TTO - Có thể nói Hollywood hay châu Âu năm nay không khiến người yêu phim kinh ngạc. Chúng ta thiếu các tác phẩm thật sự mới và chỉ nhìn thấy những vòng lặp lại kém đột phá.

Cả hai khái niệm này nếu tách riêng thì quá nhạt nên cuối cùng Hollywood cũng đã cộng hưởng, và thành quả là Black Panther. Tác phẩm chỉ tính riêng khía cạnh kỹ xảo thì chưa nặng ký, nhưng yếu tố sắc tộc và tuyên ngôn đã khiến Quả cầu vàng và nhiều bảng vàng bình chọn khác xếp nó vào Top 10 phim hay nhất.

Black Panther

Hollywood chưa bao giờ bỏ quên bom tấn, chẳng qua là họ tìm cách nào đó khéo léo hơn để tôn vinh các tác phẩm mạnh về phần nhìn nhưng công bằng mà nói, khó có thể mạnh ở nội dung so với một số phim độc lập, arthouse hay dòng phim tác giả khác.

Nếu chúng ta đặt lên cán cân của siêu anh hùng và sắc tộc, 2018 chúng ta có những phim rạch ròi và đáng nhớ như Avengers: Infinity War (doanh thu trên 2 tỷ); Mission: Impossible - Fallout (nhận được nhiều lời khen từ giới chuyên môn) hay Widows và If Beale Street Could Talk (hai phim có diễn viên da màu thủ vai chính và đều do đạo diễn da màu dàn dựng)...

Mission: Impossible - Fallout

Nhìn sâu hơn trong danh sách 10 phim ăn khách nhất Bắc Mỹ, phải thừa nhận rằng kỹ xảo và sức mạnh truyền thông luôn luôn thắng. Những Venom, Ant-Man and the Wasp, Ready Player One... chi tiền triệu cho việc tiếp thị trong khi Jurassic World: Fallen Kingdom, Deadpool 2... đều là phim ăn theo thương hiệu có sẵn.

Sau nhiều phàn nàn về việc cạn chất xám, Hollywood vẫn tiếp tục với nhượng quyền, phim nhiều phần, phim riêng về một nhân vật trong vũ trụ siêu anh hùng… song đã đầu tư đội ngũ biên kịch và đạo diễn hợp lý. Trọng người tài, chọn đúng đối tượng khán giả... đã giúp doanh số 2018 (còn tăng vào mùa phim Lễ hội) cao hơn năm ngoái đến 10%.

Chẳng phải bình thường mà Hollywood nhảy vào lãnh địa Hoa ngữ, rõ ràng Trung Quốc là thị trường lớn, là "quái vật săn tiền" không dễ gì tìm thấy ở bất kỳ quốc gia nào. Hollywood từng muốn ít nhất 28% lợi nhuận mỗi phim nhưng rốt cuộc chỉ được 25% - con số thấp hơn hẳn so với 40% mà họ có được ở thị trường nước ngoài. Vậy tại sao Hollywood khao khát Trung Quốc đến vậy?

Năm 2009, siêu phẩm 3D Avatar ra mắt tại Trung Quốc và thu về gần 200 triệu USD cao hơn hẳn một số nước khác như Hàn Quốc (11,7 triệu USD), Anh (13,8 triệu USD)... Liên tiếp sau đó, Trung Quốc giúp nhiều phim Hollywood tăng doanh thu lên hàng tỷ USD.

Đổi lại, những ngôi sao Hoa ngữ hơn lúc nào hết đường hoàng bước lên màn bạc Hollywood hoặc các sản phẩm bom tấn chịu sự chỉ đạo từ các studio Trung Quốc, thậm chí có "màu" phương Đông để phục vụ khán giả Hoa ngữ.

Hiện nay có khoảng 34 phim nước ngoài được nhập về chiếu tại thị trường Trung Quốc. Con số khiêm tốn này cho thấy lãnh đạo của họ đã thắt chặt mọi cơn manh nha của Hollywood, vì nhận ra rằng không phải phim Hollywood nào chiếu tại quốc gia này cũng thu hút bộn tiền.

Đơn cử là nửa đầu năm 2018, doanh thu bán vé của Trung Quốc tăng vọt lên 80%, nhiều phim nội địa bất ngờ ăn khách nhờ đánh đúng tâm lý: Us and Them, The Island, Dying to Survive...

