Cùng cân một khối lượng: cân chuẩn của chợ Bà Chiểu, TP.HCM (trái) có chỉ số 2,3kg, trong khi cân đã được “độ” (phải) lại lên đến gần 2,7kg - Ảnh: Quang Định

Ngoài việc gắn “phụ kiện” tăng trọng lượng “ảo” cho hàng hóa, nhiều người buôn bán còn giở trò “độ” cân để ăn gian. 

Ông N.V.C. (40 tuổi, quê tỉnh Hải Dương), người có thâm niên gần 15 năm buôn bán trái cây dạo dọc các tuyến đường ở TP.HCM, đúc kết:

“Bán buôn dọc đường quan trọng nhất là thủ thuật ghi giá, giá có bắt mắt mới lôi kéo được người đi đường. Khách mua hàng cứ nghĩ mua được giá rẻ, nhưng thực tế với giá tiền họ bỏ ra chỉ được cân một nửa, thậm chí 1/3 trọng lượng hàng, do cân được “độ” ăn gian từ trước”.

1kg ăn 3 lạng

Nhiều năm nay, tiệm cân A Danh ở kế chợ đầu mối nông sản Thủ Đức (quốc lộ 1, P.Tam Bình, Q.Thủ Đức, TP.HCM) nổi tiếng khắp vùng với chiêu trò “độ” cân cho dân buôn và được mệnh danh là lò “độ” cân “uy tín, chất lượng”.

Từ “tiếng tăm” này, trưa 7-7 trong vai người buôn bán trái cây dọc quốc lộ 13, chúng tôi xách chiếc cân loại 5kg còn “zin” đến tiệm A Danh.

Ở phía ngoài tiệm này trưng bày hàng chục chiếc cân đủ loại lớn nhỏ, càng đi vào trong “lò” các bộ phận cân được tháo rời nằm ngổn ngang. Tại “lò” lúc này có ba thợ 20 - 30 tuổi đang hí hoáy “lên đời” những cái cân cũ kỹ.

Khi thấy chúng tôi xách chiếc cân, một thanh niên nhanh tay chộp lấy hỏi: “Cân còn mới, anh muốn chỉnh mấy lạng?”. Chúng tôi còn lớ ngớ thì người này giải thích: “Ý là muốn chỉnh 1 lạng hay 3, 4 lạng. 4 lạng nghĩa là 1kg ăn 4 lạng”.

“Thông thường chỉnh được mấy lạng?” - chúng tôi hỏi. “Cái đó tùy anh, muốn chỉnh bao nhiêu thì chúng tôi chỉnh bấy nhiêu”. Sau khi thống nhất chỉnh “3 lạng”, người này chuyển cân cho một thợ khác ngồi trong góc và báo giá: “1 lạng là 10.000 đồng, cái này lấy 20.000 đồng”.

Dưới bàn tay “ma quái” của thanh niên này, chiếc cân 5kg nhanh chóng được “mổ” bung ra từng bộ phận. Chỉ trong vòng vài phút, người này thoăn thoắt lấy lò xo dùng kìm kéo giãn rồi gắn lại và cho ra kết quả: “1,3kg”.

Chúng tôi tò mò nếu “độ” lên nữa liệu có bị phát hiện không, người này nhếch mép cười: “Độ như vậy được rồi ông ơi, 1kg ông ăn tới 3 lạng của người ta rồi, độ thêm dễ bị phát hiện lắm”.

Ông Nam (đường Hậu Giang, P.2, Q.6, TP.HCM) “độ” cân cho khách. Với tỉ lệ 1kg thành 1,2kg, mỗi ký bán ra người bán nghiễm nhiên ăn gian 2 lạng mà người mua không hề hay biết - Ảnh: Hoàng Lộc

5 phút là xong

Không “hoành tráng” như tiệm “độ” cân A Danh, có một tiệm “độ” cân khác với diện tích khá khiêm tốn nép bên lề đường Hậu Giang (P.2, Q.6). Tiệm này do ông Nam (42 tuổi) quản lý.

“Muốn làm 1kg ăn bao nhiêu?” - vừa thả cân xuống “lò” ông Nam hỏi ngay. Chúng tôi nói “2 lạng”, ông nhẩm tính: “Vậy là 1kg thành 1,2kg, 2kg thành 2,4kg nha. Tiền công 20.000 đồng”.

Theo ông này, ngoài cân 5kg ông còn làm đủ loại cân 20 - 100kg: “Cái nào cũng làm được hết, làm sai mà, làm đúng thì khó chứ làm sai dễ lắm”.

Chúng tôi hỏi thông thường loại cân nào được “độ” nhiều nhất, ông Nam tay thoăn thoắt “độ” cân, miệng nói: “Tùy theo kinh doanh, ví dụ người bán cá thì “độ” cân nhỏ, bán sắt vụn, ve chai thì xài cân 30kg, lớn hơn nữa thì xài cân 100kg, mỗi người sẽ xài khác nhau”.

Theo ông Nam, ngoài dân buôn bán “độ” cân thì dân đá gà đòn chuyên nghiệp cũng “độ” cân để ăn gian hạng cân khi gà “thượng đài”.

