Cuộc xung đột Syria: Bước ngoặt Aleppo?

Bình luận về sự kiện này, tờ Foreign Policy (Mỹ) 2-12 viết: "Tổng thống Syria Bashar al-Assad phải đối mặt mối đe dọa lớn nhất trong nhiều năm qua với chế độ của mình, sau khi quân nổi dậy, trong một cuộc tấn công bất ngờ, chiếm được Aleppo vào tuần trước, cùng hàng chục thị trấn và làng mạc khác".

Chuyện gì xảy ra ở Syria?

Số là ngày 27-11, tổ chức vũ trang Hayat Tahrir al-Sham (HTS) đã giành quyền kiểm soát phần lớn tỉnh Idlib giáp ranh với tỉnh Aleppo. Tình hình khá phức tạp, do HTS, tuy chống chính phủ, không hẳn là thân phương Tây. 

Họ vốn là một nhánh của Al Qaeda và thủ lĩnh tổ chức này, Abu Mohammed al-Golani, đang bị Mỹ treo thưởng 10 triệu USD từ năm 2017. Được hỗ trợ bởi máy bay không người lái tự sát sản xuất tại chỗ, HTS đã khiến lực lượng của ông Assad trở tay không kịp và buộc phải rút lui khỏi những khu vực rộng lớn.

Trong cuộc chiến này, cả hai bên đều đã phải chịu tổn thất đáng kể, với ít nhất 446 binh lính và thường dân thiệt mạng kể từ ngày 27-11, theo FP. Thông tấn xã MENA của Iran cho biết thêm HTS và các đồng minh đã lập tức tấn công tỉnh Aleppo sau khi làm chủ tỉnh Idlib. 

Quân đội Syria dường như đã bị bất ngờ trước các cuộc tấn công vốn không được phép xảy ra theo Tiến trình hòa bình Astana, nên phe nổi dậy đã chiếm được khoảng 40% Aleppo.

Vấn đề là cuộc chiến này không chỉ gói gọn ở Syria, mà mang dáng dấp quốc tế hóa. Hãng tin Nga Sputnik 16-9 từng cho biết "bọn khủng bố ở Syria" đã nhận drone từ Ukraine, đổi lại việc cung cấp binh lính cho Ukraine trong cuộc chiến với Nga. 

Cụ thể, Sputnik dẫn báo Syria Al Watan nói người đứng đầu cơ quan tình báo Ukraine, Kyrylo Budanov, đã liên lạc thường xuyên với thủ lĩnh HTS về việc tuyển mộ binh lính ở Idlib cho lực lượng vũ trang Ukraine.

Cũng cần nhắc lại đôi chút về tiến trình hòa bình Astana. Vào tháng 5-2015, một số nhóm đối lập Syria đã họp tại Astana, Kazakhstan, với người trung gian là Tổng thống Kazakhstan Nursultan Nazarbayev. (Chính phủ Syria không tham dự). 

Một hội nghị thứ hai đã được tổ chức tại Astana vào tháng 10-2015; các nhóm đối lập dự họp đã thông qua tuyên bố kêu gọi bầu cử quốc hội vào năm 2016 dưới sự giám sát của cộng đồng quốc tế.

Trên thực tế, tiến trình Astana đã dẫn đến việc chia Syria thành bốn "khu vực giảm leo thang". Khoảng thời gian 2018 - 2019, các lực lượng chính phủ Syria, được đồng minh Nga và Iran hậu thuẫn, đã tìm cách lấn chiếm vào ba khu vực này, rồi dần đẩy phe đối lập vũ trang và 4,5 triệu người Syria vào một vùng đất hẹp ở phía bắc và tây bắc đất nước, dọc biên giới Thổ Nhĩ Kỳ.

Nhưng hôm 27-11, phiến quân đã phát động cuộc tấn công bất ngờ từ vùng lãnh thổ còn lại do họ kiểm soát, rồi nhanh chóng tràn vào thành phố Aleppo sau khi đẩy lui lực lượng chính phủ. Đây là lần đầu tiên họ kiểm soát thành phố này kể từ năm 2016. 

