Bưởi Năm Roi Mỹ Hòa được nông dân sản xuất theo quy trình chuẩn VietGAP và Global GAP để xuất khẩu ra thế giới - Ảnh: CHÍ HẠNH

Cách đây gần 15 năm, ĐBSCL bắt đầu rộ lên sự quan tâm về cây ăn trái, nhất là từ các hội thi đấu xảo trái ngon ĐBSCL. Nhiều loại trái cây đã lên ngôi từ các cuộc đấu xảo này như: Vú sữa Lò Rèn, xoái cát Hòa Lộc, chôm chôm nhãn... 

Đến nay, tất cả những "anh hào trái cây" ấy vẫn giữ được thương hiệu, chất lượng, đi xa ra những thị trường khó tính.

"Gã thương hồ may mắn!"

Có lẽ dấu ấn trong khoảng 20 năm qua khó phai mờ là cây bưởi Năm Roi. Giờ người dân ở xã Mỹ Hòa, Bình Minh, Vĩnh Long đã dán tem điện tử bưởi Năm Roi, đạt chuẩn Global GAP xuất khẩu đi nhiều nước.

Một thương hồ ở làng Mái Dầm (Châu Thành - Hậu Giang), trong lúc lênh đênh qua đêm trên chiếc ghe bầu ở An Giang vô tình nhặt được một trái cây trên sông da màu xanh, ruột màu đỏ vàng. Xé ra, nếm thử thấy vị ngọt mọng nước. 

Ông chắc chiu từng hạt mang về Mái Dầm để trồng. Giai thoại về "gã thương hồ" ấy đã có từ thế kỷ trước.

Dán tem nhận dạng thương hiệu - Ảnh: CHÍ HẠNH

Và cũng không có gì khó hiểu, khi giống bưởi này được trồng nhiều nhất ở hai địa phương là Châu Thành - Hậu Giang và Bình Minh - Vĩnh Long. Bởi hai địa phương này "nối" với nhau bằng con sông Hậu. Họ nhanh chóng chia sẻ giống bưởi. 

Còn cái tên gọi Năm Roi cũng thú vị nhưng cho thấy người dân vốn rất quý loại trái cây ngon, ngọt thanh này. Do ban đầu khan hiếm, nên nông dân rất quý để nhân giống. Có lão nông đã răn dặn con cháu không được phá phách hái trái sẽ bị phạt đòn "Năm Roi" và cái tên bưởi Năm Roi cũng từ đó thành danh.

Nhìn lại đường đi của bưởi Năm Roi cũng gian truân thăng trầm mấy bận như tất cả các loại trái cây miền Tây. Không chỉ cam, quít, bưởi Năm Roi cũng nằm trong số những cây có múi bị bệnh Greening (vàng lá gân xanh) quét cho tơi tả. Nhiều nhà vườn ở Hậu Giang, Vĩnh Long phải chặt bỏ hàng trăm héc-ta bưởi đã có tuổi đời 20 - 30 năm để làm mới lại từ đầu.

Cả hai khu vực trồng bưởi trọng điểm ở Châu Thành - Hậu Giang và Bình Minh - Vĩnh Long đều chịu sức ép "lấn đất" từ các khu công nghiệp ven sông Hậu. Diện tích teo tóp có lúc tưởng sẽ bị "triệt tiêu". Thế nhưng, người không bỏ cây. Và, bưởi Năm Roi cũng không phụ lòng người.

Cách đây gần 6 tháng, hãng Viettel đồng ý dán tem điện tử của tập đoàn lên trái bưởi Năm Roi Mỹ Hòa, xác thực nguồn gốc cho thương hiệu nổi tiếng này. Trong đó, vùng trồng bưởi Năm Roi của Bình Minh là xã Mỹ Hòa đã hình thành nhiều HTX gắn với 3 công ty chuyên đầu tư và kinh doanh bưởi. 

Sản phẩm đạt tiêu chuẩn Global GAP. Nhiều nông dân đạt lợi nhuận trên 1 tỷ đồng mỗi năm. Nhiều hộ trồng bưởi đã cất nhà lầu lớn. Trái bưởi Năm Roi đã được xuất sang thị trường khó tính như Châu Âu.

Nhà vườn của... quốc tế

Song các nhà khoa học và chuyên gia trong ngành cũng nhìn nhận những khiếm khuyết của trái cây ĐBSCL đó là thu hoạch tập trung cùng lúc, ùn ứ hàng, rớt giá. Giá trị xuất khẩu quá nhỏ với tiềm năng rất lớn của vùng. Và các tiêu chuẩn VietGAP, Global GAP bắt đầu được chuyển giao để nông dân theo hướng xuất khẩu. Các nhà khoa học nghiên cứu cho trái cây ra trái nghịch vụ để tránh đụng hàng, dội chợ.

Do đặc thù của cây ăn trái trong vùng, thời gian dự trữ khó để lâu (nếu không có kỹ thuật bảo quản can thiệp), áp lực tiêu thụ trong thời gian ngắn là rất lớn. 

Tìm thị trường xuất khẩu là xu hướng tất yếu để điều tiết đầu ra và gia tăng giá trị, tăng thêm thu nhập cho nông dân và doanh nghiệp.

ĐBSCL hiện có rất nhiều loại trái cây ngon. Các nhà khoa học đã tìm giải pháp cho cây ra trái nghịch vụ thành công (để tránh đụng đầu ra giữa các địa phương). 

Còn Bộ NN&PTNT khuyến khích trồng rải vụ. Tuy nhiên, đến nay, cũng có ý kiến cho rằng: nên tập trung nghiên cứu giúp nông dân trồng đúng kỹ thuật, đạt các tiêu chuẩn quốc tế như Global GAP, áp dụng các quy trình bảo quản tiên tiến để xuất khẩu. Đây là một đề xuất rất cần được nghiên cứu để sớm đưa ra định hướng cho nhà vườn.

Xuất khẩu tăng cao

Đóng hàng vào kho lạnh để xuất khẩu - Ảnh: CHÍ HẠNH

Cụ thể giá trị xuất khẩu năm 2017 đạt 3,45 tỷ USD, tăng 40,5% so với năm 2016. Để có được lô xuất khẩu vú sữa đầu tiên vào thị trường Mỹ vào đầu năm 2018, phía Việt Nam phải mất hành trình đàm phán 10 năm. Như vậy, đến thời điểm này, Việt Nam đã có 5 loại trái cây xuất khẩu sang Mỹ là: thanh long, nhãn, chôm chôm, vải, vú sữa.