Điểu Long - Ảnh: BÙI LIÊM

Điểu Long (49 tuổi, ngụ thôn Đắk Á, xã Bù Gia Mập, huyện Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước) cũng vì cả hai mà từng ngóc ngách trong Vườn quốc gia Bù Gia Mập đều thuộc nằm lòng.

Gần 20 năm... phá rừng

Điểu Long được biết đến như một tay phá rừng khét tiếng trước đây. Điểu Long sinh ra trong một gia đình nghèo, nghèo về vật chất và thiếu thốn về tình cảm, nên mới học hết lớp 2 Điểu Long đã phải nghỉ học ở nhà phụ giúp gia đình.

Trời phú cho sức khỏe tốt, dáng vóc cao to nên mới lên 15 tuổi Điểu Long đã gia nhập "đội quân" phá rừng, theo chân các "đàn anh" đi rừng kiếm sống. Săn bắt thú rừng, lấy cắp lâm sản, rồi chuyển sang phá rừng làm rẫy Điểu Long đều trải qua. 

Không chỉ vùng đệm, mà cả vùng lõi của Vườn quốc gia Bù Gia Mập nơi nào cũng in dấu chân của ông. Nơi nào khỉ, vượn, chim chóc thường véo von, vùng nào voi, bò hay đến kiếm ăn, chỗ nào nhiều gõ đỏ, giáng hương, cẩm lai... trong Vườn quốc gia Bù Gia Mập, Điểu Long nhớ nằm lòng.

"Hồi đó tôi đi phá rừng chỉ để trồng lúa, mì, bắp... lo cái ăn trước mắt cho gia đình, sau mới tính đến chuyện lấy gỗ làm nhà. Rồi khi thấy nhiều người phá rừng lấy gỗ mang đi bán kiếm tiền, tôi cũng tìm những cánh rừng có nhiều gỗ quý phá mang bán. Khi cần tiền, tôi đi phá rừng thuê, ai thuê đâu phá đó, thuê gì phá nấy. 

Hồi đó nhiều khi trúng mánh được những cây gỗ quý như cẩm lai, giáng hương, gõ đỏ là tiền nhiều lắm. Tiền nhiều mang về lo cho nhà thì ít, còn nhậu thì nhiều" - Điểu Long nhớ lại.

Rồi Điểu Long kể tiếp: "Hồi đó phá rừng chỉ bằng rựa, cưa tay. Cưa tay thì mệt lắm nhưng được cái không ai biết vì không phát ra tiếng động lớn. Có những cây gỗ lớn phải cưa ngày cưa đêm, mất mấy ngày mới xong. Đổ xuống rồi thì lại cưa thành từng khúc, rình khi không có kiểm lâm là đi bộ gùi trong rừng ra ngoài hay là thả xuống sông, bỏ lên bè chèo, rồi chuyển sang xe máy, xe trâu mang đi bán".

Điểu Long nói chuyện thấy "tự hào" và may mắn nhất là những ngày "tung hoành" cả hàng chục năm phá rừng, vận chuyển gỗ lậu, săn bắt thú rừng, Điểu Long đã nhiều lần bị lực lượng thuộc các cơ quan chức năng vây bắt nhưng... chưa bị bắt bao giờ. Cơ bản, với khả năng thuộc nằm lòng những cánh rừng cộng với biệt tài của mình, Điểu Long luôn trốn thoát.

"Nhiều phen tôi chỉ còn cách kiểm lâm, bộ đội vài ba chục mét nhưng vẫn luôn trốn thoát và chuyển sang... canh chừng cán bộ kiểm lâm. Canh chừng cán bộ cả tuần lễ chúng tôi mới lấy đi trong đêm được vài khúc gỗ bán chia nhau tiền, gỗ còn lại họ mang hết về đồn, anh em tiếc lắm. Mấy người đi phá rừng cùng tôi bị bắt đầy. 

Rừng thì rậm rạp, sông suối, núi non hiểm trở nên phải biết, phải thuộc, khi có kiểm lâm là chạy trốn liền. Trong rừng mùa mưa thì vắt, rắn rết nhiều vô kể, còn nắng thì ve rừng giăng đầy cây cối nên có khi sợ bị bắt phải trốn trong rừng cả đêm, đưa mình ra chịu trận, rồi đói rét gần chết. Nhớ lại cũng thấy rất mệt và nguy hiểm, nhưng hồi đó phải nuôi nhiều cái miệng nên cũng phải lao vào làm" - Điểu Long cười nhớ lại.

