PGS.TS Nguyễn Kim Hồng (nguyên hiệu trưởng Trường đại học Sư phạm TP.HCM):

Cần xem lại nghị định 116

Đối với việc đặt hàng đào tạo, tôi thấy có mấy lý do khiến việc này chưa hiệu quả. Lãnh đạo sở đặt hàng đào tạo trong vài ba năm. Về hưu rồi không nói làm gì, nếu còn tại vị, chẳng may nhu cầu thay đổi và không bố trí được nơi làm việc cho những giáo viên đặt hàng họ sẽ phải chịu trách nhiệm.

Các thành phố lớn là nơi thu hút nguồn lao động chất lượng cao, trong đó có giáo viên. Thế nên họ chẳng việc gì phải đặt hàng. Do đó tôi cho rằng cần phải xem xét lại nghị định 116 về vấn đề đặt hàng đào tạo.

Đại biểu NGUYỄN THỊ VIỆT NGA (ủy viên Ủy ban Văn hóa, Giáo dục):

Nhiều điểm nghẽn

Một trong những giải pháp cho thiếu giáo viên chính là thực hiện nghị định 116/2020 của Chính phủ.

Tuy nhiên, khi nghị định ra đời sau 2-3 năm rất ít địa phương triển khai theo nhiệm vụ đặt hàng hoặc đấu thầu với các trường đào tạo ngành sư phạm. Việc này do có quá nhiều điểm nghẽn.

Đến thời điểm này, Bộ GD-ĐT đã sửa đổi một số quy định liên quan để nhằm tháo gỡ khó khăn vướng mắc trong thực tế để các địa phương đặt hàng đào tạo giáo viên.

Song qua giám sát cho thấy số địa phương làm được vẫn chưa nhiều mà chỉ các địa phương nào có sẵn trường đào tạo mới thực hiện được.

Một số địa phương cũng băn khoăn nếu đặt hàng đào tạo, để có được một giáo viên sẽ phải chi trả số tiền khá lớn. Tuy nhiên, có trường hợp giáo viên do tỉnh này đặt hàng đào tạo, sau khi ra trường vẫn tham gia giảng dạy trong ngành giáo dục nhưng lại sang tỉnh khác phục vụ vì cơ chế, chính sách thu hút tốt hơn.

Khi đó, giáo viên này không phải bồi hoàn kinh phí nhưng kinh phí đó lại do tỉnh đặt hàng chi trả, chứ không phải tỉnh làm việc. Điều này dẫn tới các địa phương băn khoăn.

Cùng với đó, dù sinh viên được đào tạo theo hình thức đặt hàng nhưng khi tốt nghiệp muốn được phục vụ trong ngành giáo dục vẫn phải vượt qua kỳ thi tuyển viên chức. Như vậy, nếu sinh viên không trúng tuyển trong kỳ thi viên chức có phải bồi hoàn chi phí hay không?

Chưa kể nhiều địa phương thiếu giáo viên, mong muốn được đặt hàng đào tạo sư phạm nhưng chưa bố trí được kinh phí hoặc nhiều địa phương đang không có nhu cầu đặt hàng đào tạo giáo viên...

Đại biểu TRẦN VĂN THỨC (giám đốc Sở GD-ĐT tỉnh Thanh Hóa):

Cần các giải pháp trước mắt, lâu dài, căn cơ

Thừa - thiếu giáo viên vẫn là thường trực của ngành giáo dục. Bởi các môn học mới, môn học tự chọn nhiều dẫn đến phải phù hợp với lựa chọn của giáo viên.

Chưa kể việc tăng dân số cơ học, tăng - giảm học sinh nên thừa - thiếu là thường nhật. Cùng với đó, nghị định 116 của Chính phủ hiện nay còn một số bất cập cần phải sửa.

Cụ thể, nguồn lực Nhà nước hiện lại tập trung cho một số trường ở trung ương như đại học Sư phạm Hà Nội 1, 2, đại học Sư phạm TP.HCM, Huế, Đà Nẵng, Vinh...

Nhưng những nơi thiếu lại ở vùng sâu vùng xa, không có các trường trung ương đóng. Khi đó, kinh phí lại chỉ dành cho các trường trung ương là không đúng mà phải phân bổ về cho các nơi thiếu nhiều giáo viên mà không có trường đại học sư phạm để đặt hàng ở các trường phù hợp. Khi đó nguồn tuyển mới lâu bền, đúng đối tượng.

Thêm vào đó, nếu không cấp kinh phí cho các địa phương, trong khi họ lại đang cần ngân sách trung ương hỗ trợ, thì lấy đâu ra đặt hàng theo nghị định 116.

Từ đó dẫn tới càng thiếu. Rõ ràng, chất lượng đầu vào của sinh viên sư phạm tốt lên, nhiều cơ chế chính sách hơn nhưng hiện các tỉnh đang thiếu nguồn tuyển vẫn đứng trước tình trạng thiếu nguồn tuyển do bất cập thực hiện nghị định 116.