Theo hướng dẫn của một số người bán hàng ở khu chợ tạm đường Hiệp Bình (P.Hiệp Bình Chánh, Q.Thủ Đức), chúng tôi tìm đến “lò độ cân” của ông Quận chuyên “độ ký” cho những người bán hàng rong. Bên ngoài “lò” này là một tiệm sửa xe máy, có trưng bày thêm nhiều loại cân cũ.

Bước vào trong nhà, hàng chục bàn cân đồng hồ cũ đã hỏng không thể sửa chữa được bày khắp nơi, ông Quận nói dùng để lấy phụ tùng thay thế khi sửa chữa hay “độ” cho khách.

Với loại cân 12 - 15kg cũ đã tân trang, ông Quận ra giá 170.000 đồng/cái, cộng thêm tiền thay lò xo để “độ ký” theo ý khách là 20.000 đồng. Ông này quảng cáo: “Tui độ một bàn cân chỉ trong năm phút”. Ông Quận khẳng định tiệm của ông “độ” cân dùng lò xo loại tốt nên giá bán hơi cao.

Sau đó, ông Quận lấy một bàn cân đồng hồ loại 15kg ra bán cho khách với giá 170.000 đồng, đồng thời tính thêm 20.000 đồng vì khách yêu cầu “độ ký”, từ 1kg thành 1,2kg.

Ông này nhanh chóng đặt cân lên bàn rồi mở hai nắp đậy bên hông bàn cân, dùng tuôcnơvit nạy bung lò xo. Sau đó tháo một lò xo từ một bàn cân cũ loại 12kg ra rồi đem tới máy mài mỏng bớt. Ông mài vừa tới “chuẩn” thì dừng.

Chỉ một cái nạy, chiếc lò xo vừa mài được gắn vào trong cân, ông này đặt quả cân 1kg thì lên được gần 0,2kg. Sau đó, lại dùng tuôcnơvit kéo giãn lò xo thêm một ít thì bàn cân này tăng đúng 0,2kg.

“Nếu anh dùng lâu thì phải đem đến đây thay lò xo khác hoặc chỉnh lại, không thì số ký cân thiếu sẽ tăng, dễ bị khách phát hiện” - ông Quận nói.

Cách độ cân - Đồ họa: Tấn Đạt

“Độ” công nghệ cao

Ngoài các dạng “độ” thông dụng như “độ” lò xo, “độ” lắc..., để tránh bị cơ quan chức năng phát hiện, nhiều nơi còn có một số “lò” nhận “độ” công nghệ cao, tức gắn chip vào cân, sử dụng điều khiển từ xa để điều chỉnh mức ăn gian tùy ý.

Những “lò” này thường hoạt đông rất tinh vi, chỉ nhận “đơn hàng” và giao hàng qua trung gian.

Sau nhiều lần liên hệ với một số đầu mối, chiều 7-7 tại chợ Kim Biên (Q.5), chúng tôi được giới buôn bán cân giới thiệu ông Năm (trên 60 tuổi) - đầu mối trung gian nhận phân phối cân gắn chip công nghệ cao.

Theo ông Năm, “lò” độ cân công nghệ cao hoạt động ở Thủ Dầu Một (Bình Dương). Nếu khách có nhu cầu “độ” cân bao nhiêu ký thì đặt hàng, đặt cọc phân nửa số tiền, ông sẽ yêu cầu người làm.

“Ở đây chẳng ai dám làm nên có nhiều người tại các tỉnh miền Bắc cũng đặt hàng qua tôi, không được đến trực tiếp lò “độ”. Nếu đặt hàng thì ba ngày là có cân đảm bảo chất lượng bảo hành một năm, giá 8 triệu đồng/cân. Có cân này như “bùa” trong tay, muốn ăn bao nhiêu tùy ý. Ví dụ cân ve chai thì 100kg có thể ăn 15 - 20kg, cân càng nhiều ăn càng nhiều” - ông Năm phổ biến.

Theo ông Năm, hiện nay có một số chỗ nhận làm cân “độ” công nghệ cao với giá 2,8 - 3 triệu đồng/cân nhưng rất mau hỏng vì xài hàng Trung Quốc dễ chập điện, gây cháy.

“Hàng “lò” chúng tôi sản xuất có kinh nghiệm trên 30 năm, tuy giá có cao nhưng tiền nào của nấy. Chúng tôi sử dụng toàn hàng Đài Loan nên “bao” chất lượng” - ông Năm quảng cáo.

Theo ông này, điểm khác biệt giữa cân “độ” lò xo, “độ” lắc và “độ” công nghệ cao là cân “độ” lò xo, “độ” lắc... dễ bị phát hiện nếu bị đưa cân còn “zin” ra so sánh.

“Trong khi đó, sử dụng cân công nghệ cao bình thường cân vẫn đúng, chỉ khi mình muốn ăn thì cứ việc cầm điều khiển nhỏ như hộp diêm để trong bao tay vô tư mà bấm” - ông Năm dặn dò. Theo ông Năm, pin điều khiển cân là loại pin bình, nếu sử dụng nhiều thì hai ngày sạc một lần là được.