nguy cơ mất an toàn tài chính của DN, gây rủi ro rất lớn cho khách hàng cũng như nền kinh tế.

Tuy nhiên, do Luật thuế thu nhập DN hiện hành cho phép toàn bộ chi phí lãi vay được tính vào chi phí hợp lý, hợp lệ và được khấu trừ nên cơ quan quản lý thiếu công cụ để hạn chế chuyện DN vay vốn quá nhiều.

Do đó, việc khống chế khoản chi phí lãi vay được khấu trừ căn cứ theo tỉ lệ vốn vay trên vốn chủ sở hữu không chỉ nhằm đảm bảo an toàn tài chính cho DN nói riêng mà cả nền kinh tế nói chung.

* Các DN thuộc lĩnh vực nào hoạt động chủ yếu vào vốn đi vay và có nguy cơ rủi ro cao?

- Phần lớn DN ngành xây dựng, bất động sản có số vốn đi vay lớn gấp nhiều lần vốn chủ. Ngay cả các DN nhà nước cũng có tình trạng này.

Qua số liệu thống kê sơ bộ 57/85 tập đoàn, tổng công ty 100% vốn nhà nước tính đến hết năm 2014, có hai DN (một DN kinh doanh xăng dầu và một DN xây dựng) có tỉ lệ dư nợ vay trên vốn chủ sở hữu lớn hơn năm lần.

Tức là vốn chủ sở hữu chỉ có 1 đồng mà đi vay những hơn 5 đồng để sản xuất kinh doanh. Có 6 DN ngành xây dựng có tỉ lệ này từ 3-5 lần, số còn lại có tỉ lệ dưới 3 lần. Ngoài ra, các dự án BOT nhiệt điện có vốn FDI, tỉ lệ này là 4 lần.

Đặc biệt, nhiều DN có vốn đầu tư nước ngoài hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản, thương mại, dịch vụ thường xuyên báo lỗ dù không ngừng mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh và doanh thu luôn tăng trưởng từng năm.

Qua xem xét báo cáo tài chính của DN, chúng tôi thấy nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng thua lỗ của các DN một phần là do chi phí tài chính quá lớn. Đó là chi phí trả tiền lãi vay cho công ty mẹ ở nước ngoài. Có nhiều DN chi phí trả tiền lãi vay vốn lên đến hàng nghìn tỉ đồng/năm.

* Với các DN trong nước có quy mô nhỏ nhưng vừa sản xuất vừa kinh doanh thương mại - dịch vụ sẽ áp dụng tỉ lệ nào cho phù hợp?

- Bộ Tài chính đang lấy ý kiến góp ý của các bộ, ngành, địa phương, chuyên gia và DN. Trong các ý kiến đóng góp, nhiều ý kiến đề nghị nên quy định một tỉ lệ chung mà không chia theo lĩnh vực để dễ thực hiện và công bằng giữa các ngành.

Cũng có nhiều ý kiến đề nghị lùi thời điểm áp dụng quy định này đến năm 2018 hoặc 2019 thay vì từ đầu năm 2016 để tránh xáo trộn trong hoạt động sản xuất kinh doanh của DN.

Ngoài ra, nhiều DN cũng đề nghị chỉ nên giới hạn đối với các khoản vay dài hạn theo hợp đồng vay... Trên cơ sở đóng góp của các ý kiến, Bộ Tài chính sẽ lựa chọn phương án phù hợp nhất để trình Chính phủ.

* Quy định này sẽ gây ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động của các DN, thưa ông?

- Tôi khẳng định rằng quy định hoàn toàn phù hợp với thông lệ quốc tế. Thực tế nhiều nước cũng có quy định khống chế chi phí lãi vay được khấu trừ căn cứ vào vốn chủ sở hữu trước khi tính thuế thu nhập DN.

Chẳng hạn, tại các nước như Đức, Úc, Nhật Bản, Ba Lan, Hà Lan... tỉ lệ vốn vay trên vốn chủ sở hữu không vượt quá 3 lần (3:1), còn tại các nước phát triển như Pháp, Mỹ, Canada... tỉ lệ này từ 1,5-2 lần...

Đặc biệt, Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) cũng khuyến nghị áp dụng tỉ lệ này nên được khống chế ở mức 3 lần.

Tuy nhiên, do đây là quy định mới nên khi áp dụng vào thực tiễn chắc chắn sẽ tác động rất lớn đến hoạt động sản xuất kinh doanh của DN.

Do đó trong dự thảo luật, Bộ Tài chính cũng đề xuất luật bổ sung điều khoản cho phép Chính phủ được quy định riêng tỉ lệ vốn vay trên vốn chủ sở hữu đối với những trường hợp đặc biệt.