Công nghiệp chăm sóc sức khỏe tăng trưởng mạnh mẽ

TTCT - Các nền công nghiệp chăm sóc sức khỏe trên thế giới đang ngày càng phát triển mạnh mẽ do nhu cầu của bệnh nhân ngày càng cao. Việt Nam cũng nằm trong xu hướng đó.

Nguồn: WB, 2015

Thái Lan: gần 48 tỈ USd

Sau Indonesia, Thái Lan là quốc gia có thị trường CSSK lớn thứ hai trong khu vực Đông Nam Á. Từ năm 2016 đến 2020, thị trường CSSK đã tăng từ 20 tỉ USD lên 25 tỉ USD (2020) và kỳ vọng sẽ đạt 47,9 tỉ USD vào năm 2026. Các yếu tố thúc đẩy thị trường tăng trưởng là: đầu tư của Chính phủ, bao phủ bảo hiểm y tế toàn dân, sự tham gia của khu vực tư nhân, tăng trưởng du lịch y tế (medical tourism), già hóa dân số và thu nhập của người dân tăng lên.

Thái Lan có hơn 1.000 bệnh viện công và số lượng bệnh viện tư nhân đang tăng nhanh đạt số lượng 400. Năm 2021, thị trường công nghiệp dược phẩm đạt 6,4 tỉ USD. Công nghiệp trang thiết bị y tế 6,3 tỉ USD (600 nhà sản xuất trang thiết bị y tế, trong đó có các tập đoàn lớn như Nipro, Hoya Optics, GE Medical Systems, Siemens, Johnson & Johnson, Medtronic CardinalHealth…). Du lịch chăm sóc sức khỏe đạt 600 triệu USD (2019).

Riêng thị trường thẩm mỹ y học (aesthetic medicine) trong năm 2021 đạt 1,5 tỉ USD và dự đoán tỉ lệ tăng trưởng kép hằng năm của lĩnh vực này là 9,7% trong thời kỳ 2022-2030.

Singapore: BA tổ chức trụ cột

Công nghiệp y tế của Singapore được coi là một trong những nền công nghiệp CSSK tốt nhất thế giới nhờ các yếu tố: hệ thống pháp luật y tế chặt chẽ, hệ thống chia sẻ chi phí giữa khu vực y tế công và y tế tư nhân, vai trò của quỹ bảo hiểm y tế với ba tổ chức trụ cột - MediSave, MediShield Life và MediFund - trong hệ thống chăm sóc sức khỏe toàn dân.

Chiến lược chủ yếu của Chính phủ Singapore là thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số nền y tế, tăng cường chất lượng nghiên cứu lâm sàng, cải thiện chăm sóc sức khỏe dài hạn và chuyển mạnh sang chăm sóc công nghệ cao. Theo Công ty nghiên cứu thị trường Fitch Solutions, nền công nghiệp CSSK của Singapore sẽ đạt 49,4 tỉ USD vào năm 2029.

Công nghiệp dược phẩm và sinh y học của Singapore không chỉ thúc đẩy phát triển công nghiệp CSSK mà còn là động lực phát triển toàn bộ nền kinh tế. Có hơn 50 tập đoàn dược phẩm đa quốc gia hoạt động ở Singapore, trong đó có 8 trong số 10 tập đoàn dược phẩm hàng đầu thế giới. Singapore là một trong rất ít quốc gia xuất khẩu dược phẩm nhiều hơn nhập khẩu. Năm 2020, Singapore xuất khẩu 369 tỉ USD được phẩm trong khi chỉ nhập khẩu 8,92 tỉ USD dược phẩm.

Đóng góp vào sự phát triển của công nghiệp CSSK Singapore là các viện nghiên cứu nổi tiếng: Viện Khoa học lâm sàng Singapore (Singapore Institute for Clinical Sciences), Viện Công nghệ sinh học và công nghệ nano (Institute of Bioengineering & Nanotechnology), Viện Sinh học tế bào và sinh học phân tử (Institute of Molecular and Cell Biology), Viện Nghiên cứu gen (Genome Institute of Singapore), Viện Tin học sinh học (Bioinformatics Institute).

Năm 2022, thị trường trang thiết bị y tế Singapore đạt 1,3 tỉ USD. Hơn 60 tập đoàn đa quốc gia về trang thiết bị y tế có mặt ở quốc đảo này. Du lịch CSSK là một ngành công nghiệp đóng góp cho Singapore hơn 1 tỉ USD doanh số với hơn 500.000 khách du lịch y tế hằng năm (trước đại dịch COVID-19).

Việt Nam: thứ CHÍN khu vực châu Á – Thái Bình Dương

Hiện nay chưa có một đánh giá chính thức về thị trường công nghiệp CSSK ở VN. Năm 2016, một nghiên cứu của Austrade và Australia Unlimited đánh giá thị trường công nghiệp CSSK của VN ước tính là 13 tỉ USD (2015) và đạt khoảng 24 tỉ USD vào năm 2020.

