Bộ Công Thương vừa có đánh giá về lắp đặt điện mặt trời mái nhà tới hệ thống điện quốc gia. 

Hiện công suất của điện mặt trời mái nhà là 7.660 MWAC, chiếm hơn 9% tổng công suất, sản lượng chiếm gần 4% hệ thống điện quốc gia. Tỉ trọng nguồn này cao hơn nhiều loại hình nguồn điện gió, điện sinh khối, thủy điện nhỏ và tuabin khí.

Mặc dù việc phát triển nguồn điện này đáp ứng nhu cầu phát triển điện sạch, song điện mặt trời mái nhà có những đặc điểm riêng biệt, cần lưu ý trong xây dựng các chính sách, an toàn hệ thống. 

Nguồn bất định không đảm bảo cung cấp điện

Theo Bộ Công Thương, để đầu tư điện mặt trời mái nhà ổn định phải tính đến hoạt động của hệ thống này trong hoạt động chung của toàn hệ thống điện. Do hệ thống điện quốc gia là hệ thống kết nối, được chỉ huy, điều độ, vận hành thống nhất trên toàn quốc.

Tuy nhiên, nguồn điện mặt trời mái nhà có tính bất định. Do phụ thuộc vào bức xạ mặt trời nên chỉ có tác dụng vào những giờ có ánh nắng mặt trời. Vào buổi đêm hay vào những giờ có mây, mưa ban ngày, nguồn điện từ năng lượng mặt trời suy giảm về mức thấp hoặc về 0.

Do đó, để ổn định nguồn cung cấp điện, sẽ phải đầu tư các nguồn lưu trữ phù hợp, song giá thành khá cao. Những ngày âm u, mưa gió, công suất nguồn điện này giảm hẳn, hoặc vào buổi đêm khi nhu cầu sử dụng điện cao phải mua điện từ công ty điện lực nếu như không có phương pháp dự trữ điện.

Ngược lại, khi bức xạ mặt trời cao, các nguồn này được phát với công suất cao, mang lại lợi ích cho các chủ đầu tư, nhưng nếu công suất sử dụng của toàn hệ thống thấp sẽ dẫn tới dư thừa, phải cắt giảm công suất phát điện.

Lúc này đơn vị điều độ hệ thống buộc phải cắt giảm công suất các nhà máy điện truyền thống, hoặc cắt giảm công suất các nguồn phát năng lượng tái tạo. 

Nếu nguồn điện truyền thống bị cắt giảm thì hệ thống sẽ không thể đáp ứng do tính bất định của nguồn điện mái nhà. Vì vậy, cơ quan điều độ hệ thống điện buộc phải cắt giảm nguồn năng lượng tái tạo.

Đáng chú ý là việc dư thừa công suất trong một số giờ không đồng nghĩa với việc hệ thống điện dư thừa công suất. Điều này dẫn tới lúc phụ tải hệ thống cần (ví dụ chiều tối phụ tải cao) thì vẫn thiếu, mà lúc phụ tải hệ thống không cần (như buổi trưa) thì lại thừa phải cắt giảm.

Chi phí lớn cho hệ thống nếu phát triển nóng

Cũng theo Bộ Công Thương, hệ quả là nếu nguồn năng lượng tái tạo, bao gồm điện mặt trời mái nhà phát triển quá mức sẽ phải cắt giảm công suất trong những thời điểm dư thừa. Tính bất định của nguồn này sẽ khiến cho hệ thống điện sẽ phải huy động thường xuyên các nguồn điện truyền thống nhưng lại hoạt động ở trạng thái không liên tục, gây hại cho thiết bị.

Thêm nữa, với tính phân tán và bất định của nguồn mặt trời mái nhà, dù mang lại lợi ích vì sát với nhu cầu tiêu dùng điện, song nếu không có hệ thống lưu trữ phù hợp, thì sẽ không đủ khả năng cung cấp cho nhu cầu sử dụng của hộ gia đình.

Nguồn điện phân tán này cũng có nhược điểm, đó là khả năng thu thập dữ liệu để phục vụ cho công tác vận hành. Vì vậy, cơ quan điều độ sẽ chỉ có thể đánh giá, dự báo lượng công suất, dẫn đến khó khăn trong vận hành hệ thống điện nói chung.

Một vấn đề khác cũng được Bộ Công Thương chỉ ra, đó là “nỗi lo về chi phí chung của hệ thống”, bởi đơn vị điều độ sẽ phải duy trì một lượng nguồn điện truyền thống vận hành ở trạng thái chờ hoặc công suất thấp liên tục trong các giờ có điện mặt trời mái nhà, gây nên chi phí cao cho hệ thống. 

Với những đặc điểm trên, Bộ Công Thương cho rằng nguồn điện mặt trời mái nhà chỉ nên được phát triển ở mức sẵn sàng tiêu thụ gắn với nhu cầu sử dụng điện. Bởi nếu ồ ạt phát triển ở quy mô lớn sẽ ảnh hưởng lớn đến cân bằng cung - cầu của hệ thống điện, gây ra những phí tổn không cần thiết.

Vì vậy, cơ quan này cho rằng với đặc điểm trên, chỉ nên khuyến khích điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu, không nên khuyến khích (thậm chí nên hạn chế) việc điện mặt trời mái nhà phát vào hệ thống điện quốc gia.

Điện mặt trời mái nhà giá 0 đồng, lúng túng hạch toán nguồn điện dư khi EVN không mất tiền mua

Theo tờ trình mới nhất gửi Chính phủ về việc xây dựng nghị định khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà, Bộ Công Thương tiếp tục đề xuất chính sách phát điện lên lưới với giá 0 đồng.