Người dân từ Lào Cai về Lai Châu đang đứng chờ dọn dẹp đường

Chiều 25-6, nhận định về đợt mưa lũ lớn xảy ra ở các tỉnh miền núi phía Bắc và nguyên nhân dẫn tới mưa lũ lớn ngay từ đầu mùa, ông Trần Quang Năng - trưởng phòng Dự báo thời tiết, Trung tâm Dự báo khí tượng thuỷ văn quốc gia - nói: Đây là đợt mưa lớn đã được dự báo, phát tin cảnh báo đầu tiên từ chiều ngày 21-6 về đợt mưa lớn trên diện rộng. 

Đặc biệt là cảnh báo đợt mưa lớn từ đêm ngày 23-6, và từ ngày 22-6 đã có bản tin đầu tiên cảnh báo về trượt lở đất đá chi tiết đến cấp huyện, đã được gửi đi tới các cơ quan chức năng.

Về diễn biến, từ đêm ngày 22-6, ở các tỉnh vùng núi phía Bắc bắt đầu có mưa, và mưa gia tăng lớn từ đêm 23-6 và kéo dài sang ngày 24-6. Đợt mưa này chỉ tập trung ở các tỉnh vùng núi phía Bắc từ Cao Bằng đến Lai Châu. 

Lượng mưa đổ xuống rất lớn, phổ biến từ 100-200mm, nhưng riêng hai tỉnh Hà Giang, Lai Châu, lượng mưa dội xuống đặc biệt lớn đến 300mm, thậm chí có nơi xấp xỉ tới 400mm. Một yếu tố khác đó là lượng mưa rất lớn dồn xuống chỉ trong khoảng thời gian ngắn, trong vòng 24 giờ.

Về nguyên nhân, cơ quan khí tượng xác định là do dạng xoáy thấp phát triển ở các tầng cao khác nhau từ mặt đất cho đến độ cao 5.000m. Xoáy thấp cũng giống như cơn bão trên biển phát triển mạnh và có gió mạnh, còn xoáy thấp ở đây là phát triển trên đất liền. 

Cũng như các cơn bão trên biển có nhiều nguồn ẩm, xoáy thấp nhiệt đới ở trên đất liền vẫn có những nguồn ẩm khổng lồ ở xung quanh gây ra mưa lớn trong mấy ngày vừa qua.

Có hai nguyên nhân chính gây ra lũ lớn, trượt lở đất đá nhiều trong thời gian qua. Thứ nhất là do lượng mưa lớn trong khoảng thời gian ngắn, địa hình của các tỉnh vùng núi phía Bắc có nhiều thung lũng lòng chảo, lượng mưa dồn vào đó với khối lượng rất lớn.

Thứ hai là cơ chế cần và đủ dẫn tới lũ quét và sạt lở đất. Điều kiện cần là đã có mưa và và mưa lớn, còn điều kiện đủ là trong thời gian vừa qua, ở khu vực phía Bắc liên tục có mưa.

Quá trình mưa tích lũy làm cho thổ nhưỡng, đất đai tích nước, khi gặp lượng mưa lớn, khả năng giữ nước, tích nước không còn, vì thế nước về trên bề mặt không được giữ lại đã gây ra những trận lũ quét, trượt lở đất ở các tỉnh Lai Châu, Lào Cai, Hà Giang.

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia cũng nhận định do mưa lớn, trên thượng lưu sông Đà đã xuất hiện lũ lịch sử đến hồ Lai Châu và hồ Bản Chát. Trên thượng lưu sông Lô đã xuất hiện lũ lớn xấp xỉ mức báo động 3 tại Hà Giang và trên sông Thao xấp xỉ báo động 2 tại Yên Bái. 

Đặc biệt, đỉnh lũ trên sông Lô tại Hà Giang cao nhất lịch sử cùng kỳ trong tháng 6 (năm 1969 cao nhất đạt 100,69m). 

Mưa lớn, lũ lớn đã gây lũ ống, lũ quét và sạt lở đất đã xảy nhiều tỉnh miền núi phía Bắc như huyện Mường Tè, Nậm Nhùn, Sìn Hồ (Lai Châu), Sa Pa (Lào Cai), Quản Bạ (Hà Giang).

* Dù mới đầu mùa mưa nhưng đã có mưa lớn, lũ lớn, theo ông, có những dấu hiệu gì bất thường?

- Về mặt thời gian, những trận mưa lớn vừa qua ở Bắc Bộ và cơ chế gây mưa đều nằm trong quy luật hàng năm. Tuy nhiên, đợt mưa lũ đang xảy ra có sự cộng hưởng do trước đó đã liên tục có các trận mưa lớn xảy ra ở các tỉnh vùng núi phía Bắc. 

Điều kiện mưa trước đó nhiều ngày dẫn tới yếu tố địa chất đã ngấm nước, khi gặp những trận mưa có cường độ mưa lớn, mưa trong khu vực nhỏ, thời gian nhanh, cường độ lớn đã dẫn tới lũ, lũ quét, trượt lở đất kinh khủng như vậy.

* Cơ quan dự báo nhận định diễn biến mưa lũ trong những ngày tiếp theo ra sao để cảnh báo tới các địa phương?

- Chúng tôi dự báo từ nay đến hết ngày mai 26-6 vẫn còn mưa to ở vùng núi Bắc Bộ, và vẫn còn mưa lớn trên diện rộng. Đặc biệt, chúng tôi cũng đã cảnh báo mưa lớn diện rộng còn xảy ra với lượng mưa rất lớn đổ xuống khu vực vùng núi các tỉnh phía Bắc vào thời điểm đêm nay 25-6 và ngay mai 26-6. 

Sau đó lượng mưa tiếp tục giảm xuống và sẽ chấm dứt từ ngày 28-6, tuy nhiên, vẫn còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ về sạt lở đất.

Mỗi thời điểm thiên tai xảy ra, thông tin dự báo phải đến được với người dân mới là quan trọng nhất. Do vậy, chúng tôi mong muốn chính quyền địa phương, người dân theo dõi sát các bản tin dự báo cập nhật hàng ngày, hàng giờ. 

Đặc biệt, với người dân, vào thời điểm mưa lũ, cần tránh lặp lại các câu chuyện đi vớt củi bị lũ cuốn và cần tuân thủ tuyệt đối những hướng dẫn của các cơ quan phòng chống thiên tai.

Mưa lớn tại một số điểm từ ngày 23-6 đến 25-6

TTO - Chiều 25-6, cơ quan chức năng tỉnh Hà Giang cho biết đợt mưa lớn kéo dài liên tục, cộng với thủy điện đầu nguồn xả lũ trong những ngày qua đã và đang gây ra những thiệt hại nặng nề cho tỉnh này.