Báo cáo y tế VN tháng 11 - 2021 của BritCham (Phòng Thương mại Anh quốc) cho biết chi tiêu cho y tế VN năm 2020 đạt 17,2 tỉ USD (chiếm 5,92% GDP), thị trường trang thiết bị y tế đạt 1,4 tỉ USD (2019) - xếp thứ chín khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Với khoảng 1.400 bệnh viện, 17% là bệnh viện tư nhân, trong đó có những bệnh viện tư nhân có doanh thu lớn từ 1.342 tỉ đồng (Bệnh viện FV, 2019) đến 3.158 tỉ đồng (Vinmec, 2019)… Các bệnh viện tư nhân ở VN đang thu hút các nhà đầu tư nước ngoài: Quỹ GIC của Singapore đã đầu tư hơn 200 triệu USD vào Vinmec, Quỹ VinaCapital đầu tư 26,7 triệu USD vào Bệnh viện Đa khoa quốc tế Thu Cúc…

Theo Statista và Fitch Solution (2021), thị trường dược phẩm VN năm 2020 khoảng 7 tỉ USD, trong đó 53% là thuốc sản xuất trong nước. Về bảo hiểm y tế, theo số liệu từ Bảo hiểm xã hội VN năm 2021, đã có trên 90% dân số VN tham gia. Năm 2020, Quỹ bảo hiểm y tế đã chi 105.700 tỉ đồng (khoảng 4,2 tỉ USD) chi phí khám chữa bệnh cho người có thẻ bảo hiểm y tế.

Tuy nhiên, cũng cần thấy rằng số liệu về thị trường công nghiệp CSSK của VN trên thực tế có thể lớn hơn các số liệu nói trên vì VN chưa áp dụng hệ thống Tiêu chuẩn phân loại công nghiệp toàn cầu và việc thu thập số liệu vẫn còn manh mún, thiếu tập trung, vừa không đầy đủ vừa bị trùng lặp.■

PHÁT TRIỂN MỐI QUAN HỆ TƯƠNG HỖ GIỮA Y TẾ CÔNG VÀ TƯ

Ở VN trước đây, theo truyền thống, ngành y tế vẫn được xếp vào khu vực sự nghiệp (phi sản xuất), có nhiệm vụ cung cấp dịch vụ phòng chữa bệnh bằng ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, với đường lối phát triển kinh tế theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và chính sách xã hội hóa trong phát triển nền y tế VN, trong hơn hai thập niên vừa qua, các tổ chức y tế tư nhân đã phát triển mạnh mẽ và cung cấp nhiều loại hình dịch vụ (phòng bệnh, khám bệnh, điều trị, kể cả điều trị bằng kỹ thuật cao, xét nghiệm và hoạt động thí nghiệm khác…). Hai ngành công nghiệp quốc doanh quan trọng trong thời kỳ "bao cấp" liên quan đến CSSK là công nghiệp dược (kể cả công nghiệp sản xuất vắc xin) và công nghiệp trang thiết bị y tế đã được cổ phần hóa tạo tiền đề cho việc khuyến khích các nguồn đầu tư tư nhân (trong nước và nước ngoài) vào các ngành công nghiệp này.

Hiện nay, theo Tiêu chuẩn phân loại công nghiệp toàn cầu (The Global Industry Classification Standard) và Tiêu chuẩn phân loại công nghiệp (The Industry Classification Benchmark), có thể thấy VN hội đủ các bộ phận cấu thành một nền công nghiệp CSSK bao gồm: thị trường dịch vụ y tế (công và tư nhân), công nghiệp thiết bị y tế và công nghiệp dược phẩm, vắc xin, các ngành công nghiệp khác liên quan đến hệ thống CSSK (xây dựng bệnh viện, nhà máy dược phẩm, xử lý nước thải y tế và công nghiệp dược, vắc xin…).

Trong những năm sắp tới, trong xu thế của toàn cầu cũng như khu vực, công nghiệp CSSK của VN chắc chắn sẽ có những bước phát triển vượt bậc vì những lý do sau đây:

- Dân số VN ngày càng già. Các thế hệ sinh ra sau 1955 và 1975 bước vào tuổi già và cận già, là những nhóm người cần CSSK nhiều nhất. Tuổi thọ trung bình của người Việt ngày càng tăng. Nhờ có thuốc men và chăm sóc y tế, con người có thể sống lâu hơn nhưng đồng thời cũng cần đến CSSK nhiều hơn và đa dạng hơn. Ngành y tế phải đáp ứng nhu cầu CSSK cho cả tầng lớp dân số trẻ, trung niên và người già với những yêu cầu riêng cho từng nhóm tuổi.

- Sự phát triển các công nghệ - kỹ thuật mới trong lĩnh vực điều trị và trong y học.

- Công nghiệp dược phẩm, vắc xin, thuốc sinh học, công nghiệp sản xuất thực phẩm chức năng, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, công nghiệp trang thiết bị y tế công nghệ cao đang phát triển bền vững với tốc độ tăng trưởng cao.

- Nền y tế đang trong tiến trình cải cách đảm bảo cho người dân ngày càng dễ dàng tiếp cận các dịch vụ CSSK. Tính sẵn có của dịch vụ CSSK ngày càng cao.

- Trình độ giáo dục và trình độ dân trí ngày càng cao. Công nghiệp CSSK ngày càng phát triển đòi hỏi lực lượng lao động phải thông qua trình độ cao đẳng hoặc đại học với thời gian đào tạo từ 4-6 năm trở lên.

Trước thực tế nêu trên, có lẽ đã đến lúc cần nghiên cứu kỹ các khái niệm, các đặc điểm, các quy luật kinh tế đặc thù đang được vận hành trên thực tế trong các bộ phận cấu thành của nền công nghiệp CSSK (đặc biệt khu vực y tế công và y tế tư nhân) để có định hướng phát triển đúng đắn và xây dựng các chính sách và cơ chế quản lý nhà nước phù hợp cho từng khu vực, phát huy tối đa hiệu quả và tính ưu việt và khắc phục các nhược điểm đang tồn tại, đặc biệt trong khu vực y tế công. Ngoài ra, cần củng cố và phát triển mối quan hệ tương hỗ giữa khu vực y tế công và y tế tư nhân để tạo nên sự phát triển hài hòa, lành mạnh của cả hệ thống, phục vụ có hiệu quả sự nghiệp CSSK nhân dân.■