Nổi tiếng với những phim arthouse đầy cá tính, năm nay điện ảnh châu Âu lại gây thất vọng vì thiếu đi dấu ấn. Ở cả ba Liên hoan phim quốc tế lớn là Berlin, Cannes hay Venice đều không mang đến bất ngờ cho giới mộ điệu.

Roma

Tác phẩm đoạt giải Gấu vàng do Adina Pintilie - một nữ đạo diễn thực hiện có tên Touch Me Not còn bị chê quá tẻ nhạt, không có sức nặng (tờ The Guardian). Trong khi Shoplifters và Roma tuy giành chiến thắng ở Cannes và Venice nhưng không thật sự gây tiếng vang lớn.

Cuốn phim Roma của đạo diễn kỳ cựu Alfonso Cuarón thoạt trông hứa hẹn nhưng dường như kém hấp dẫn với khán giả Bắc Mỹ dẫn tới doanh thu phòng vé rất kém. Đây là tác phẩm "trở về quê nhà" của chính Cuarón vì trước đó ông ghi dấu ấn với khán giả qua các phim làm cho Hollywood như Children of Men, Gravity...

Có thể nhắc tới Cold War dù phim đi theo phong cách quen thuộc của đạo diễn Paweł Pawlikowski: phim đen trắng có nội dung xoay quanh các cuộc chiến. Cũng như Ida trước đó, Cold War vẫn giành được cảm tình của đám đông và có thể là một trong số ít phim châu Âu chuẩn mực nhất năm nay.

Như Alfonso Cuarón, một vị đạo diễn châu Âu khác gây chú ý gần đây là Yorgos Lanthimos bước đầu xâm nhập Hollywood và The Favourite là tác phẩm mới nhất ông thực hiện với dàn sao nữ ấn tượng. 

The Favourite có thể hấp dẫn bởi cách kể chuyện tài tình, nhưng tựu chung lại thì The Favourite không mới hơn Ma Loute của Bruno Dumont hai năm trước. Hơn nữa, The Favourite vẫn là sản phẩm gắn mác Hollywood nhiều hơn.

The Favourite

2018 tiếp tục chứng kiến những màn "ngã ngựa" của điện ảnh Pháp vốn được xem như tâm điểm của châu Âu nhờ Cannes và những tên tuổi minh tinh. Các phim tạo sự chờ đợi như của Jean-Luc Godard, Benoît Jacquot, Olivier Assayas, Jacques Audiard... đều "im hơi lặng tiếng" tính đến thời điểm này.

Không chỉ thế, nhiều nhà làm phim bước đến đỉnh vinh quang năm nay trở lại Ảnh đàn lại thiếu sự thu hút như Carlos Reygadas, László Nemes, Matteo Garrone, Nuri Bilge Ceylan... thật sự khiến người hâm mộ không khỏi thất vọng.

Shoplifters

Ngoài điểm sáng duy nhất là Shoplifters (Nhật Bản) giành giải Cành cọ vàng, màn bạc châu Á mà điển hình là dòng phim nghệ thuật hầu như có dấu hiệu chững lại. Việc Shoplifters bước đến bục cao nhất không hẳn nằm ở chất lượng đặc biệt mà vì nhà làm phim Hirokazu Kore-eda xứng đáng lãnh nhận thành quả sau hàng chục năm theo nghề.

Cành cọ vàng cho Hirokazu Kore-eda cũng như Sư tử vàng cho Kim Ki-duk hay giải Đạo diễn cho Hầu Hiếu Hiền, giải Grand Prix cho Thái Minh Lượng... nó giống như lời tri ân nhiều hơn là lời động viên cho cái gì đó mới hơn, mạnh mẽ hơn.

Năm 2018 tiếp tục gây thất vọng cho những ai yêu mến điện ảnh Iran vì hai cái tên bảo chứng là Jafar Panahi và Asghar Farhadi đều tỏ ra hụt hơi với hai tác phẩm mới của họ. 

Cụ thể với Asghar Farhadi người sở hữu hai giải Oscar đã để lộ rõ nhược điểm (vốn là ưu điểm) qua bộ phim có kịch bản, tình tiết lỏng lẻo Everybody Knows.

