Dạy con từ thuở còn thơ

Trẻ em tại Trường mầm non St. Jan de Doper được giáo dục giới tính rất sớm.-Ảnh: pbs.org

Tại Trường mầm non St. Jan de Doper, các em bé ngồi quây quần quanh cô giáo đang lật giở những trang sách ảnh về các loài thú như gấu, cá sấu đang ôm nhau. Cô giáo Marian Jochems hỏi: “Vì sao chúng ôm nhau thế?”. Một bé gái trả lời: “Bởi vì chúng thích nhau”.

“Các con cảm thấy thế nào khi có người ôm mình?”. “Con cảm thấy ấm áp từ bên trong - một cậu bé trả lời - Giống như có con bướm nhỏ ở trong bụng...”.

Ở Hà Lan, người ta dạy trẻ như thế

Những bài học như vậy được thiết kế dành cho trẻ em tại Hà Lan như một phần của chương trình hướng về giáo dục giới tính. Tùy từng độ tuổi, mục tiêu nhận thức của các bé sẽ khác nhau.

Bài học mà các bạn nhỏ được học ở trên là nhận thức về những sự đụng chạm được phép và không được phép.

Có những bài học khác được thiết kế để gia tăng nhận thức về các bộ phận của cơ thể. Chẳng hạn như các em sẽ vẽ cơ thể bé trai, bé gái và bắt đầu thảo luận về việc tắm chung, ai thích và ai không thích.

Khi lên 7 tuổi, trẻ được mong mỏi sẽ nêu tên được các bộ phận của cơ thể, bao gồm cả bộ phận sinh dục. Chúng cũng được học về các dạng hình gia đình, thế nào là một người bạn thân và cách trẻ em lớn lên trong bụng mẹ.

“Giáo dục giới tính bao hàm nghĩa rộng, gồm cả xây dựng hình ảnh bản thân, phát triển sự tự tin, vai trò của giới chứ không chỉ là tình dục.

Học sinh được học cách biểu lộ bản thân, các ước mơ và cả vạch ra những giới hạn” - Ineke van der Vlugt, chuyên gia về giáo dục giới tính cho trẻ em, cho biết. Mục tiêu là đến 11 tuổi trẻ có thể thoải mái trao đổi về cách thụ thai, tình dục an toàn và lạm dụng tình dục.

Có lạ lùng không khi nói với một đứa bé về chuyện ôm, hôn, ở trần?

Đó là cách người Hà Lan nhìn nhận về giáo dục giới tính. Hà Lan - một đất nước của các phố “đèn đỏ” - coi mại dâm là một nghề, có cấp phép và khám sức khỏe, đất nước của hôn nhân đồng giới và sử dụng ma túy công khai. Đất nước của tệ nạn?

Thật ra, Hà Lan có tỉ lệ trẻ vị thành niên quan hệ tình dục thấp hơn các quốc gia châu Âu khác và Mỹ. Trải nghiệm lần đầu tiên của thanh thiếu niên Hà Lan được mô tả là “thú vị và đầy ham muốn”.

Hà Lan cũng thuộc tốp các quốc gia sử dụng thuốc tránh thai cao nhất, cũng như có tỉ lệ mang thai vị thành niên thấp nhất thế giới. So với Mỹ, tỉ lệ các bệnh lây truyền qua đường tình dục của Hà Lan thấp hơn năm lần.

Đây có lẽ là kết quả của chiến lược không úp mở và dạy trẻ về sự tôn trọng, cảm thông và an toàn của hoạt động tình dục thông qua các bài học giáo dục giới tính sơ khai.

Những con số lạnh lùng

Chuyện giáo dục giới tính tưởng chỉ hạn chế tại Việt Nam, nhưng thật ra cũng đang được quan tâm tại một nước phát triển như Mỹ. Trong số những quốc gia phát triển, Mỹ là nước dẫn đầu về tỉ lệ nạo phá thai ở tuổi vị thành niên.

Nghiên cứu năm 2012 của Chương trình quốc gia phòng chống có thai ở tuổi vị thành niên và thai ngoài ý muốn (Mỹ) khảo sát bằng điện thoại với hơn 1.000 thiếu niên 12-19 tuổi và hơn 1.000 thanh niên 20 tuổi cho thấy: 67% nữ thiếu niên và 53% nam thiếu niên từng quan hệ tình dục ao ước rằng giá như đã có thể trì hoãn chuyện quan hệ thêm một thời gian.

Có vẻ trải nghiệm “trái cấm” của tuổi trẻ không phải toàn mật ngọt như tưởng tượng. Trong một báo cáo khác từ Bộ Y tế và các dịch vụ nhân sinh Mỹ, trong 250.000 em bé là con của các bà mẹ nhí thì có đến 77% trường hợp sinh ra ngoài kế hoạch.

Trẻ em trong xã hội có độ mở về thông tin như nước Mỹ có sự hiểu biết khá sớm về tình dục. Tuy nhiên, sự hiểu biết của trẻ về vấn đề giới tính dường như lại chỉ rõ sự hạn chế của các nguồn thông tin hiện tại.

