Loại thuốc diệt cây cỏ cực độc được người di cư tự do dùng để "diệt rừng" - Ảnh: THÁI LỘC

Tại Buôn Ja Wầm, xã Ea Kiết, huyện Cư M’Gar, tỉnh Đắk Lắk, chúng tôi chứng kiến những cánh rừng tự nhiên bị phá ngay trước mắt "chủ rừng". 

Và đây cũng là trường hợp điển hình cho hàng loạt cánh rừng ở Tây Nguyên trong cảnh dân di cư tự do "tự do" phá rừng lập rẫy.

Vào rừng rỗng ruột

Ông Nguyễn Văn Hà, trưởng phòng quản lý bảo vệ rừng, cùng đồng nghiệp Trương Đức Nguyên chở chúng tôi trên hai "con Win" gầm gừ leo những dốc núi chót vót. 

Sau hơn cả giờ đồng hồ tiến vào rừng sâu, đến đoạn tiểu khu 540 với nhiều đám nương nằm giữa rừng, có những ngôi nhà gỗ tuềnh toàng. Thỉnh thoảng bắt gặp mấy nhóm người đang chăm vườn, làm cỏ...

"Đây là khu buôn Mông, họ vào phá rừng lập làng mấy năm trước. Một số được dời ra ngoài đường lộ rồi, còn mấy chục hộ nữa vẫn không chịu đi mà không có cách gì đẩy họ ra được!" - ông Hà cho biết. 

Vừa lên một dốc đứng, chúng tôi gặp ba thanh niên chở tấm gỗ vừa xẻ thành ván đi ngược chiều. 

Thấy trưởng đội bảo vệ rừng họ cũng dừng lại: "Chở về làm nhà mà!" - họ nói rồi rú ga chạy. "Vậy đó! Thấy chở gỗ rừng trước mắt nhưng có làm gì được đâu!" - ông Hà chậc lưỡi.

Chúng tôi tiếp tục tiến vào giữa tiểu khu 540, được giới thiệu năm trước vẫn còn là rừng già nay "đang bị 16 hộ cạo nhẵn". 

Những cánh rừng tan hoang, đồi trọc nối tiếp, một số cây trồng từ lúa nương, bắp, đậu... đang nhú lên trên những gốc cây rừng bị chặt, trên những ngọn đồi. 

Đến một ngôi nhà sàn nhỏ, ông Hà hỏi cô gái đang bồng con ở hiên: "Chồng đi đâu? Gọi về ngay đi!". Cô gái ôm con chạy ra cánh rừng bên cạnh kêu chồng về gặp "đoàn công tác".

 "Đã không chịu hợp tác, cứ phá mở rộng rừng là sao, phải làm gì mới dừng lại hả?" - ông Hà tức giận hỏi. Hai vợ chồng cũng chỉ "dạ vâng" và... cười. 

Đó là vợ chồng Hoàng Văn Thình và Lý Thị Minh, người Mông, gốc gác từ xóm Bản, xã Lý Bôn, huyện Bảo Lâm, Cao Bằng, di cư vào xã Cư K’Nia, huyện Cư Jút năm 2012, và mới di cư sang cánh rừng này vào đầu năm nay.

Thình cho hay mảnh rẫy 1ha này do ông Hoàng Văn Lầu, từ "buôn Mông" vào phá rừng bán lại cuối năm ngoái với giá 60 triệu đồng. 

Mua xong đám này, vợ chồng Thình tiếp tục phá cánh rừng lân cận để mở rộng đất rẫy, họ xịt thuốc diệt cỏ làm chết cây bụi, cưa ngang những cây lớn để chết khô rồi đốt. Hôm chúng tôi đến, chừng nửa hecta rừng tự nhiên đã được Thình thanh toán xong, chuẩn bị vãi lúa...

Vợ chồng Hoàng Văn Thình - Ảnh: THÁI LỘC

Đối phó bằng... tay không

Đến "cổng trời" của tiểu khu 540, ông Hà nói: "Ui dào, nó dựng nhà lên rồi kìa, chắc dựng từ tối qua!". Chúng tôi tiếp tục băng xuyên cánh rừng, vượt con dốc cao tít để lên đỉnh núi. 

Cảnh tượng ngổn ngang, những cây lớn nằm la liệt, lỗ chỗ xen kẽ những gốc cây mấy vòng người ôm, tất cả nằm trên mặt đất trống vì đã được phun thuốc diệt cỏ và đốt trước đó. 

Tại căn lán bằng gỗ lợp tôn nằm giữa đám đất ngổn ngang ấy, một cô gái Mông chừng 20 tuổi đang đan cái gùi tre. 

Dưới sàn là một số dụng cụ chặt, cưa, một chiếc xe máy cũ và mấy chai thuốc diệt cỏ loại cực độc.

Ông Hà hỏi gì cô gái cũng trả lời "không biết đâu!", chẳng chút sợ sệt. Trong khi đó, một bóng người, chắc hẳn là chồng cô, đang thoát vào bìa rừng để lẩn tránh "đoàn công tác". 

Ông Hà bật lửa đốt lán rồi bảo chúng tôi rút nhanh vì "cả làng có thể kéo ra, và ngày mai đường này sẽ bị cắm đầy chông hoặc chằng chịt dây bẫy"...

Mỗi lần tổ chức phá rừng, cưa cây, những người di cư tự do kéo đông người cầm gậy gộc, giáo mác canh giữ quanh khu vực. 

Khi lực lượng chức năng đến thì họ vừa ngăn cản, vừa xua chó dữ ra uy hiếp. "Chúng tôi đối phó với họ bằng tay không, còn họ dùng đủ thứ để làm vũ khí.

 Việc "ăn phải" gậy gộc hoặc bị họ bắn thủng bụng là chuyện không hiếm" - ông Hà kể.

Khó có thể kể hết số lượng làng mà dân di cư tự do lập nên từ việc phá rừng tại các tỉnh Tây Nguyên trong những năm qua. 

Ông Trần Thanh Lâm, tổng giám đốc Công ty lâm nghiệp Buôn Ja Wầm, cho biết hơn 1.000ha trong số 5.500ha rừng tự nhiên của công ty đã bị di dân phá làm rẫy. Số dân hiện sống trong rừng hơn 1.000 nhân khẩu và chưa dừng lại. 

Ông Hà nói: "Cứ cái đà này, không quá 1-2 năm nữa thì rừng tự nhiên của Buôn Ja Wầm sẽ hoàn toàn bị xóa sổ".

Một căn nhà dựng lên sau khi cánh rừng già vừa bị phá xong - Ảnh: THÁI LỘC

Kỳ tới: Không thể kiểm soát?