Trụ sở Bộ GD-ĐT - cơ quan chủ trì quản lý Đề án 911 - Ảnh: PHƯƠNG CHINH

Kết quả Kiểm toán Nhà nước về Đề án đào tạo giảng viên có trình độ tiến sĩ cho các trường Đại học, Cao đẳng giai đoạn 2010 - 2020 (thường gọi là Đề án 911) cho thấy hàng loạt mục tiêu của Đề án đã không đạt được.

Đề án có kinh phí 14.000 tỉ đồng này đã phải dừng tuyến sinh từ năm 2017.

Mục tiêu chung của đề án là "tăng tỉ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ trong các trường đại học, cao đẳng của cả nước, phấn đấu đến năm 2020 bổ sung được ít nhất 20.000 tiến sĩ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đại học Việt Nam".

Cụ thể, sẽ đào tạo khoảng 10.000 tiến sĩ ở nước ngoài tại các trường đại học có uy tín trên thế giới, khoảng 3.000 tiến sĩ theo hình thức phối hợp, liên kết đào tạo giữa các trường đại học Việt Nam và trường đại học nước ngoài và khoảng 10.000 tiến sĩ ở trong nước.

Tuy nhiên, kết quả đạt được quá thấp, tính đến năm 2016, tổng số nghiên cứu sinh (NCS) trúng tuyển thực nhập học các hệ đào tạo là 4.024 NCS, đạt 31,4% so với chỉ tiêu của đề án tính đến năm 2016 và chưa đạt được 20% so với mục tiêu chung của toàn bộ đề án.

Điều kiện đầu ra theo đề án 911 của Bộ GD-ĐT yêu cầu cao hơn so với các quy định tại Quy chế đào tạo tiến sĩ nói chung quy định tại Thông tư số 10/2009.

Tuy nhiên, thực tế, các chương trình đào tạo không khác biệt nhiều so với đào tạo tiến sĩ đại trà (không đi thực tập nước ngoài, giáo trình chung không có sự khác biệt, không có thời gian đào tạo tập trung)…

Đặc biệt, các NCS đào tạo ở nước ngoài không về nước khó có khả năng thu hồi kinh phí bồi hoàn ngân sách nhà nước do thiếu chế tài thực hiện.

Thống kê cho thấy có một số bỏ học hoặc không quay về cơ sở cử đi học với số tiền bồi hoàn tương đối lớn.

Tuy nhiên, dù đã có công văn gửi trực tiếp đế các đơn vị tuyển dụng, quản lý nghiên cứu sinh yêu cầu hoàn thiện thủ tục bồi hoàn, nhưng các cơ sở cử đi học vẫn chưa kịp thời thu hoàn nộp ngân sách nhà nước.

Các trung tâm đào tạo tiền tiến sĩ được thành lập, đầu tư theo đề án phê duyệt, nhưng một số trung tâm này hoạt động không hiệu quả, không đúng chức năng, gây lãng phí.

Chỉ ra nguyên nhân dẫn đến kết quả thực hiện không cao của đề án, Kiểm toán Nhà nước cho rằng một trong những bất cập là xây dựng đề án quá cao, thiếu cơ sở khảo sát, đánh giá không sát thực tế, dẫn đến mục tiêu không thực hiện được cả về số lượng đào tạo tiến sĩ, kinh phí và nguồn hình thành.

Việc phối hợp với các bộ, ngành không tốt, thực hiện chế độ tài chính chậm… Đặc biệt, công tác chỉ đạo điều hành của Bộ GD-ĐT thiếu quyết liệt và thiếu cơ chế phối hợp đồng bộ triển khai nhiệm vụ với các đơn vị liên quan đến đề án.

Vì vậy, các vụ chức năng của Bộ GD-ĐT không triển khai nhiệm vụ được phân công theo quy định về phê duyệt kế hoạch triển khai đề án.

Công tác kiểm tra, giám sát, tổng kết đánh giá, tháo gỡ khó khăn của Bộ GD-ĐT chưa thường xuyên để kiến nghị cơ quan chức năng sửa đổi bổ sung đề án kịp thời.

Ngoài ra mức kinh phí hỗ trợ của đề án thấp, trong khi yêu cầu ràng buộc trách nhiệm của NCS cao hơn chương trình đại trà, không phù hợp về trách nhiệm và quyền lợi, nên chưa thu hút được các ứng viên tham gia.

Kiểm toán Nhà nước kiến nghị về xử lý tài chính đối với Bộ GD-ĐT, thu hồi nộp ngân sách Nhà nước gồm: Học phí của NCS tại Cục Hợp tác quốc tế (từ năm 2012 đến 30-7-2017) hơn 50 tỉ đồng; các khoản chi sai chế độ, không đúng quy định hơn 424 triệu đồng; thu hồi kinh phí do NCS bỏ học hơn 207 triệu đồng.

Ngoài ra, Bộ GD-ĐT phải hủy dự toán nguồn kinh phí đề án hơn 2,8 tỉ đồng và giảm kinh phí quyết toán năm 2016 hơn 48 triệu đồng. Đối với các bộ, ngành kiểm tra đối chiếu tổng số xử lý tài chính là hơn 6,3 tỉ đồng.