Do không được cướp phết nhiều người đã vây quanh đền Hiền Quan để đòi trả lại phong tục làng - Ảnh: NAM TRẦN

Bà Ninh Thị Thu Hương, cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở (Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch) đã nhận định như vậy với Tuổi Trẻ Online sau khi phần cướp phết tại Lễ hội phết xã Hiền Quan bị tạm dừng ngay trước khi diễn ra chính hội.

- Thưa bà, hiện nay công tác tổ chức giữa địa phương và những chỉ đạo từ cấp bộ thống nhất phương án tổ chức hội cướp phết như thế nào?

- Về phương án tổ chức hội phết Hiền Quan thì ngay sau khi kết thúc hội năm 2018, bộ đã có văn bản đề nghị Hiền Quan phải có đề án đổi mới về cách thức tổ chức lễ hội .

Trên cơ sở chỉ đạo của bộ và tỉnh thì ban tổ chức lễ hội Hiền Quan cũng có những đề án đổi mới so với các năm như hạn chế số lượng người cướp phết, đưa ra các biện pháp đảm bảo an ninh trật tự cho những người đến dự cướp phết, đưa ra những nguyên tắc, chỉ đạo, thông điệp để những người đến lễ hội mà không thuộc những thành phần được cấp phép thì không xuống sân để cướp phết.

Đồng thời tăng cường lực lượng an ninh, trật tự của xã, huyện để hoạt động cướp phết được diễn ra an toàn nhất trong mùa lễ hội 2019. Về cơ bản, đề án về công tác tổ chức theo chúng tôi nhận được từ phía sở, dưới tỉnh gửi lên cũng có rất nhiều phương án đổi mới.

- Năm 2018, ban tổ chức cũng đã xây dựng kịch bản cụ thể, tuy nhiên sau đó ‘vỡ trận’. Vậy sau 1 năm, đến thời điểm này vẫn để xảy ra tình trạng đó thì theo bà vấn đề nằm ở đề án này chưa bám sát thực tế hay an ninh trật tự chưa đảm bảo?

- Đề án có bám sát thực tế vì rút kinh nghiệm từ các năm họ đã biết rằng phải có một khu vực riêng thì họ đã đưa ra khu vực riêng; họ cần có sự vào cuộc của các cấp chính quyền địa phương thì cũng đã có sự quyết liệt vào cuộc từ các cấp: cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã.

Về việc tăng cường lực lượng an ninh và hạn chế số lượng phết, người tham gia cướp phết cũng là bám sát thực tế.

Tuy nhiên, đặc thù riêng của lễ hội này là không chỉ người dân của Hiền Quan mà rất nhiều người dân vùng miền khác đến đây, tham gia cướp phết theo xu hướng, trào lưu vì tin rằng sờ vào quả phết là được may mắn trong cả năm.

Tình trạng quá nhiều người ào xuống một cái sân cướp phết như vừa qua thì cho dù có tăng cường lực lượng an ninh đến bao nhiêu nữa thì cũng ‘vỡ trận’ bởi không thể đảm bảo được việc người dân ào xuống trong một thời khắc rất ngắn.

Nên tôi cho rằng chúng ta phải có giải pháp mang tính chất đồng bộ hơn nữa, nếu không tình trạng này sẽ lại diễn ra tiếp nếu vẫn còn phần tranh phết.

Ngay sau phần tế lễ quả phết và quả chúi được đưa vào đền và không có phần đánh phết như các năm - Ảnh: NAM TRẦN

* Năm nay, phần cướp phết bị tạm dừng ngay trước thời điểm chính hội khiến nhiều người dân chưa đồng tình. Theo bà, cách ứng xử như thế với một lễ hội truyền thống của người dân địa phương đã phù hợp chưa?

- Tôi cho rằng lễ hội cướp phết Hiền Quan là một lễ hội truyền thống. Nó đã gắn với tiềm thức lâu đời của những người dân sống ở vùng này. Lễ hội có hai phần, một phần là nghi lễ thì hiện nay các cụ vẫn làm rất nghiêm túc, chỉn chu trong không gian linh thiêng.

Nhưng còn phần hội cũng là phần cướp phết?

Nếu chúng ta cho rằng đưa ra một mệnh lệnh hành chính để ngăn chặn giá trị văn hóa thì rất phiến diện bởi các giá trị văn hóa thay đổi theo thời gian. Hội cướp phết Hiền Quang không còn của những người trong làng này, không còn thuộc giá trị làng xã như trước nữa, mà có yếu tố mở rộng, nguy cơ gây mất trật tự an ninh.

Chính vì thế, dù là một lễ hội truyền thống, là giá trị văn hóa thì vẫn cần phải có một biện pháp hành chính, một quy định pháp luật để nhằm ngăn chặn khi biến tướng, bất ổn.

Ngăn chặn ở đây là gì? Ngăn chặn để đảm bảo trật tự cho người dân ở vùng miền đó bởi không ai sung sướng mong muốn để tồn tại phần hội có hành vi mang tính chất phản cảm, có việc đánh nhau, có việc tranh cướp, thậm chí ẩu đả cả.

Việc này không nhằm cấm hoàn toàn mà là một biện pháp tạm thời để cùng với người dân, chính quyền địa phương tìm ra một giải pháp phù hợp sao cho những mùa lễ hội tiếp theo có giá trị văn hóa đúng bản chất.

* Cục Văn hóa cơ sở sẽ tham mưu thế nào để có thể sẽ vẫn tổ chức lễ hội phết Hiền Quan những năm tiếp theo?

- Tôi cho rằng ngoài những giải pháp mang tính truyền thống thì chúng ta phải cập nhật những giải pháp mới hơn vì nhiều lễ hội trước đây cũng có những hình ảnh phản cảm nhưng vẫn tìm ra được giải pháp, tiếng nói chung để giữ lại giá trị truyền thống tốt đẹp của lễ hội.

Theo như thông báo từ trước đó, lễ hội phết Hiền Quan 2019 vẫn diễn ra bình thường với phần tế lễ và cướp phết - Ảnh: NAM TRẦN

Phần hội cướp phết phải dừng chỉ sau vài tiếng diễn ra chính hội nên khiến nhiều người bức xúc, phản đối -Ảnh: NAM TRẦN

Điều này cũng khiến nhiều người dân ngỡ ngàng, nuối tiếc vì theo họ đây là truyền thống có từ nghìn đời nay - Ảnh: NAM TRẦN

TTO - Sau khi làm phần lễ, hàng chục thanh niên tập trung trước sân đền hô hào, xô đẩy đòi cướp phết ngay tại sân tế lễ của lễ hội phết Hiền Quan (Tam Nông, Phú Thọ).