Để thông tuệ bước vào hành trình tri nhận giới tính

Trong thực tiễn đời sống ngày nay, giới tính là một hiện tượng chứa đựng nhiều biến động với những biểu hiện đa dạng. Điều này khiến nhiều người trong chúng ta loay hoay,  trước các vấn đề giới tính mới mẻ, đan xen, nhất là khi nhìn vào giới trẻ. 

Giữa khu rừng rậm rạp vấn đề giới ấy, chúng ta nhìn (look) nhưng lại khó thấy (see) một cách thấu suốt, rõ ràng để tìm ra câu trả lời.

Vì thế, hàng loạt câu hỏi đã được dấy lên và cứ trở đi trở lại: Làm sao có thể nhận thức đúng, đủ và kịp thời về giới theo tốc độ biến chuyển nhanh chóng này? Bằng cách nào mà các thế hệ, với những quan niệm và cách hành xử giới tính khác nhau, có thể chia sẻ, cảm thông trong các vấn đề về giới, từ đó giải quyết những  vì vấn đề giới tính? 

Đặc biệt, thế hệ trẻ - giữa thông tin bộn bề của thời đại công nghệ - sẽ tìm thấy bản dạng giới của mình như thế nào để sống hạnh phúc với bản thân và những người xung quanh?

Cuốn sách Thấy giới (*) của tác giả Iris Gottlieb có thể giúp bạn bước vào tìm hiểu thế giới này một cách dễ dàng.

Ngắn gọn, súc tích và đầy đủ, Thấy giới có thể rút ngắn hành trình tìm hiểu các yếu tố cốt lõi của giới mà người ta có thể phải loay hoay cả năm trời trong vài chục trang sách. 

Ta có thể đọc trong vài tiếng đồng hồ để hiểu các khái niệm liên giới tính, định giới, bản dạng giới và rối loạn bản dạng giới, thể hiện giới, LGBTQ+, phi tính, thuyết nữ quyền, thuế nữ, nam tính độc hại… 

Tác giả đã diễn giải những khái niệm, những vấn đề quan trọng của giới tính bằng những đoạn văn ngắn (chỉ hơn nửa trang giấy).

Nổi bật là những hình vẽ minh họa của chính tác giả, giúp chúng ta tiếp cận một cách sinh động, rõ rệt hơn các khái niệm. 

Với những câu chuyện cụ thể, có thực ở mục Tiêu điểm nổi bật trình bày về đời sống giới và tình dục của các loài ốc sên, mực ống, sư tử, cừu, rùa; về những người nổi tiếng có công khai phóng về giới như siêu sao nhạc rock David Bowie, danh ca Prince, họa sĩ Frida Kahlo, nhà thiết kế thời trang Coco Chanel… chúng ta vỡ lẽ về sự đa dạng giới của các loài trong tự nhiên, suy tư về những khuôn khổ giới tính chật hẹp mà xã hội loài người đã tự đặt ra để gò bó, ràng buộc, gây nên trạng thái bất bình đẳng cũng như sự kỳ thị giới.

Như vậy, "thấy giới" là thấy được gốc rễ, khuôn thước xã hội đã phân loại và định hình nên các chuẩn mực giới tính nhất định. 

"Thấy giới" là nhìn sáng rõ được sự đa dạng, đa màu sắc của các bản dạng giới, sự chuyển động và giao thoa liên tục của các đặc tính giới. Trong đó, tính nam và tính nữ không cố định, biệt lập mà hòa quyện trong nhau. 

Câu chuyện lịch sử về việc  gắn liền với biểu trưng nam tính - nữ tính, về đôi giày cao gót (vốn là đặc trưng của người nam quý tộc thành đặc trưng của phụ nữ) là những ví dụ điển hình cho thấy giới tính, về thực chất, chủ yếu là những quy ước, luật lệ do con người tự đặt ra. 

Và những quy ước đó có thể thay đổi, thậm chí lật ngược rồi hoán chuyển cho nhau. Ngoài ra, tác giả cũng cho chúng ta hiểu rõ hơn sự khác nhau giữa công bằng và bình đẳng, sự phức tạp trong các quan niệm về chuyển giới, phá thai, lao động tình dục.

Những trang cuối cùng của cuốn sách chia sẻ quá trình phẫu thuật chuyển giới với những cơn đau đớn về thể xác và sự giằng xé trong tâm trạng của chính tác giả. Những trải nghiệm của chính Iris Gottlieb thực sự khiến người đọc xúc cảm, suy ngẫm thấu đáo, sâu thẳm hơn về những người có can đảm tái tạo cơ thể sinh học của mình, dám đối mặt với cái chết vì một khát vọng giới tính.

Và rất có thể, sau khi giúp ta tiếp cận nhận thức giới tiến bộ, những trang viết ấy sẽ thôi thúc mỗi người hành động để cùng nhau tạo nên một cuộc sống tự do, hạnh phúc, bình đẳng hơn về giới. 

Ai trong chúng ta cũng cần hiểu biết về giới tính, vì đó là yếu tố có trong mỗi con người và tác động đến cách sống của từng cá nhân cũng như của cộng đồng. Thấy giới, vì thế, là những trang sách vỡ lòng đầy thông tuệ, hài hước, hấp dẫn và sinh động để ta bắt đầu hành trình tri nhận giới tính ấy.■

(*) Thục My dịch, NXB Phụ Nữ Việt Nam, tựa tiếng Anh Seeing Gender.