Khách chọn mua nước mắm truyền thống tại một siêu thị ở TP.HCM - Ảnh: T.T.D.

Theo kết luận chính thức từ Bộ Công thương ngày 8-11, quá trình khảo sát nước mắm của Vinastas đã không đảm bảo tính độc lập, tin cậy và minh bạch.

Một số khâu khảo sát chỉ do chủ tịch và một số cá nhân thực hiện. Riêng tên tổ chức tài trợ Vinastas thực hiện khảo sát vẫn còn là một bí mật.

Khâu lấy mẫu có vấn đề

Sau khi lập đoàn và tiến hành kiểm tra Vinastas, Bộ Công thương khẳng định việc khảo sát, công bố chất lượng nước mắm gây hoang mang dư luận thời gian qua mặc dù là nhân danh Vinastas nhưng khi thực hiện lại không có chương trình rõ ràng, mà khảo sát chủ yếu do chủ tịch (ông Đoàn Phương - PV) và một số cá nhân thực hiện.

Từ đó dẫn tới nhiều khâu thực hiện khảo sát và công bố không được các cấp có thẩm quyền của Vinastas phê duyệt và giám sát.

Xác nhận với Tuổi Trẻ, một thành viên trong đoàn kiểm tra do Bộ Công thương chủ trì cho biết việc khảo sát chất lượng nước mắm do chính Vinastas thực hiện, trên cơ sở mua mẫu khảo sát ở bên ngoài và trực tiếp tiến hành khảo sát, đưa đi kiểm nghiệm.

Đặc biệt, Bộ Công thương công bố toàn bộ 150 mẫu Vinastas mua không có hóa đơn theo quy định của Bộ Tài chính, chỉ có hóa đơn bán lẻ, hóa đơn bán hàng... Ngoài ra, có 61 mẫu có bảng kê do cán bộ đi mua tự lập.

Theo đánh giá của Bộ Công thương, quá trình lấy mẫu và đi mua mẫu do Vinastas thực hiện là thiếu tin cậy, thiếu thống nhất khi một số mẫu không được mã hóa trước khi thử nghiệm.

Trước đó, một vị lãnh đạo hiện đang là phó chủ tịch của Vinastas cũng xác nhận với Tuổi Trẻ rằng hoàn toàn không biết gì về hoạt động khảo sát và công bố chất lượng nước mắm do một số lãnh đạo trong hội thực hiện.

Về những nội dung liên quan đến kết quả khảo sát chất lượng nước mắm được Vinastas cung cấp theo Bộ Công thương là không có căn cứ khoa học.

Cụ thể, dẫn Từ điển bách khoa VN, Bộ Công thương nêu việc đồng nhất khái niệm arsen với thạch tín là một chất cực độc có trong nước mắm là không đúng, gây nhầm lẫn, hoang mang cho người tiêu dùng.

“Việc công bố thông tin sai lệch liên quan đến sản phẩm nước mắm của Vinastas có dấu hiệu vi phạm quy định tại khoản 12, điều 5 Luật an toàn thực phẩm: “Đăng tải, công bố thông tin sai lệch về an toàn thực phẩm gây bức xúc cho xã hội hoặc thiệt hại cho sản xuất, kinh doanh”...” - Bộ Công thương kết luận.

Tổ chức tài trợ đứng sau

Theo kết quả kiểm tra của Bộ Công thương, Vinastas cũng thừa nhận hoạt động khảo sát được thực hiện dưới sự tài trợ từ tổ chức bên ngoài. Điều này, theo Bộ Công thương, khiến kết quả khảo sát không đảm bảo tính độc lập theo quy định của Luật bảo vệ người tiêu dùng.

Tuy nhiên, Bộ Công thương mặc dù kiểm tra nhưng lại không công bố cụ thể doanh nghiệp nào là nhà tài trợ.

Về hướng xử lý, bên cạnh đề nghị Vinastas cải chính các nội dung sai lệch, Bộ Công thương cho rằng cần kiểm điểm và làm rõ trách nhiệm, xử lý các cá nhân liên quan.

Đặc biệt, Bộ Công thương còn đề nghị Bộ Nội vụ xác minh tư cách pháp lý của Vinastas trong việc tham gia các hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Bởi thực tế, mặc dù tên được đặt là Hội Tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng nhưng Bộ Công thương nêu rõ tổ chức này thực chất chỉ là tổ chức xã hội - nghề nghiệp.

Trước đó, trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Trịnh Anh Tuấn - phó cục trưởng Cục Quản lý cạnh tranh, Bộ Công thương - chỉ rõ: theo quy định trong điều 28 Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng thì tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng được phép “độc lập khảo sát, thử nghiệm; công bố kết quả khảo sát, thử nghiệm chất lượng hàng hóa, dịch vụ...”.

Như vậy, theo quy định của luật, thẩm quyền độc lập khảo sát và công bố kết quả chỉ được trao cho tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, chứ không phải là của một tổ chức xã hội - nghề nghiệp.

“Do đó, nếu Vinastas căn cứ điều 28 Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng để thực hiện các hoạt động độc lập khảo sát và công bố kết quả nêu trên là chưa phù hợp với quy định của pháp luật” - ông Tuấn khẳng định.

Nguyên liệu cá cơm chế biến nước mắm Phú Quốc - Ảnh: HỮU KHOA

Bộ Công thương nên thông tin rõ hơn

Trao đổi về kết quả kiểm tra Vinastas của Bộ Công thương, luật sư Trương Thanh Đức - chủ tịch Công ty luật BASICO - đánh giá Bộ Công thương đã làm rõ được tư cách pháp lý của Vinastas khi khảo sát về nước mắm.

Và những thông tin Vinastas đưa ra có điểm sai cực kỳ nghiêm trọng, làm náo loạn thị trường.

Tuy nhiên, theo ông Đức, kiến nghị xử lý của Bộ Công thương chưa giải quyết triệt để vấn đề này. Điều mà người dân và doanh nghiệp kinh doanh nước mắm truyền thống mong muốn nhất là phải chỉ rõ ai đứng sau việc khảo sát nước mắm.

Phải có cơ sở thì Bộ Công thương mới đưa ra thông tin có nhà tài trợ. “Tại sao lại không thể thông tin rõ ràng hơn?” - ông Đức hỏi.

Các kiến nghị của Bộ Công thương cũng chưa giải quyết được triệt để vấn đề của vụ việc này. Ông Đức nói rằng Bộ Công thương có thể kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an điều tra và làm rõ ai đứng sau Vinastas, động cơ là gì...