Mô hình tổ chức nhà nước theo kiểu tam quyền phân lập của Mỹ - Ảnh: Reuters - Đồ họa: Tấn Đạt

Trong phán quyết ngày 9-2, Tòa phúc thẩm liên bang khu vực 9 tuyên bố chính quyền của ông Trump không chứng minh được mối đe dọa khủng bố nào, từ đó không thể buộc các bang tuân thủ sắc lệnh “cấm nhập cảnh” trên.

Đình chỉ là đúng luật

Ba thẩm phán liên bang trong phiên tòa phúc thẩm vừa qua nhất trí rằng sắc lệnh của ông Trump cơ bản được phân tích ở hai khía cạnh.

Đầu tiên, dư luận quan tâm mạnh mẽ tới an ninh quốc gia và khả năng ban hành chính sách của một tổng thống. Mặt khác, công luận cũng lo ngại về quyền tự do đi lại, không muốn thấy cảnh gia đình chia cắt và không muốn chứng kiến sự phân biệt đối xử, theo AFP.

Việc thẩm phán liên bang James Robart (thành phố Seattle, bang Washington) ra phán quyết đình chỉ sắc lệnh của Tổng thống Trump ngày 3-2 cũng nhắm vào chi tiết rằng sắc lệnh ấy làm ảnh hưởng tới quyền tự do đi lại, giáo dục, kinh doanh...

Trong số 7 quốc gia thuộc “danh sách đen” của ông Trump, có nhiều người sở hữu giấy tờ hợp lệ và xem như chịu oan uổng từ sắc lệnh này.

Tòa phúc thẩm vừa qua cho rằng phán quyết của ông Robart xét khía cạnh nào đó hơi mơ hồ, nhưng thực tế việc đình chỉ là đúng pháp luật vì họ “không có vai trò viết lại sắc lệnh”.

Nói cách khác, phe ông Trump không chứng minh được sắc lệnh của mình phục vụ mục đích chống khủng bố nên ông thua cuộc ở tòa phúc thẩm, còn bên thẩm phán Robart chẳng có trách nhiệm phải chứng minh điều ngược lại.

Phán quyết của Tòa phúc thẩm nêu: “Chính phủ không thể chỉ ra bằng chứng cho thấy bất kỳ người nào từ các quốc gia nằm trong danh sách của sắc lệnh đã gây ra một vụ khủng bố tại Mỹ”.

Gần như ngay lập tức, ông Trump đã bày tỏ sự thất vọng và tuyên bố đáp trả phán quyết này. Ông viết trên Twitter: “Hẹn gặp lại ở tòa án, an ninh quốc gia của chúng ta đang bị đe dọa”.

Thua vì sĩ diện?

Tại Nhà Trắng hôm 9-2, ông Trump nói với phóng viên rằng phán quyết của Tòa phúc thẩm là “một quyết định chính trị”, nhấn mạnh rằng vụ việc bị chính trị hóa và hai trong số ba thẩm phán là người của Đảng Dân chủ.

Tuy nhiên, trang Politico cho rằng Nhà Trắng thua lần này chủ yếu xuất phát từ sai lầm của chính họ.

Đầu tiên, sắc lệnh của ông Trump mắc sơ hở khi không nêu rõ ngay từ đầu rằng lệnh cấm không áp dụng đối với người có giấy tờ hợp lệ (thẻ xanh). Điều này khiến trong vòng 24 tiếng sau, hơn 100 người có thẻ đã bị tạm giữ.

Như vậy, phe chống đối có cơ sở để thuyết phục thẩm phán liên bang.

Tiếp theo, cách ông Trump xử lý khủng hoảng cũng bị đánh giá yếu kém. Politico cho rằng ông Trump đáng ra có thể đơn giản là điều chỉnh sắc lệnh, xác định người thường trú không nằm trong diện cấm. Tuy vậy người đứng đầu Nhà Trắng lại “sĩ diện”, không muốn nhận sai sót.

Ông Trump đã để luật sư của Nhà Trắng Don McGahn ký một biên bản hướng dẫn về thẩm quyền, chi tiết khiến Tòa phúc thẩm bác bỏ. Họ cho rằng bất kỳ cố vấn nào của Nhà Trắng cũng không phải tổng thống và không có quyền thay đổi sắc lệnh của tổng thống.