Đi ngắm chim mùa này đẹp lắm

"Chưa có lúc nào tốt hơn lúc này để là người mê ngắm chim hoặc bắt đầu gia nhập "bộ môn" này". Kate Wong, một cây bút khoa học có uy tín và là biên tập viên cao cấp của tạp chí Scientific American, đã viết về "thời đại vàng của thú ngắm chim" như thế.

Mở đầu bài viết hôm 25-4, Wong giải thích giờ đang là mùa xuân ở bắc bán cầu và "một trong những cảnh tượng vĩ đại nhất của thiên nhiên" đang diễn ra: cuộc di cư của hàng tỉ con chim trở lại phía bắc để tìm bạn tình, sinh sản. 

"Đối với những người thích ngắm chim, đây là thời điểm tuyệt vời nhất trong năm. Những con chim này không chỉ trở về sau kỳ nghỉ đông mà còn khoác lên mình bộ lông đầy màu sắc chỉ có ở mùa sinh sản, hót những khúc đáng yêu, biểu diễn những động tác tán tỉnh hay nhất với bạn tình tương lai và xây tổ cho con của chúng. Có rất nhiều thứ để quan sát nếu bạn biết phải tìm kiếm và lắng nghe cái gì, và ở đâu" - cô viết.

Từ chỗ không quan tâm lắm đến chim chóc, chỉ nhận dạng và nói tên được 10 loài đổ lại, Wong "buộc" phải thử món này khi chôn chân trong nhà thời đại dịch, và mê luôn. 

Cách "nhập môn" của cô cũng như nhiều 'birder' khác: bắt đầu từ vườn nhà, dùng Merlin - ứng dụng nhận dạng chim qua hình ảnh và tiếng họt của trung tâm nghiên cứu điểu học Đại học Cornell (Cornell Lab of Ornithology) - để xem những chú chim ngoài cửa sổ là loài nào, rồi ghi chú lại, cập nhật lên cơ sở dữ liệu trực tuyến của eBird, có thể kèm ảnh chụp. 

"Bốn năm từ ngày ấy, tôi chính thức đổ đứ đừ với cơn sốt mê ngắm chim" - Wong viết.

Với kinh nghiệm dấn thân và lăn lộn của một người làm báo, Wong-người-ngắm-chim cũng cuồng nhiệt như thế: 2h sáng ngày đầu năm mới lái xe từ California đi Maine để xem đại bàng vai trắng; ngồi trong bùn và chịu đựng lũ vắt suốt trong ba ngày để chờ đợi một con chích đuôi xòe ở Texas (và cuối cùng không gặp); hay trần mình trước cả đàn muỗi hút máu và ruồi nhặng trong khi tìm loài chim chích Malacoptila striata đặc hữu ở Brazil.

Theo Wang, có nhiều yếu tố khiến cô gắn bó với thú vui (thật ra là đam mê khó bỏ) này, song cô cho rằng điều quan trọng nhất là giờ đây sẵn có nhiều công nghệ, "giúp tìm kiếm các loài chim, nhận dạng chúng, tìm hiểu tiếng hót và gọi nhau của chúng trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết". 

Chưa kể là giờ rất dễ tham gia các cộng đồng của những người thích chia sẻ kiến thức về chim và ngắm chim. "Chúng ta rõ là đang ở thời đại vàng của thú vui ngắm chim" - cô kết luận.

Các trợ giúp công nghệ mà Wong nêu gồm: BirdCast, dự án theo vết và dự báo đường di chuyển của chim khắp lục địa Mỹ trong mùa di cư; ứng dụng Sibley Birds với thông tin đầy đủ và cập nhật về trên 930 loài chim Bắc Mỹ; và những app không phải về chim nhưng cực kỳ liên quan: Windy - theo dõi thời tiết trước 10 ngày, và Tide Alert - để xem dự báo thủy triều nếu đi ngắm ở vùng duyên hải.

"Trong một vài tuần nữa, chúng ta sẽ đạt đến đỉnh điểm di cư, với vô số loài chim tuyệt đẹp đến theo gió nam" - Wong viết hồi cuối tháng 4. Giờ chính là thời điểm cô nhắc tới, và cũng là "ngày trọng đại" của giới chơi chim, hay Global Big Day, một sự kiện toàn cầu do Cornell Lab of Ornithology tổ chức mỗi năm, luôn trùng với Ngày Chim di cư thế giới (ngày thứ bảy thứ hai của tháng 5, tức 11-5 năm nay).

Trong ngày này, người mê chim, bất kể trình độ kinh nghiệm, được khuyến khích quan sát càng nhiều loài chim càng tốt và ghi lại thông tin trên eBird. "Chỉ cần tận hưởng niềm vui với chim vào ngày 11-5, đơn giản vậy thôi. Không cần là chuyên gia điểu học hay ra ngoài cả ngày dài, chỉ cần 10 phút tìm ngắm chim cũng đủ" - ban tổ chức viết trên trang chủ Global Big Day.

Họ kêu gọi tham gia để phá kỷ lục về số người cùng vui "ngày trọng đại" năm ngoái: hơn 58.000 người cùng tham gia, ghi nhận được 3,2 triệu lần quan sát với 148.000 danh sách các loài đã thấy. Mục tiêu năm nay là vượt mốc 150.000 danh sách. 

Theo dữ liệu của eBird, trong Global Big Day năm ngoái (13-5), có 89 loài quan sát được tại Việt Nam do 10 người tham gia đưa lên dữ liệu. "Hồ sơ" của Việt Nam trên trang này tính tới 6-5 ghi nhận: 2.314 thành viên eBird, đóng góp quan sát cho 866 loài và tạo 28.425 danh sách.

eBird được lập ra cũng vì mục đích khoa học. "Nếu có thêm thời gian, hãy gửi danh sách những loài quan sát được cho chúng tôi. Những quan sát chim của bạn sẽ giúp chúng tôi hiểu về các quần thể chim toàn cầu tốt hơn" - ban tổ chức Global Big Day viết.

Nhưng trên hết, bắt đầu để ý tới lũ chim một chút có thể là khởi đầu cho nhiều niềm vui dung dị. 

Như Kate Wong viết đoạn kết có hậu cho chuyến truy lùng để ngắm ác là mỏ vàng (Pica nuttalli): "Ngước nhìn lên tán cây, tôi thấy hai con ác là đang ở cùng nhau, con trống mớm cho con mái theo đúng nghi thức tán tỉnh, trước khi cả đôi quay lại cái tổ mà chúng đang xây trên cành cao của cây sồi. Thật dễ chịu khi biết rằng ngay cả khi thế giới này đầy rẫy những điều tệ hại thì lũ chim vẫn gù nhau, tỉ mẩn xây tổ để chuẩn bị cho đời con cái".