Discord, gen Z và lộ mật Teixeira

Với mỗi siêu cường, một vụ lộ tài liệu mật lớn đã là rất tệ; 3 vụ lộ mật trong vòng 13 năm thì thật khó chấp nhận, nhất là với một nước có lực lượng tình báo khét tiếng như Mỹ. 

Xét về số lượng tài liệu, vụ của Teixeira - chuyên viên IT của lực lượng Vệ binh Quốc gia bị bắt hôm 14-4 ở Massachussetts - dường như nhỏ hơn hai vụ kia nhưng tác động thì không kém nghiêm trọng. 

Chuyên gia David Sanger nói với CNN, dù số lượng tài liệu mật lần này không nhiều như hai lần trước (vài trăm trang so với 750.000 và 1 triệu) nhưng tính thời sự của tài liệu lại gây chấn động khi nhiều thông tin rất mới từ cuối tháng 2 tới đầu tháng 3 năm nay của tình báo Mỹ bị lộ.

Vụ lộ mật giáng đòn mạnh vào uy tín của tình báo Mỹ, vì các thông tin đó có thể giúp các nước đối thủ như Nga hiểu rõ về đánh giá và suy nghĩ của Mỹ ở một số điểm nóng như: Ukraine sẽ hết đạn và vũ khí phòng không vào giữa tháng 5, lo ngại nội bộ Hàn Quốc hay Israel liên quan việc vũ khí của họ bị Mỹ chuyển tới chiến trường Ukraine, những quan ngại của tình báo Mỹ về việc Ukraine có "thật lòng" với mình hay không…

Một số tài liệu cho thấy Mỹ thâm nhập rất sâu vào thượng tầng của quân đội Nga, thậm chí tiếp cận được những thông tin tác chiến. Các thông tin này có thể giúp Moscow nhanh chóng bịt các lỗ hổng về thông tin và ngăn chặn khả năng thu thập thông tin tình báo của Washington. Việc này có thể sẽ loại bỏ lợi thế lớn của Mỹ cũng như Kiev trong cuộc xung đột nóng giữa hai bên hiện nay.

1,25 triệu người được tiếp cận tài liệu mật

Vấn đề nhức nhối nhất trong mớ hỗn độn này là: Vì sao nhân viên cấp thấp như vậy của lực lượng phòng vệ quốc gia (21 tuổi, mới nhập ngũ từ năm 2019 ngay sau trung học) có thể tiếp cận các báo cáo cho các quan chức hàng đầu? Vì sao các tài liệu như vậy nằm trong các diễn đàn game nhiều tuần rồi thì hệ thống mới phát hiện ra?

Briana Rosen, cựu quan chức Nhà Trắng, giải thích đây là hậu quả từ vụ 11-9-2001 khi thất bại của tình báo là do không chia sẻ thông tin giữa các đơn vị nên để lọt thông tin về kế hoạch tấn công. Sau này, Cơ quan giám đốc tình báo quốc gia (DNI) được thành lập để điều phối việc chia sẻ thông tin. 

Theo văn phòng DNI, có hơn 1,25 triệu nhân viên chính quyền và các đối tác được quyền tiếp cận các tài liệu tối mật ở Mỹ. Nhưng hệ thống kiểm soát sau các vụ Manning và Snowden rõ ràng đã không hiệu quả nên một nhân viên kỹ thuật rất thấp như Teixeira (lo về hạ tầng) có thể dễ dàng tải các thông tin nhạy cảm về để chia sẻ.

"Đây là con dao hai lưỡi, thiếu chia sẻ thông tin là nguyên nhân dẫn tới vụ 11-9" - bà Rosen, người giờ làm tại diễn đàn an ninh Just Security, nói. "Kết quả của tăng cường chia sẻ thông tin thì dẫn tới tình trạng rất nhiều người được tiếp cận thông tin nhạy cảm mà đúng ra họ không cần, việc kiểm tra họ cũng không kỹ lưỡng".

Teixeira bắt đầu chia sẻ các tài liệu mật từ đầu năm nay, nhưng trong giai đoạn dài, thành viên trong nhóm chat kín khoảng 20 người trên Discord này tưởng đây là trò đùa và không đánh giá nghiêm trọng dù có nhiều tài liệu còn rõ dấu của Bộ Quốc phòng Mỹ và dấu tuyệt mật. Tới đầu tháng 3, một thành viên trong nhóm đã tải các hình ảnh này về và chia sẻ cho nhóm lớn hơn với khoảng 4.000 thành viên nhưng cũng không ai để ý.

Chỉ sau vài tuần, khi các hình ảnh này xuất hiện trên kênh Telegram của một số nhóm quân sự thân Nga thì vụ việc mới được báo chí để ý tới. Các tài liệu khi đó đã được chỉnh sửa để tăng số lính Ukraine thương vong nhằm đưa ra hình ảnh có lợi hơn cho Nga ở chiến trường. Trong giai đoạn đầu, nhiều người vẫn nghi ngờ tính xác thực của các tài liệu này khi thấy thông tin trên nhiều tài liệu bị chỉnh sửa.

