Trường ĐH Tôn Đức Thắng sẽ tự bổ nhiệm PGS, GS đợt đầu tiên vào đầu năm 2016 - Ảnh: Như Hùng

Sáng 23-9, trao đổi với Tuổi Trẻ về việc này, ông Lê Vinh Danh cho biết thêm: “Tôi chưa hề dùng chữ “dừng thực hiện”. Trong một lần trao đổi với Cục Nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục - Bộ GD-ĐT, tôi có nói: Quy định này vừa ban hành, nội dung và quy trình thì đã đủ nhưng biểu mẫu chưa làm xong, báo Pháp Luật đã biết và đưa lên, thế là cả xã hội quan tâm đến. Chứ thật ra chúng tôi "chưa thực hiện".

Tôi không hiểu từ đâu có thông tin Trường ĐH Tôn Đức Thắng dừng lại việc này. Tại sao "dừng"? Việc bổ nhiệm chức vụ chuyên môn cho chuyên gia, nhà khoa học của trường (theo quy trình và tiêu chuẩn phù hợp) đã được Chính phủ cho phép thí điểm tại Khoản 2.b, Mục II, Điều 1 của quyết định 158 ngày 29-1-2015. Chúng tôi làm việc có cơ sở pháp lý của mình. Không có lý do gì để "dừng".

* Trong khi đó cũng có thông tin cho rằng Trường ĐH Tôn Đức Thắng thừa nhận đã hiểu nhầm quyết định 158 của Thủ tướng Chính phủ về việc tự chủ?

- Làm gì có chuyện hiểu nhầm quyết định của Chính phủ. Chính phủ có quy định về tiêu chuẩn xét phong học hàm PGS, GS. Nhưng chúng tôi được thí điểm tự chủ toàn diện, trong đó có thí điểm việc bổ nhiệm nhân sự là chuyên gia, nhà khoa học vào các chức danh nghề nghiệp tại trường. 

Vì thế, chúng tôi có quyền thí điểm xây dựng hệ thống tiêu chuẩn riêng, phù hợp với yêu cầu của nhà trường để xét và bổ nhiệm. 

Bảo chúng tôi "hiểu nhầm quyết định của Chính phủ nên soạn thảo văn bản chưa chuẩn, chưa chặt chẽ (trong việc quy định tiêu chuẩn xét)" là rất chủ quan. Tuy nhiên, vấn đề chính đó không phải là phát biểu của chúng tôi.

*Ông có thể cho biết nhà trường đã xây dựng hệ thống tiêu chuẩn riêng như thế nào?

- Bộ tiêu chuẩn để xét xem ứng viên có đáp ứng đủ tiêu chuẩn để bổ nhiệm vào các chức danh nghề nghiệp hay không của chúng tôi hiện nay cao hơn tiêu chuẩn xét học hàm có cùng tên của Hội đồng chức danh GS nhà nước về chất và về lượng và nhất là đầy đủ: có tiêu chuẩn cứng, tiêu chuẩn mềm.

Chúng tôi tham khảo kỹ từ nước ngoài và có các GS nước ngoài cố vấn trong quá trình xây dựng chuẩn. Chúng tôi nghiên cứu cẩn thận, có hội đồng khoa học và đào tạo thông qua chứ không phải bê nguyên xi của nước ngoài về.

Xin đính chính là chúng tôi không "phong". Việc "phong hàm" hãy để cho hội đồng nào đó làm. Chúng tôi xét nhà giáo đang công tác tại trường và có nhu cầu (xin nhấn mạnh: đang công tác tại trường) so với bộ tiêu chuẩn của chúng tôi xem đủ điều kiện không? Có vi phạm pháp luật không? Có vi phạm đạo đức nhà giáo không?

Nếu nhà giáo đạt chuẩn và không có bất kỳ vi phạm gì, chúng tôi bổ nhiệm họ vào chức vụ tương ứng với tiêu chuẩn mà họ có (trợ lý GS, GS cộng tác, GS; hoặc trợ lý GS nghiên cứu, GS cộng tác nghiên cứu, GS nghiên cứu và GS nghiên cứu xuất sắc); rồi cung ứng đủ điều kiện làm việc (hỗ trợ xe, nhà, phòng làm việc riêng, lab, chuyên viên hỗ trợ, chế độ đi nước ngoài hợp tác nghiên cứu...), trả thu nhập thỏa đáng cũng như mô tả yêu cầu nhiệm vụ mà họ phải thực hiện.

