Diễn viên hài Zelenskiy (phải) chiến thắng áp đảo đương kim Tổng thống Ukraine Poroshenko (trái) trong cuộc đua bầu cử tổng thống - Ảnh: REUTERS

Ngoài đời thực, ngày 21-4, cử tri đã bỏ phiếu lựa chọn ông làm thay vì đương kim Tổng thống Poroshenko.

Trong một cuộc phỏng vấn của BBC một tháng trước bầu cử, một cử tri Ukraine đã nói sẽ bỏ phiếu cho bất cứ ai nếu không phải là đương kim Tổng thống Poroshenko.

Để thực hiện điều đó, người Ukraine đã lựa chọn một diễn viên hài trên truyền hình chưa một ngày làm chính trị lên làm tổng thống. Vậy đâu là lý do chính để người dân Ukraine lựa chọn ông ?

"Phán quyết" với di sản Poroshenko

Cuộc bầu cử lần này là một phán quyết của cử tri Ukraine đối với nhiệm kỳ 5 năm vừa qua của ông Poroshenko.

Với khẩu hiệu tranh cử "Sống theo một cách khác", năm 2014 ông Poroshenko lên cầm quyền sau khi hứa hẹn sẽ mang đến một cuộc sống mới sau cuộc cách mạng Maidan lật đổ vị tổng thống tai tiếng và tham nhũng Yanukovych.

Lên nắm quyền với nhiều kỳ vọng, nhưng sau 5 năm nhìn lại, những di sản mà vị "tỉ phú sôcôla" (ông Poroshenko là một trong những người giàu nhất Ukraine, xuất thân từ kinh doanh bánh kẹo) để lại gần như không có gì.

Những vấn đề lớn mà cử tri Ukraine quan tâm là kinh tế, tham nhũng và cuộc xung đột với lực lượng ly khai ở đông Ukraine đều không cho thấy có tiến bộ.

Theo Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), Ukraine hiện là nước nghèo nhất châu Âu tính theo thu nhập bình quân đầu người; hơn 2 triệu người Ukraine đã bỏ sang các nước châu Âu khác để kiếm việc làm.

Sau những lời hứa hẹn chống tham nhũng, chưa một nhân vật đáng kể nào bị đưa ra xét xử, các cuộc điều tra chống tham nhũng trong ngành dầu khí - ngành công nghiệp sinh lợi nhất của Ukraine - bị đình trệ, việc cải cách hệ thống tư pháp đầy tai tiếng không đi đến đâu. Và cuộc chiến với lực lượng ly khai do Nga ủng hộ ở miền đông vẫn chưa thấy lối thoát.

Lòng tin sụp đổ

Thắng lợi của ông Zelenskiy không chỉ là phán quyết đối với nhiệm kỳ của đương kim Tổng thống Poroshenko mà còn là hệ quả của sự sụp đổ lòng tin của người dân đối với hệ thống chính trị của Ukraine.

Tình trạng tham nhũng tràn lan qua nhiều đời tổng thống bất chấp những hứa hẹn của các chính trị gia đã làm giọt nước tràn ly, dẫn đến sự xuất hiện của tâm lý "bài thể chế" trong xã hội Ukraine.

Trong một cuộc thăm dò dư luận gần đây, chỉ có 9% cử tri tin tưởng vào hệ thống chính trị của Ukraine, trong khi 91% cho rằng chính quyền Ukraine tham nhũng.

Trong cuộc bầu cử lần này, không chỉ có ông Poroshenko mà tất cả những gương mặt đại diện cho "nền chính trị cũ" đều thất bại. Nổi bật là bà Tymoshenko, người phụ nữ mang bím tóc truyền thống, biểu tượng của cuộc "Cách mạng cam" và từng 2 lần làm thủ tướng.

Mặc dù hứa sẽ mang đến một "con đường mới", mang lại sự vĩ đại cho Ukraine nhưng lại là hiện thân của nền chính trị cũ, bà Tymoshenko thậm chí còn không qua được vòng 1 của cuộc bầu cử.

Tranh cử "không giống ai"

Bên cạnh sự thất vọng của cử tri với Tổng thống Poroshenko và hệ thống chính trị Ukraine, không thể không kể đến chiến dịch vận động tranh cử hết sức "khác thường" và chẳng giống ai nhưng lại hiệu quả của ông Zelenskiy.

Trong khi ông Poroshenko đi vận động khắp cả nước, xuất hiện thường xuyên tại các đài truyền hình, ông Zelenskiy lựa chọn phương cách vận động qua mạng xã hội, đăng các video về việc ông làm việc với các trợ lý, tán gẫu với bạn bè, thậm chí đang tập gym.

Ông Zelenskiy không tổ chức các cuộc mit-tinh vận động bầu cử, không hay phát biểu trước công chúng, ít trả lời phỏng vấn cho báo chí. Thay vào đó, ông vẫn tiếp tục đi biểu diễn cùng nhóm hài Kvrtal 95 của mình. Nhưng chính sự khác người đó lại tìm thấy sự "đồng điệu" với cử tri Ukraine vốn đã chán ghét hệ thống chính trị hiện có.

Ông Zelenskiy cũng rất biết cách tập hợp những nhân vật chính trị và kinh tế có đầu óc "cải cách" trong đội ngũ vận động tranh cử của mình, thể hiện một làn gió mới trong nền chính trị của Ukraine. Đáp lại những lời chỉ trích về việc thiếu kinh nghiệm chính trị, những người ủng hộ ông phản bác rằng "xung quanh ông là những người giỏi nhất", và ông sẽ học từ đó.

TTO - Điện Kremlin và Nhà Trắng ngày 22-4 đã có những phát biểu đầu tiên liên quan tới ông Volodymyr Zelenskiy - diễn viên hài vừa đắc cử tổng thống Ukraine.