Tại dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Bộ trưởng Trà nhấn mạnh quan điểm sửa đổi luật là để tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy. 

Đẩy mạnh phân quyền, phân cấp, tạo sự chủ động cho chính quyền địa phương theo nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, qua đó nâng cao hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, bảo đảm sự thống nhất, thông suốt của nền hành chính nhà nước từ Trung ương đến cơ sở.

Đảm bảo phân cấp phân quyền, giữ nguyên mô hình tổ chức

Về mô hình tổ chức chính quyền địa phương, tờ trình Chính phủ nêu rõ thực hiện ý kiến chỉ đạo của Bộ Chính trị và thông báo kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, dự thảo luật chỉnh lý theo hướng giữ nguyên mô hình tổ chức chính quyền địa phương như hiện hành. 

Theo đó, tất cả các đơn vị hành chính các cấp tổ chức cấp chính quyền địa phương gồm có HĐND và UBND, trừ trường hợp cụ thể Quốc hội quy định không phải là cấp chính quyền địa phương để bảo đảm việc tiếp tục thực hiện tổ chức chính quyền đô thị tại một số thành phố trực thuộc Trung ương theo Luật Thủ đô và các nghị quyết của Quốc hội.

Tuy nhiên để tinh gọn tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND và UBND, tăng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Trong đó HĐND sẽ quy định nguyên tắc số lượng đại biểu trên quy mô dân số, đặc điểm vùng miền, điều kiện kinh tế xã hội; Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định số lượng đại biểu, HĐND quyết định thành lập các ban và số lượng đại biểu chuyên trách, các biện pháp giải quyết công việc đột xuất, khẩn cấp…

Với UBND, sẽ giao Chính phủ quy định số lượng phó chủ tịch các cấp và cơ quan chuyên môn, quy định rõ trách nhiệm cá nhân, từng thành viên, quyền hạn của UBND và mở rộng nhiệm vụ, thẩm quyền…

Như vậy, nội dung này đã thay đổi so với đề xuất được Chính phủ đưa ra trước đó tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 5-2 về việc sẽ không tổ chức HĐND, mà chỉ tổ chức UBND là cơ quan hành chính ở địa phương tại quận, phường, xã thuộc đô thị (gồm thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố).

Tại phiên họp này, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho hay việc đề xuất không tổ chức HĐND đối với chính quyền cấp xã trong đô thị là vấn đề mới, khác hoàn toàn với hiện nay, đồng thời cũng khác với Luật Thủ đô. Vì vậy, ông đề nghị cần phân tích rõ, thống nhất và báo cáo xin ý kiến cấp có thẩm quyền.

Đề xuất mới cũng được sự tán thành của Ủy ban Pháp luật, nhằm giữ ổn định mô hình tổ chức chính quyền địa phương sẽ tạo điều kiện cho các cơ quan có thời gian "tiếp tục tập trung nghiên cứu, hoàn thiện mô hình tổng thể tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị đáp ứng yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên mới" trước khi thực hiện đổi mới một cách đồng bộ.

Đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền trong tổ chức Chính phủ

Theo tờ trình dự án Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi), với chủ trương đổi mới, sắp xếp tổ chức, bộ máy hành chính nhà nước "tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả", dự thảo hoàn thiện các quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ trong mối quan hệ với các cơ quan nhà nước ở Trung ương. 

Bao gồm các nguyên tắc về phân định thẩm quyền, nhiệm vụ quyền hạn của Chính phủ với vai trò là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất. Việc phân định thẩm quyền giữa Chính phủ, Thủ tướng và bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ sẽ thực hiện theo nguyên tắc phân quyền, phân cấp và ủy quyền.

Đây là điểm mới nổi bật, mang tính nguyên tắc căn bản, cốt lõi lần đầu tiên được quy định tại dự luật. Việc thực hiện phân cấp, phân quyền để kịp thời tháo gỡ các vướng mắc tại các luật chuyên ngành. 

Theo đó, các điều khoản chuyển tiếp được bổ sung. Cụ thể giao Chính phủ căn cứ yêu cầu, nhiệm vụ quản lý nhà nước với các ngành, lĩnh vực trong từng giai đoạn, quyết định điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ tướng, bộ trưởng hoặc chính quyền địa phương.

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nhất trí với việc sửa đổi toàn diện của đề án luật, nguyên tắc phân định thẩm quyền rõ trách nhiệm của các cơ quan. 

Cùng đó, thống nhất nguyên tắc đảm bảo Thủ tướng Chính phủ "không quyết định các vấn đề cụ thể thuộc trách nhiệm của bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ với tư cách thành viên Chính phủ đối với ngành, lĩnh vực được phân công phụ trách".

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cho rằng các quy định cần nghiên cứu làm rõ hơn để bảo đảm tính phù hợp, khả thi, rà soát đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất về chủ thể nhận phân cấp ở địa phương và các nguyên tắc chung. 

Đề xuất bỏ Hội đồng nhân dân quận, phường trên cả nước

Tại dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi, Bộ Nội vụ đề xuất không tổ chức HĐND cấp quận, phường trên cả nước.