Biếm họa cuộc đấu tay đôi Kennedy và Khrushchev trong cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba

O.Penkovsky sinh ngày 23-4-1919 tại thành phố Ordzonikidze, vùng Caucasus, trong một gia đình công chức. Cha của O.Penkovsky, ông Vladimir Florianovich Penkovsky, là người thuộc lực lượng Bạch vệ chống chính quyền Xô viết, đã chết trong cuộc nội chiến ở Liên Xô đúng vào năm O.Penkovsky sinh ra. Trong gia đình, O.Penkovsky là con trai độc nhất, không có anh chị em.

Sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông, năm 18 tuổi O.Penkovsky vào học tại Trường pháo binh số 2 ở Kiev. Ở nước Nga, kể từ thời Pie Đại đế, binh chủng pháo binh luôn được coi trọng. Năm 1939, tốt nghiệp Trường pháo binh số 2 Kiev với cấp bậc trung úy, thay vì được bổ nhiệm làm sĩ quan chỉ huy pháo binh, O.Penkovsky lại chuyển sang ngạch làm cán bộ chính trị trong một đơn vị pháo binh.

Đơn vị của O.Penkovsky đã tham gia cuộc chiến tranh với Phần Lan, bị thương vong nặng nề. Kết thúc chiến tranh, O.Penkovsky, do thành tích ngoài mặt trận, nhận phần thưởng là một chiếc hộp đựng thuốc lá và được Tổng cục Chính trị Hồng quân Liên Xô gọi về Moscow, làm chân trợ lý chủ nhiệm chính trị Đoàn thanh niên cộng sản ở Trường pháo binh Krasin.

Cuộc sống nhàn tản của O.Penkovsky trong vai trò một sĩ quan chính trị ở Moscow kết thúc khi phát xít Đức bất thần tấn công Liên Xô và tiến đến gần Moscow. O.Penkovsky được chuyển từ trường pháo binh sang Tổng cục Chính trị Quân khu Moscow.

Thời kỳ diễn ra trận chiến bảo vệ Moscow, O.Penkovsky cực kỳ nể phục tài cầm quân và ý chí sắt thép của tướng Zhukov, người đã chỉ huy bảo vệ thủ đô và sau đấy phản công thắng lợi, đẩy lùi quân Đức ra xa Moscow.

Mùa hè năm 1942, O.Penkovsky được thuyên chuyển sang Bộ chỉ huy quân sự Quân khu Moscow, vẫn làm công tác chính trị. Ở vị trí mới này, O.Penkovsky đã quen biết với thiếu tướng Dmitry Afanasyevich Gapanovich, chủ nhiệm chính trị quân khu. Một lần, tướng D.Gapanovich mời O.Penkovsky tới nhà và tại đó, O.Penkovsky đã gặp cô con gái Vera tóc đen, khi ấy mới 14 tuổi.

O.Penkovsky lúc ở trong Hồng quân

Trong suốt thời kỳ đầu chiến tranh, O.Penkovsky nhiều lần đề nghị xin ra mặt trận chiến đấu và đến tháng 11-1943 thì toại nguyện, được chuyển tới Phương diện quân Ukraine thứ nhất, tuy nhiên vẫn chỉ làm chỉ huy một đơn vị huấn luyện cho pháo binh chống tăng.

Trong thời gian ở đây, O.Penkovsky đã quen biết với thiếu tướng pháo binh Sergei Sergeyevich Varentsov, chỉ huy pháo binh của Phương diện quân, người có ảnh hưởng rất lớn đến cuộc đời và sự nghiệp O.Penkovsky sau này.

Tháng 2-1944, O.Penkovsky được gửi đến Lữ đoàn cận vệ pháo binh chống tăng số 8, chỉ huy một trung đoàn pháo binh, tham gia trận đánh tái chiếm Kiev. 

Tháng 6-1944, trong khi tham gia một trận phản công, O.Penkovsky bị thương nặng ở đầu và được đưa về tuyến sau điều trị. Sau hai tháng ở bệnh viện, O.Penkovsky có một thời gian ngắn quay về Moscow.

Chiến tranh kết thúc, O.Penkovsky, lúc này đã mang quân hàm trung tá, có 6 huân chương trong chiến đấu, nói với tướng S.Varentsov ý định muốn vào Học viện Quân sự Frunze và đến tháng 8-1945 đã toại nguyện nhờ sự giới thiệu của ông. 

Cũng trong thời gian này, O.Penkovsky cưới Vera. Con gái của họ ra đời năm 1946, tên là Galina.