"Quá bất thường khi cậu ta có thể tiếp cận được vậy, điều này cho thấy lỗ hổng tình báo lớn diễn ra dễ dàng thế nào" - Leslie Vinjamuri, giám đốc chương trình Mỹ ở Chatham House, nói trên The Guardian.

Động cơ chia sẻ hàng trăm tài liệu mật của Jack Teixeira, theo The Washington Post, là để cảnh báo các thanh niên trẻ trong nhóm chat game trên Discord của mình về các lực lượng bóng tối đang lèo lái các sự kiện của thế giới. Dường như đây là cách để thanh niên này lấy le và củng cố vị thế của mình như là lãnh đạo của nhóm chat có tên Thug Shaker Central – gồm khoảng 20 thành viên tuổi từ thiếu niên tới tầm 20 tuổi.

Kênh tuyển quân gen Z của Mỹ

Theo The Washington Post, quân đội Mỹ đang khó khăn trong kiểm soát lực lượng thanh niên trẻ được tiếp cận tài liệu mật nhưng sống phần lớn thời gian là trên không gian mạng, trong đó có nhiều diễn đàn kín mà rất nhiều người chia sẻ các thông tin về vũ khí và muốn khoe kiến thức của mình với người lạ và bạn bè. Khoảng 2/3 nhân sự quân đội Mỹ là dưới 30 tuổi, và phần lớn trong nhóm này là dưới 25 tuổi.

"Các thanh niên trẻ có thể không thấy được tôn trọng trong cuộc đời nên tìm kiếm điều đó trên mạng… và thường gắn với mình với những thứ cao cả của chiến tranh hay xung đột" - James D. Ivory, giáo sư chuyên nghiên cứu về các nhóm xã hội online và game tại ĐH Virginia Tech, nói. Một số thanh niên tìm cách vượt qua cảm giác cô đơn và lấy le với bạn bè trên những diễn đàn online này.

Video game là một trong những cách thức phổ biến nhất mà Bộ Quốc phòng Mỹ nhắm tới để kiếm các ứng viên 18 - 21 tuổi. Đây cũng là nhóm chiếm phần lớn trong các binh sĩ cấp thấp của bộ này. Quân đội Mỹ đã tài trợ nhiều giải esport và quảng cáo về lực lượng trên các nền tảng game như Twitch. Và Discord là nền tảng ưa thích của quân đội Mỹ trong nỗ lực tiếp cận các thanh niên thế hệ gen Z.

Nhiều người chơi game lên các nền tảng như Discord vì ở đây có nhiều phòng chat kín (còn được gọi là server) với các chủ đề đa dạng, phần lớn thông tin các phòng chat này không tìm kiếm được trên không gian mạng mở. Discord nói họ có khoảng 19 triệu servers với 150 triệu người dùng mỗi tháng.

Trong thế giới thực, Teixeira là nhân viên IT cấp thấp ở căn cứ không quân Otis của lực vệ binh quốc gia - điều cho phép thanh niên này được tiếp cận các tài liệu mật hàng đầu. Thông tin trên Steam cho thấy Teixeira chơi rất nhiều game bắn súng FPS và các loại game quân sự giả lập với hàng triệu người chơi kiểu "Arma 3", "Project Zomboid" hay "PUBG: Battlegrounds".

Trên server của Discord, Teixeira có tài khoản tên "O.G" và có lượng người theo trung thành. Teixeira xây dựng hình ảnh mình là người yêu súng với kiến thức sâu về chiến thuật đánh trận và được tiếp cận nhiều tài liệu quân sự mật. Thành viên của nhóm chat Thug Shaker Central nói với tờ Post rằng O.G chia sẻ tài liệu mật để dạy cho các thành viên cũng như để "lấy số má" ở phòng chat nơi thanh niên này có vai trò thủ lĩnh.

Teixeira đồng thời rất quan tâm tới các chi tiết nhỏ liên quan tới vũ khí, công nghệ và chiến lược quân sự. Các thành viên trong nhóm nói chính khả năng sử dụng các tài liệu mật để "lấy le" uy tín này đã trở thành cơn nghiện đối với Teixeira.

Bộ Quốc phòng Mỹ, do áp lực về tuyển quân, vẫn tiếp tục đẩy chiến lược dùng game và các diễn đàn online để thu hút lính mới, những người lớn lên với Xbox và iPad và giành phần lớn thời gian của mình online. Hầu như đơn vị nào ở Mỹ cũng có các đội esport tham gia thi đấu các game bắn súng FPS như các game Halo và Valorant.

Những ngày cuối, có vẻ Teixeira đã nhìn thấy kết cục này tới rất gần khi cơ quan chức năng siết vòng vây. Teixeira nói với các bạn bè trên mạng của mình, theo The New York Times: "Tôi không muốn mọi thứ thế này. Tôi cầu Chúa rằng điều này không bao giờ xảy ra. Tôi cầu nguyện, cầu nguyện và cầu nguyện. Và chỉ có Chúa quyết định là mọi thứ sẽ thế nào từ lúc này".

Teixeira bị truy tố với hai tội danh là lưu giữ và chia sẻ thông tin mật về quốc phòng. Các tội danh này có thể phải chịu tới 15 năm tù.■