Ngoài chuyện đuối sức thì dù giữ vững phong độ, các nhà làm phim châu Á vẫn khó có thể tỏa sáng được. Đơn cử như Season of the Devil của đạo diễn Lav Diaz và Ash Is Purest White của Giả Chương Kha.

Năm 2016, Lav Diaz mang vinh quang cho đất nước Phillipines với Sư tử vàng thì Season of the Devil - phim ngắn nhất sự nghiệp của ông, lại bị chê là biên tập thiếu hiệu quả. Còn Ash Is Purest White trượt một loạt giải thưởng danh giá ở ngay tại thị trường Hoa ngữ.

Nếu dễ tính thì điện ảnh quốc tế cũng đọng lại vài phim đáng nhớ. Một Burning - phiên bản điện ảnh Hàn quốc của tác phẩm văn học danh giá từ thương hiệu Haruki Murakami. Đạo diễn Lee Chang-dong đã thổi làn gió ảo diệu vào tác phẩm bằng sự sắc bén và tinh tế của một người vốn quen với hỉ nộ ái ố rất đời thường.

Đây là phim thứ ba của Lee được Hàn chọn tranh cử Oscar sắp tới, và tín hiệu đáng mừng là một vài Hiệp hội, Hội phê bình phim quốc gia tại Mỹ đã ủng hộ bộ phim: NBR, CFCA, SFFCC, LAFCA...

Nếu không nhắc tới Long Day's Journey Into Night của đạo diễn Trung Quốc Bi Gan sẽ là thiếu sót, bởi không phải ai làm phim melodrama cũng dám sử dụng hiệu ứng 3D đi kèm với long-take kéo dài gần một giờ đồng hồ.

Long Day's Journey Into Night

Nhiều nhà phê bình và khán giả nhận định Long Day's Journey Into Night là trải nghiệm điện ảnh thú vị nhất ở Cannes. Điều khiến tác phẩm im ắng là do nó chưa có kế hoạch phát hành và có thể năm sau mới đến với công chúng rộng rãi.

Khán giả yêu phim kinh dị sẽ hài lòng vì 2018 có những màn xuất hiện đặc sắc của A Quiet Place, Annihilation, Hereditary, Suspiria... với đa dạng về hình thức, có tính thể nghiệm và làm mới.

Trong các phim nói tiếng Anh, Leave No Trace gây bất ngờ khi nhận được sự khích lệ lớn từ giới chuyên môn. Bộ phim độc lập tưởng chừng "chết ngủm" này lại tỏa sáng ở đầu chặng đua Oscar, và người thực hiện nó thật ra không quá xa lạ - Debra Granik, nữ đạo diễn từng được đề cử Oscar với Winter's Bone.

Leave No Trace không chỉ được đánh giá cao ở nội dung, cách truyền tải thông điệp mà vai trò của Debra Granik cũng tạo ra ấn tượng riêng. Có thể nói, cô là ứng viên sáng giá cho 1 trong 5 vị trí đề cử Đạo diễn xuất sắc nhất.

A Star is Born

Về gương mặt cá nhân, Lady GaGa có thể đại diện cho A Star is Born chỉ đơn giản cô là chất xúc tác lớn nhất kéo khán giả đến rạp. Màn trình diễn của GaGa nếu khắt khe thì chưa xuất sắc nhưng ngay lúc này mọi thứ xung quanh cô đang cộng hưởng cho chính cô.

Đối thủ mạnh nhất của GaGa (trên mặt báo) là diễn viên gạo cội Glenn Close đang bị "ngó lơ" ở các giải tiền Oscar thì rất có khả năng GaGa sẽ một mình lập kỷ lục ôm hai tượng vàng (cho diễn xuất và ca khúc nhạc phim).

2018 Hollywood "mở cửa" cho các diễn viên châu Á, không chỉ ở các vai phụ lẻ tẻ mà là vai chính. Đơn cử như Crazy Rich Asians có doanh thu khá khẩm so với thể loại phim hài (238 triệu USD) hay phim độc lập Searching đạt 70 triệu USD so với chỉ 1 triệu USD bỏ ra. Những Constance Wu, John Cho của hai phim này đang tràn trề hi vọng có được vị trí ngon lành tại Hollywood.