Khi họ hết làm việc hoặc họ vi phạm quy định, chúng tôi bãi miễn. Họ cũng có thể tự xin từ nhiệm nếu sau một thời gian tự nhận thấy mình không thể đáp ứng nổi nhiệm vụ. Như vậy trợ lý GS, PGS, GS tại trường chúng tôi là chức vụ chuyên môn, nghề nghiệp; không là học hàm suốt đời.

*Trường ĐH Tôn Đức Thắng có đủ nhân lực đẳng cấp, cụ thể là đội ngũ GS, PGS để thực hiện việc xét bổ nhiệm PGS, GS của trường một cách khách quan, công bằng?

- Trường ĐH Tôn Đức Thắng có quy trình peer review-bình duyệt chứ không phải nội bộ tự xét và bổ nhiệm. Căn cứ bộ tiêu chuẩn, chúng tôi mời những chuyên gia hàng đầu trong ngành ở nước ngoài (và trong một số trường hợp ở trong nước) thẩm định.

Chúng tôi tôn trọng ý kiến thẩm định của chuyên gia và hội đồng xét chỉ mời ứng viên và chuyên gia thẩm định lên tranh luận trước hội đồng khi và chỉ khi có những vấn đề còn phân vân. Ngoài ra, hội đồng tôn trọng kết luận của chuyên gia thẩm định. Không có chuyện bỏ phiếu kín để quyết định, mọi việc đều phải công khai.

Lưu ý rằng năm 2007 khi Bộ GD-ĐT quyết định cho phép các trường đăng ký và trường nào đủ điều kiện thì tổ chức đào tạo tiến sĩ, lúc đó cũng có những núi lo ngại giống hôm nay rằng: quá nhiều trường không đủ điều kiện và như thế xã hội sẽ loạn tiến sĩ... Nhưng sau 8 năm mọi việc vẫn ổn. 

Dĩ  nhiên có trường đào tạo tiến sĩ chất lượng khá tốt, có trường trung bình và có trường thật sự chất lượng vẫn còn thấp. Nhưng xã hội đều biết và tự có sự lựa chọn. Đó là một chính sách thông minh. 

Đào tạo bậc tiến sĩ là một việc làm vô cùng quan trọng bởi hình thành nên nhà nghiên cứu và hoạt động này quan trọng hơn việc bổ nhiệm chức danh nghề nghiệp như điều chúng ta đang trao đổi. 

Vậy mà Bộ GD-ĐT còn cho thí điểm và hệ thống đại học đã chứng minh là làm được, không có loạn tiến sĩ. Thế tại sao hôm nay không ai nhớ và rút kinh nghiệm từ chuyện năm 2007?

* Chức danh PGS, GS hiện nay là học hàm do Hội đồng chức danh GS nhà nước xét phong, sao nhà trường không dùng từ khác để khỏi lẫn lộn PGS, GS của Nhà nước với PGS, GS của trường?

- Chỉ có suy nghĩ cực đoan và duy ý chí mới cho rằng những từ ngữ như GS, PGS thuộc độc quyền dùng của của một cơ quan nào đó.

Trước đây GS để chỉ những người đi dạy và chúng ta có cả GS trung học, GS đại học. Ông GS đại học chẳng buồn gì khi bạn mình ở cấp dạy thấp hơn mình vẫn được gọi là GS bởi ông hiểu mỗi người có mỗi việc, và tên gọi trên dùng để chỉ chung nghề nghiệp của họ (giống như luật sư, kiến trúc sư hay bác sĩ chuyên khoa...). 

Chỉ từ năm 2008 khi Nhà nước giao quyền cho Hội đồng chức danh GS nhà nước việc công nhận trong toàn quốc mới xuất hiện tâm lý này.

Nếu chúng ta cho rằng những từ đó là độc quyền của Hội đồng chức danh GS nhà nước thì khi các đại học nước ngoài mở và hoạt động tại VN (thí dụ: RMIT), họ xét và công nhận GS, PGS cho họ, họ cũng phải dùng từ khác để khỏi đụng đến độc quyền này hay sao?