Tất nhiên, quân chính phủ lập tức phản ứng. Hãng thông tấn North Press độc lập của Syria hôm 2-12 loan tin máy bay chiến đấu của chính phủ không kích hàng loạt mục tiêu ở cả Idlib và Aleppo.

Năm bè bảy mối

Tuy nhiên, đến nay Aleppo vẫn nằm trong tay quân nổi dậy, điều có thể để lại nhiều hậu quả, như bình luận của đài Pháp France 24: "Việc chiếm giữ thành phố thứ hai của đất nước đã khơi dậy cuộc nội chiến ở Syria và mở ra một mặt trận khác ở Trung Đông có nguy cơ lôi kéo Nga và Thổ Nhĩ Kỳ vào cuộc xung đột". 

Chưa hết, ngày 3-12, North Press loan tin một sĩ quan trong lực lượng chính phủ Syria nói lực lượng tăng viện cho họ trong khu vực, bao gồm binh lính từ Iraq và Hezbollah của Lebanon cũng như thiết bị quân sự từ Ai Cập, đã đến Syria để hỗ trợ lực lượng chính phủ trong trận chiến giành lại Aleppo, Idlib và Hama. 

Trong khi đó, HTS có đồng minh là Quân đội quốc gia Syria (SNA), nhóm vũ trang được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn.

Những gì đang xảy ra là sự leo thang nghiêm trọng nhất của cuộc xung đột trong nhiều năm qua, với các vùng lãnh thổ nhiều lần đổi chủ và các phe phái tham chiến, cũng như sự can thiệp của những thế lực nước ngoài hết sức phức tạp.

Một ví dụ, hôm 1-12, Reuters dẫn lại "các blogger quân sự Nga" cho biết ông Sergei Kisel, tướng phụ trách lực lượng Nga ở Syria, đã bị cách chức sau khi quân nổi dậy tràn vào Aleppo. Ông Kisel (53 tuổi) từng là tư lệnh tập đoàn quân xe tăng cận vệ số 1 tham chiến ở Kharkov, Ukraine, bị quy trách nhiệm để mất Aleppo.

Trong khi đó, Lầu Năm Góc ngày 4-12 xác nhận Mỹ đã tiến hành không kích "các mục tiêu quân sự" ở Syria sau khi một tên lửa rơi gần các căn cứ của Mỹ trong khu vực. 

Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Mỹ Pat Ryder nói Mỹ đã tấn công các khu phóng tên lửa và bố phòng xe tăng "đe dọa rõ ràng và trực tiếp" với lực lượng của họ trong khu vực ở Khu hỗ trợ quân sự Euphrates (MSS) tại đông Syria. 

Ông Ryder không nói rõ các vũ khí bị tấn công là của ai, nhưng cho biết các nhóm lực lượng thân Chính phủ Syria được Iran hậu thuẫn thường hoạt động ở vùng này.

Ông cũng trấn an rằng động thái này của Mỹ "không có liên hệ gì tới các hoạt động rộng hơn của các nhóm khác ở đông bắc Syria". 

Tuy nhiên, ngay trong ngày hôm đó, Damascus đã cáo buộc Mỹ yểm trợ không quân cho nhóm Lực lượng dân chủ Syria (SDF) của người Kurd, vốn đang lợi dụng tình thế để tấn chiếm các ngôi làng do quân chính phủ kiểm soát ở phía đông sông Euphrates, gần thành phố Deir ez-Zor. 

SDF, tuy cũng chống chính phủ và được Mỹ hậu thuẫn, lại là lực lượng xung đột với lợi ích của Thổ Nhĩ Kỳ và các phe phái khác ở phía bắc Syria. Chính Mỹ cũng coi HTS, tiền thân là Mặt trận al-Nusra, là "tổ chức khủng bố".

Theo Lầu Năm Góc, Washington hiện có 900 binh sĩ ở Syria và có quan hệ chặt chẽ với SDF. "Lực lượng của chúng tôi đã hợp tác với SDF trong cuộc chiến chống IS, và đó sẽ tiếp tục là trọng tâm của chúng tôi (ở Syria)", ông Ryder nói.■