Một số biển hiệu “trạm thu phí” nay đã được đổi thành “trạm thu giá” - Ảnh: AN LONG

Đối với các dự án đầu tư xây dựng đường bộ để kinh doanh do Bộ GTVT quản lý (nói gọn là dự án BOT), cần phải khẳng định là Bộ GTVT đã không làm sai luật khi quy định tên đầy đủ của các trạm thu tiền xe cộ lưu thông trên đường đó là "Trạm thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ". 

Gọi là giá dịch vụ sử dụng đường bộ nhằm để phân biệt với phí sử dụng đường bộ, tức một loại do nhà đầu tư BOT thu và một loại do Nhà nước thu đối với những con đường do Nhà nước làm.

Căn cứ pháp lý để quy định sự khác nhau này chính là Luật phí, lệ phí 2015 (có hiệu lực từ 1-7-2017). Theo luật này, chỉ có loại do Nhà nước thu nói trên mới là phí. 

Cụ thể là Bộ Tài chính quy định mức thu đối với đường thuộc trung ương quản lý; HĐND cấp tỉnh quyết định mức thu đối với đường thuộc địa phương quản lý. Còn loại do nhà đầu tư BOT thu thì không còn được coi là phí, không còn chịu sự điều chỉnh của quy định về phí, lệ phí nữa. 

Thay vào đó, nó được Luật giá điều chỉnh và theo các văn bản hướng dẫn luật này thì mức giá cụ thể ở từng dự án được Bộ GTVT và nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án thống nhất tại hợp đồng dự án trên nguyên tắc không vượt mức giá tối đa do Bộ GTVT quy định.

Buộc phải vận hành theo Luật giá là đúng, nhưng vấn đề là phải gọi tên cho đúng để số đông chấp nhận được, chứ không phải làm theo Luật giá thì tên phải là "thu giá" bất chấp sự vô nghĩa của nó. 

Vì vậy, Bộ GTVT nên hướng dẫn các trạm ghi lại cho đúng, tuy dài cũng phải chấp nhận để đảm bảo được sự khác nhau với phí sử dụng đường bộ và để không bị dư luận phản ứng. Phương án đề xuất của chúng tôi là: "Trạm thu tiền dịch vụ sử dụng đường bộ".

Ngoài ra, chúng tôi cũng đề nghị Quốc hội không tiếp tục quy định chỉ những khoản thu của Nhà nước mới được gọi là phí hay lệ phí. Vì trên thực tế, người dân đều gọi chung là phí cho gọn. Tức "phí" nên để dùng chung, chứ không phải chỉ có các cơ quan nhà nước mới được dùng theo quy định của Luật phí, lệ phí. 

Bởi lẽ bản chất của "phí" là khoản tiền mà tổ chức, cá nhân phải trả khi được một tổ chức, cá nhân khác cung cấp dịch vụ. Lâu nay, đối với những khoản tiền phải đóng cho dịch vụ nào đó, mọi người vẫn gọi chung là phí, chứ không phân biệt đóng cho Nhà nước hay tư nhân (như học phí, viện phí...).

Nếu "phí" được dùng chung thì các trạm BOT cứ đường đường thu phí với mức thu phù hợp, chứ việc gì phải cải biên là thu giá như một cách đánh tráo khái niệm dễ khiến dư luận phản ứng.

TTO - Theo ông Nguyễn Xuân Thành (Đại học Fulbright), đường BOT làm gì có cạnh tranh mà có thể để cho doanh nghiệp BOT tự định giá được. Hi vọng ông bộ trưởng chỉ lỡ lời trước báo chí, chứ để doanh nghiệp BOT "tự định giá" thì quá nguy hiểm.