Với Thanh Hóa do là tỉnh thiếu nhiều nên sẽ tiếp tục thực hiện các giải pháp trước mắt, lâu dài và căn cơ. Trong đó, rà soát, báo cáo với Bộ GD-ĐT, Bộ Nội vụ để bổ sung biên chế, làm sao để việc thiếu của tỉnh đảm bảo tiệm cận mặt bằng chung so với cả nước.

Bộ GD-ĐT: Chỉ đạo và đề xuất nhiều giải pháp tháo gỡ vướng mắc

Trong các năm qua, Bộ GD-ĐT đã có những đề xuất, tham mưu để ban hành các văn bản pháp lý tháo gỡ vướng mắc để giải quyết bài toán giáo viên.

Cụ thể, Bộ GD-ĐT đã phối hợp với Bộ Nội vụ tham mưu Chính phủ ban hành nghị quyết số 102/2020 về giải pháp đối với biên chế sự nghiệp giáo dục và y tế. Trong đó, cho phép các cơ sở giáo dục được ký hợp đồng lao động (dưới 12 tháng).

Với quy định này, các địa phương có thể kịp thời thay số giáo viên nghỉ thai sản, nghỉ hưu theo chế độ và bố trí giáo viên dạy buổi thứ hai trong ngày (đối với cơ sở giáo dục dạy hai buổi/ngày).

Thông tư số 24/2020/TT-BGDĐT cũng quy định việc sử dụng giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục chưa đáp ứng trình độ chuẩn được đào tạo. Từng trao đổi về việc này, ông Nguyễn Kim Sơn, bộ trưởng Bộ GD-ĐT, cho biết: Theo Luật Giáo dục 2019, có một lượng lớn giáo viên có bằng cao đẳng theo chuẩn cũ, chưa đáp ứng được tiêu chuẩn mới.

Lộ trình từ nay đến năm 2030 phải hoàn tất việc bồi dưỡng, nâng chuẩn cho đội ngũ giáo viên này. Bộ GD-ĐT đã đề xuất được tạm tuyển đội ngũ giáo viên theo chuẩn cũ, đồng thời đẩy mạnh việc đào tạo, bồi dưỡng để giải quyết tình trạng thiếu giáo viên hiện thời.

Bộ GD-ĐT đã tham mưu để Chính phủ ban hành nghị định 116/2020/NĐ-CP ngày 25-9-2020 về hỗ trợ tiền đóng học phí, chi phí sinh hoạt, tạo ra sự thu hút đối với thí sinh vào học các ngành đào tạo giáo viên và để các địa phương đặt hàng đào tạo, bảo đảm đủ nguồn tuyển dụng theo nhu cầu thực tế của từng địa phương.

Việc thực hiện nghị định mang lại kết quả trong việc thu hút người học sư phạm. Tuy nhiên cũng bộc lộ những bất cập dẫn tới việc thực hiện đặt hàng, giao nhiệm vụ đào tạo giáo viên giữa các địa phương với cơ sở đào tạo gặp khó khăn.

Bộ GD-ĐT đang trong quá trình xin ý kiến về dự thảo văn bản sửa đổi nghị định 116 về chính sách hỗ trợ tiền đóng học phí, chi phí sinh hoạt đối với sinh viên sư phạm. Lý do đề nghị sửa đổi, bổ sung nhằm đảm bảo hướng dẫn chi tiết quy định tại Luật Giáo dục 2019, thực thi thống nhất chính sách, thực hiện hỗ trợ kịp thời cho sinh viên sư phạm.

Dự thảo đang được trưng cầu ý kiến, với việc điều chỉnh một số quy định nhằm tạo thuận lợi cho việc thực hiện các phương thức đặt hàng, giao nhiệm vụ trong đào tạo giáo viên, quy định rõ trách nhiệm đảm bảo kinh phí chi trả chính sách hỗ trợ cho sinh viên sư phạm theo phân cấp ngân sách.

Địa phương gặp khó

Theo Sở GD-ĐT TP Cần Thơ, tình trạng thiếu giáo viên vẫn còn xảy ra vào đầu năm học mới, đặc biệt ở các huyện vùng sâu vùng xa.

Ông Trần Thanh Bình, giám đốc Sở GD-ĐT TP Cần Thơ, cho biết trước mắt Cần Thơ sẽ hợp đồng với giáo viên để đảm bảo cho đội ngũ giáo viên đủ trong định biên, biên chế, đảm bảo yêu cầu dạy và học. Bên cạnh đó, sở chỉ đạo các đơn vị hợp đồng với đội ngũ giáo viên thỉnh giảng, nhất là các bộ môn mới.

Tiến sĩ Huỳnh Anh Huy, trưởng khoa sư phạm Trường đại học Cần Thơ, chia sẻ có nghịch lý là mặc dù nghị định 116 có cơ chế ràng buộc sinh viên sau khi ra trường phải làm việc với thời gian gấp hai lần so với thời gian học. Trong hai năm sau tốt nghiệp, các em không làm trong ngành sư phạm sẽ bồi thường kinh phí đào tạo.

Tuy nhiên, nghị định này cũng quy định các em có thể làm việc ở bất cứ trường học nào ở khu vực công và tư. Vì vậy đã có tình trạng các địa phương "đặt hàng" gặp khó vì nhiều sinh viên ra trường không trở về làm việc.