Vệ sinh các tấm panel năng lượng mặt trời ở Nhà máy điện An Hội, huyện Côn Đảo, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu - Ảnh: NGUYỄN CÔNG THÀNH

Vẫn còn nguy cơ nhà máy đầu tư xong không có đường dây truyền tải đến người tiêu dùng.

Chờ lưới điện

Ông L.A.T. - một nhà đầu tư tư nhân - cho biết đã rót hàng trăm tỉ đồng để xây dựng các dự án ở Ninh Thuận, Bình Thuận và một số tỉnh ĐBSCL...

Công nhận việc rót vốn vào các dự án điện mặt trời kịp hoàn thành trước tháng 6-2019 để được hưởng mức giá 9,35 cent/kWh trong 20 năm nhưng ông L.A.T. lo lắng: chỉ một số dự án ký được thỏa thuận đấu nối vào lưới điện, những dự án mới triển khai đang bị... mắc kẹt, chưa thể có thỏa thuận.

Thực trạng này khiến nhiều nhà đầu tư dự án điện mặt trời lo lắng, khi đã bỏ hàng trăm, thậm chí hàng ngàn tỉ nhưng khi xây dựng xong, dự án khó bán điện nếu không kịp nối lưới. "Đó là lo ngại lớn nhất. Không truyền tải được, đầu tư cũng vô nghĩa" - ông L.A.T. nói.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, đại diện EVN cho hay hầu hết các dự án năng lượng tái tạo đều tập trung ở các khu vực xa trung tâm, nhu cầu tiêu thụ điện tại chỗ rất thấp.

Điện mặt trời có thể xây dựng chỉ khoảng 6-12 tháng trong khi đầu tư lưới điện truyền tải cần 3-5 năm, nên với số lượng các dự án có quy mô lớn được bổ sung vào quy hoạch sẽ gặp khó khăn để truyền tải.

Chưa kể, theo quy định của Chính phủ, lưới điện đấu nối từ dự án điện gió, mặt trời đến điểm đấu nối vào lưới quốc gia thuộc trách nhiệm của các chủ đầu tư. Tuy nhiên khi các dự án tập trung và phát triển với mật độ cao ở một số khu vực thì trách nhiệm đầu tư nâng cấp lưới điện truyền tải lại chưa được quy định rõ.

Theo ông Nguyễn Đức Cường - nguyên giám đốc Trung tâm năng lượng tái tạo và cơ chế phát triển sạch (Viện Năng lượng - Bộ Công thương), đang có "lộn xộn" trong đầu tư điện mặt trời do chưa có quy hoạch riêng, trong khi quy hoạch điện VII chưa có danh mục dự án cụ thể. Khi xin cấp phép sẽ phải xin bổ sung quy hoạch.

Các dự án điện mặt trời thường có quy mô nhỏ nhưng có nhiều thủ tục như dự án nhiệt điện than quy mô 1.000 - 2.000 MW, khiến nhà đầu tư khá vất vả. Chưa kể, có tình trạng một số nhà đầu tư làm theo phong trào, đăng ký dự án để "giữ suất" hoặc chuyển giao.

Dân vẫn lo khi làm điện áp mái

Theo chia sẻ của bà Nguyễn Thùy Ngân - giám đốc thương hiệu Công ty Solar Bách Khoa, làm điện mặt trời áp mái cũng chưa thực sự thuận lợi. Hiện nay việc thay thế đồng hồ điện hai chiều cho người dân chưa đồng loạt, khá nhiều khách hàng của công ty đã lắp đặt hệ thống điện mặt trời nhưng chưa được thay mới đồng hồ.

Còn theo giám đốc một công ty phân phối và lắp đặt hệ thống điện mặt trời có trụ sở tại quận 3, TP.HCM, khó khăn lớn nhất hiện nay là thời gian điện lực trả lại tiền điện nối lên lưới cho người dân vẫn chưa cụ thể.

Hợp đồng mua lại điện cho dân chỉ là hợp đồng tạm thời, tới tháng 6-2019 sẽ có giá mới nên nhiều người e dè sau này giá mua điện sẽ giảm.

"Cần sớm thống nhất cơ chế mua lại điện mặt trời nối lên lưới cho người dân an tâm khi lắp đặt", vị này kiến nghị.

Tìm cách tránh "vỡ trận"

Ông Trần Viết Ngãi, chủ tịch Hiệp hội Năng lượng VN, lo lắng khả năng "vỡ trận" điện mặt trời. Bởi hiện nay quy hoạch hệ thống lưới điện vẫn chưa được hiệu chỉnh trước sự tăng mạnh các dự án điện mặt trời, nên EVN khó có cơ sở đầu tư.

Trả lời Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Văn Thành - phó cục trưởng Cục Điện lực và năng lượng tái tạo (Bộ Công thương) - cũng nhìn nhận việc tập trung quá nhiều dự án điện mặt trời ở một số khu vực gây tắc nghẽn truyền tải điện.

Chưa kể đây là nguồn không ổn định, khó kiểm soát, có thể tạo ra rủi ro cho hệ thống. "Nhà đầu tư dồn dập vào thật nhưng chắc sẽ có nhiều dự án không đạt" - ông Thành nói và cho hay vấn đề truyền tải đã đưa vào quy hoạch điện mặt trời để tới đây trình Chính phủ xem xét.

Ông Nguyễn Đức Cường đề xuất tới đây việc cấp phép các dự án cũng đòi hỏi tính minh bạch cao hơn, có hướng dẫn cụ thể, rõ ràng hơn.

Theo EVN, phải đảm bảo tính đồng bộ giữa việc phát triển các nguồn điện và lưới điện ngay khâu lập và phê duyệt quy hoạch. Cần có cơ chế cho phép xã hội hóa đầu tư một số công trình lưới điện thu gom điện các dự án điện gió, mặt trời.

TTO - Một số người dân xã Mỹ Thắng (huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định) giữ 2 người lạ mặt tới địa phương trong mấy ngày qua vì nghi khảo sát làm nhà máy điện mặt trời, dự án mà người dân không đồng ý cho triển khai.