Ông Điểu Long (thứ 2 từ trái) cùng anh em kiểm lâm, cộng đồng nhận khoán bảo vệ rừng thôn Đắk Á, xã Bù Gia Mập, huyện Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước bàn kế hoạch đi tuần tra bảo vệ rừng - Ảnh: BÙI LIÊM

Trả tội thiên nhiên

Điểu Long nói anh được sinh ra giữa rừng già nên nhớ rừng ngày trước lắm. Cây rừng rất nhiều, muông thú bao la nhưng ngày càng vơi dần. "Tôi cũng tận mắt thấy nhiều con thú quý hiếm lắm bị các thợ săn bắn hạ, bị bẫy rồi mang bán cho quán nhậu, thấy tội chúng lắm" - Điểu Long trầm ngâm nói.

Sau nhiều lần chứng kiến đồng bọn bị bắt giam, bị tù tội, Điểu Long thấy mình có tội với thiên nhiên nên năm 2006 quyết định "gác kiếm": "Xưa kia chúng tôi sống dựa vào rừng, nhưng sau khi rừng bị tàn phá nhiều nên cuộc sống cũng gặp khó khăn. Tôi thấy phá rừng là có tội với thiên nhiên". Theo Điểu Long, trước đây đồng bào sống gần rừng nên lúc nào cũng nhăm nhe phá rừng, săn bắt thú. "Mỗi người nói chỉ cần một cây rừng. Tôi ví dụ 2.000 người thì mất 2.000 cây, rừng nhanh lụi tàn thì rừng còn đâu ra nữa" - Điểu Long tâm tình.

Sau hơn nửa năm "nghỉ ngơi", ở nhà rảnh rỗi rồi sa đà vào nhậu nhẹt, Điểu Long cảm thấy nhớ rừng nên quyết định xin đi bảo vệ rừng với suy nghĩ để "trả tội với thiên nhiên". 

Qua sự giới thiệu của anh Điểu Hân - kiểm lâm rừng đặc dụng Vườn quốc gia Bù Gia Mập, người mà Điểu Long từng chạm mặt khi hai người thuộc hai "chiến tuyến", Điểu Long được nhận vào làm việc tại cộng đồng nhận khoán bảo vệ rừng thuộc Ban quản lý Vườn quốc gia Bù Gia Mập. Với sở trường và kinh nghiệm đi rừng, Điểu Long đã góp phần hữu ích cùng cộng đồng kéo giảm hẳn tình trạng phá rừng, săn bắt thú.

Theo Điểu Long, lương bình quân nhận khoán bảo vệ rừng (10 ngày đi tuần một lần), chưa kể tiền hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số tham gia bảo vệ rừng từ Chính phủ nên cũng không đến nỗi thiếu thốn nữa. Hiện mỗi quý Điểu Long được nhận lương một lần từ công việc này, trung bình 8-10 triệu đồng. 

Cũng theo Điểu Long, tham gia cộng đồng bảo vệ rừng, người dân còn được hưởng nhiều "lợi lộc" từ rừng: anh em được lấy những loại rau do ban quản lý vườn cho phép như lá nhíp, đọt mây, măng; đủ loại trái cây như: xoài, vải, chôm chôm, trường, sấu, chuối, dâu...

Từ một hộ khó khăn nhưng sau 14 năm tham gia bảo vệ rừng, hiện Điểu Long có cuộc sống khá ổn định với một căn nhà kiên cố trên diện tích hàng trăm mét vuông, 1ha điều hơn 10 năm tuổi. Ông có 6 người con và 7 đứa cháu. Hầu hết các con ông hiện đã trưởng thành và ra riêng sinh sống ổn định. Ngoài thu nhập từ đi tuần tra bảo vệ rừng, lúc rỗi rãi, Điểu Long còn đi làm thuê như nhặt điều, hái cà phê, tiêu, phát cỏ... kiếm thêm thu nhập và cũng dành thời gian vui đùa với con cháu.

Khu bảo tồn cho phá rừng tự nhiên để… trồng dược liệu?

TTO - Với lý do chuẩn bị đất để trồng dược liệu, Khu bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai đã thuê người chặt hạ 61 cây gỗ lớn trong khu rừng tự nhiên.