Tốt nghiệp Học viện Quân sự Frunze năm 1948, O.Penkovsky phân vân trước ngã ba đường của sự nghiệp. Lúc ấy đã có một đề nghị O.Penkovsky vào Học viện Ngoại giao quân sự để trở thành một sĩ quan tình báo quân đội và có thể làm tùy viên quân sự ở nước ngoài, nhưng ông bố vợ khuyên nên về Quân khu Moscow. 

O.Penkovsky nghe theo và về làm việc ở Bộ tư lệnh Quân khu Moscow trong 6 tháng, sau đó chuyển sang Bộ tư lệnh lục quân.

Đến cuối năm 1949, một lần nữa lại có đề nghị O.Penkovsky vào học ở Học viện Ngoại giao quân sự và lần này thì O.Penkovsky đồng ý, trở thành một sĩ quan tình báo quân đội chuyên nghiệp. Ngày 6-2-1950, O.Penkovsky được thăng quân hàm thượng tá.

Trong ba năm học ở Học viện Ngoại giao quân sự, O.Penkovsky được đào tạo kỹ năng tiến hành các chiến dịch hoạt động tình báo quân sự, đồng thời hoàn thành khóa học 3 năm tiếng Anh với kết quả đạt loại ưu. 

Ngày 22-7-1953, O.Penkovsky tốt nghiệp và được điều về Cục Tình báo quân đội GRU, ban 4, phụ trách địa bàn Cận Đông. Các hoạt động của O.Penkovsky chủ yếu hướng vào địa bàn Ai Cập.

Tướng S.Varentsov, sau này lên nguyên soái, người đỡ đầu của O.Penkovsky

Tháng 8-1954, O.Penkovsky được chuyển sang phòng Pakistan và chuẩn bị được điều đi làm trợ lý tùy viên quân sự tại Karachi. Tuy nhiên, do phía Pakistan từ chối cho phép mở rộng cơ quan tùy viên quân sự ở Karachi nên cuối cùng O.Penkovsky lại được điều sang Thổ Nhĩ Kỳ. 

Mùa hè năm 1955, cùng với vợ, O.Penkovsky tới Ankara.

Nửa năm sau đó, tháng 1-1956, thiếu tướng Nikolai Petrovich Rubenko được cử tới Ankara làm tùy viên quân sự. O.Penkovsky xung khắc với N.Rubenko và quan hệ giữa hai người nhanh chóng trở nên căng thẳng. 

Tháng 11-1956, O.Penkovsky bị triệu hồi về Moscow để giải trình về những sai sót nghiệp vụ của tổ tình báo GRU ở Thổ Nhĩ Kỳ. Sự việc lên đến tận chỗ N.Khrushchev và nhà lãnh đạo Xô viết yêu cầu phải có một cuộc điều tra cặn kẽ.

Cuối cùng thì O.Penkovsky giành phần thắng với việc tướng N.Rubenko bị GRU sa thải. Dù vậy, sự nghiệp của O.Penkovsky cũng không vì thế mà hanh thông. O.Penkovsky phải chạy đến chỗ người bảo trợ của mình, tướng S.Varentsov, đề đạt nguyện vọng xin được quay trở lại pháo binh.

Sau thời gian dài chờ đợi, tháng 9-1958 O.Penkovsky được cử sang học tại Học viện Công nghệ pháo binh quân sự mang tên Dzerzhinsky, chuyên ngành tên lửa. Lúc này, O.Penkovsky được thăng quân hàm đại tá và nghĩ rằng mình đã đoạn tuyệt với GRU. 

Thế nhưng sau khóa học 9 tháng, O.Penkovsky được điều về lại ban 4 của GRU, phụ trách địa bàn châu Á.

Tháng 6-1960, O.Penkovsky được bổ nhiệm vào vị trí trưởng ban tuyển sinh Học viện Ngoại giao quân sự, chuyên phụ trách khâu đầu vào cho GRU, một vị trí mà người ta thường dành cho những người có quân hàm cấp tướng. 

Tuy nhiên, O.Penkovsky không hề thấy một biểu hiện gì để mình thăng tiến trên con đường công danh sự nghiệp. 

"Tôi có thể lên được cấp tướng, nhưng có lẽ trong một quân đội khác" - có lần O.Penkovsky đã tự trào như thế.

Ngày 15-11-1960, O.Penkovsky cùng với một nhóm sĩ quan GRU được cử sang làm việc ở Ủy ban quốc gia về hợp tác nghiên cứu khoa học Liên Xô, sau này là Ủy ban quốc gia về khoa học và công nghệ.

Ba tháng trước đó là cuộc gặp gỡ trong đêm với hai vị du khách Mỹ trên chiếc cầu qua sông Moscow.