Cũng trong khảo sát của Chương trình quốc gia phòng chống có thai ở tuổi vị thành niên và thai ngoài ý muốn, 42% trẻ cho rằng: các biện pháp tránh thai thật ra chẳng giúp ích gì bởi việc có thai tùy thuộc từng thời điểm của cơ thể!

Ở Việt Nam, mỗi năm có khoảng 300.000 ca phá thai ở tuổi 15-19, tỉ lệ phá thai ở độ tuổi vị thành niên chiếm 20% ca phá thai trên cả nước.

Điều tra quốc gia vị thành niên và thanh niên lần thứ hai mới đây cho thấy khoảng 44% thanh niên và vị thành niên trong độ tuổi 14-25 chấp nhận quan hệ tình dục trước hôn nhân, trong khi nhóm tuổi này còn thiếu thông tin và kỹ năng sống liên quan đến sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục (thống kê của Hội Kế hoạch hóa gia đình Việt Nam).

Trẻ Việt Nam mang thai và sinh con ở độ tuổi 15-19 phải đối mặt với các rủi ro như: sinh non, thai nhẹ cân, thai chết lưu cao hơn tuổi trưởng thành.

Trẻ tò mò, người lớn đừng né tránh

Mặc dù nhan nhản trên các phương tiện thông tin giải trí hiện nay những yếu tố tính dục, khoe da, thịt hoặc trong các câu chuyện tiếu lâm “mặn” yếu tố này vẫn được đưa thêm vào, sự hiểu biết thấu đáo về nó hầu như không có.

Các bậc cha mẹ thường ngại ngùng khi nói với con về đề tài này, hoặc nếu có nói cũng hạn chế trao đổi vào chi tiết.

Thậm chí trong nhiều gia đình, chuyện thụ thai, có thai bị nghiêm cấm nhắc đến hoặc được nêu ra như yếu tố răn dạy trẻ về những cá thể hư hỏng, không đàng hoàng.

Thật ra, lý do “trẻ chưa đủ lớn, con nít biết gì” không thỏa đáng với những tò mò về giới tính ở độ tuổi này.

Do đó thường khiến trẻ tìm đến các nguồn thông tin không chính thống từ bạn đồng trang lứa và các phương tiện truyền thông giải trí có đề cập yếu tố này (với xu hướng tô đậm khía cạnh giật gân, câu khách trong các câu chuyện lan truyền từ nhóm này).

Với những hệ quả nghiêm trọng trong xã hội về việc có thai ở tuổi vị thành niên, các bệnh lây truyền qua đường quan hệ tình dục, những kiểu tội phạm lạm dụng, quấy rối tình dục hiện nay, có lẽ cần tìm đến mục đích sâu hơn của việc giáo dục trẻ về giới tính.

Cần hướng đến việc hướng dẫn trẻ cách tránh thai, ngừa các bệnh lây qua đường tình dục, hoặc xa hơn là sự tôn trọng bản thân để biết phân biệt giữa tự nguyện quan hệ khi hoàn toàn sẵn sàng và việc bị quấy rối, hoặc hãm hiếp thụ động nhân danh những thứ như minh chứng tình yêu.

Tuổi mới lớn luôn có sự tò mò về các khía cạnh giới tính. Câu chuyện giáo dục giới tính của Hà Lan cho thấy nói sớm với trẻ thì chuyện tình dục không phải là chuyện quá cấm kỵ. Sự tò mò không được giải đáp rõ ràng mới kích thích trẻ thử và nếm “trái cấm”.

Đằng sau đó là những hệ lụy của việc quan hệ tình dục quá sớm có thể ảnh hưởng đến tương lai phát triển của trẻ.

Đó là điều chúng ta không muốn. Ai rồi cũng đến lúc trải nghiệm tình dục! Sớm hay muộn, quan trọng là sự hiểu biết và tự nguyện để tránh những cảm xúc tiêu cực dẫn đến hành vi lệch lạc sau này.

Ngoài ra, nhận diện được các hành vi lạm dụng trẻ hoặc cưỡng hiếp cũng là cách gián tiếp cứu vớt cuộc đời trẻ. Còn những bậc phụ huynh chỉ lo lắng chuyện con mình nếm “trái cấm” quá sớm, nghiên cứu của Mỹ cho thấy cha mẹ có ảnh hưởng lớn đến quyết định của trẻ khi quan hệ.

Khảo sát cho thấy 87% trẻ cho rằng sẽ dễ dàng hơn nhiều để trì hoãn quan hệ tình dục sớm và tránh thai nếu chúng có thể nói chuyện cởi mở và chân thành với bố mẹ của mình.

Ở những gia đình thiếu vắng sự quan tâm con cái, các hệ lụy dẫn đến thường kéo trẻ ngày càng xa vòng tay của cha mẹ. Lúc đó, câu chuyện sẽ không chỉ là những ngại ngùng khi nói cùng con, mà là những dằn vặt lâu dài trước viễn cảnh tương lai đầy tuyệt vọng của trẻ.■