Người dân ngang nhiên vứt rác thải nông nghiệp xuống suối Cam Ly - Ảnh: Mai Vinh

Hai trận lũ xảy ra liên tiếp trong hai ngày 31-5 và 1-6 đã đặt TP Đà Lạt vào thế phải nhìn lại toàn bộ hoạt động sản xuất và quy hoạch để thoát những trận lũ tương tự trong tương lai.

Theo ông Phan Công Ngôn - chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Lâm Đồng, chuyện lũ nhấn chìm nhà dân tại Đà Lạt không chỉ là chuyện của mưa to nước ngập.

* Thưa ông, Đà Lạt ngập lụt, chuyện gì đang xảy ra?

- Căn cơ nằm ở nhiều khâu thuộc về điều hành đô thị. Các trận lũ vừa qua đều xuất hiện ở hai đoạn của suối Cam Ly: đoạn chảy qua vùng nông nghiệp có nhiều nhà kính và đoạn chảy qua khu dân cư. Lũ xảy ra một phần do mưa trên diện rộng, rất nhiều con suối lớn nhỏ khắp thành phố đổ vào suối Cam Ly khiến nước suối dâng đột ngột, tạo lũ. Nhưng đây chưa phải là toàn bộ nguyên nhân tạo lũ trên lưu vực suối Cam Ly.

Ở hạ nguồn suối Cam Ly, đoạn gần khu Nam Thiên nơi vừa xảy ra trận lũ, khu du lịch thác Cam Ly làm bộ bờ đập cao su để làm hồ lắng chắn rác thải nhằm bảo vệ thác. Bờ đập này khiến khả năng thoát nước ở đoạn cuối của suối Cam Ly bị giảm rất nhiều.

Trong trận mưa chiều 1-6, nước chảy không kịp khiến lũ dâng. Còn ở đoạn suối Cam Ly chảy qua vùng nông nghiệp có thể thấy các đường ống cống chưa phù hợp với lượng nước đổ về suối trong những thời điểm mưa ào ạt, ống cống quá nhỏ. Do bị nắn dòng nên tốc độ dòng chảy mỗi khi qua các ống cống tăng mạnh nhưng lưu lượng thì giảm xuống khiến nước tràn bờ với mức độ gây thiệt hại tương đối lớn.

* Đó là yếu tố kỹ thuật. Còn hàng chục nghìn dân sống dọc suối Cam Ly tác động như thế nào đến việc xuất hiện những trận lũ?

- Sản xuất nông nghiệp và dân cư sống hai bên bờ suối Cam Ly cũng là tác nhân khiến lũ xảy ra. Yếu tố con người không thể không nhắc đến. Ra suối mà xem, rác thải nông nghiệp tràn ngập, nào rau, nào củ, nào chai lọ. Đủ cả.

Suối nào mà không bồi lấp với tốc độ xả rác của hàng chục khu dân cư và nông nghiệp sống hai bên suối? Để vớt rác, TP Đà Lạt thành lập cả một bộ phận chuyên nghiệp chỉ mỗi việc đi thu gom rồi xử lý rác thải từ các con suối đổ về trung tâm TP. Hậu quả của rác thải nông nghiệp và từ các khu dân cư là lòng suối càng lúc càng cạn. Cứ hai năm nạo vét một lần nhưng cũng không xuể.

Đổ rác chưa đủ, dân còn lấn suối Cam Ly để canh tác làm lòng suối càng lúc càng hẹp. Chưa có đo đạc cụ thể nhưng khảo sát thì thấy rõ như vậy. Chỗ nào lòng suối được kiên cố bằng bêtông thì còn đỡ, những chỗ để bờ đất tự nhiên thì mỗi năm mỗi thu nhỏ. Suối ngày xưa rộng thênh thang, mưa cỡ nào cũng thoát nổi, giờ bị hẹp lại nên dễ có lũ.

Các hồ Xuân Hương, Than Thở, Mê Linh, Chiến Thắng nơi suối Cam Ly chảy qua cũng chung số phận với suối. Nhiều hoạt động từ sinh hoạt của người dân, sản xuất nông nghiệp, khai thác khoáng sản làm các hồ bị bồi lắng, chức năng điều tiết nước không đảm bảo.

TP Đà Lạt phải tổ chức một điểm thu gom rác trên suối Cam Ly, đoạn sắp đổ vào hồ Xuân Hương - Ảnh: Mai Vinh

* Có chuyên gia cho rằng đất nông nghiệp bị phủ nhà kính tại Đà Lạt với tỉ lệ 1/13 như hiện nay là quá lớn. Nguyên nhân này cùng với những nguyên nhân khác khiến lũ trở nên dễ xảy ra?

- Chuyện này có thể thấy rất rõ khi đi qua các vùng nông nghiệp Đà Lạt. Nhà kính phủ khắp nơi khiến đất nông nghiệp không khác gì đô thị. Mưa có thấm vô đất giọt nào đâu? Có bao nhiêu nước dồn hết ra suối lớn suối nhỏ rồi đổ ra suối Cam Ly. Nên nhớ, đất là bể điều tiết nước tự nhiên tốt nhất.

Theo tôi, phải giảm áp lực nước cho suối Cam Ly. Không chỉ là giải pháp kỹ thuật như nạo vét, xây dựng hoàn chỉnh cống trên toàn con suối mà cần có những giải pháp khác liên quan đến quy hoạch sản xuất nông nghiệp, quy hoạch đô thị và thói quen của người dân sống hai bên suối. Nếu không thực hiện đồng bộ thì có cải tạo suối Cam Ly cũng không thể nào gánh nổi lượng nước từ khắp nơi đổ về đây.