Người dân đưa con khám bệnh tại Trung tâm Y tế dự phòng Bình Chiểu, Q.Thủ Đức, TP.HCM - Ảnh: HỮU KHOA

Thậm chí, có địa phương đầu tư rất ít cho y tế dự phòng. Điểm đáng chú ý là 70% gánh nặng điều trị đến từ các bệnh không truyền nhiễm liên quan đến tim mạch, tiểu đường... nhưng mới chỉ có 12% kinh phí y tế dự phòng dành cho các nhóm bệnh này, phần lớn dành cho những bệnh lây nhiễm.

Chi nhỏ giọt, y tế dự phòng cầm cự

Một khảo sát về nguồn chi cho y tế dự phòng (gồm các hoạt động dự phòng dịch bệnh, kiểm soát an toàn vệ sinh thực phẩm, dự phòng bệnh không lây nhiễm rất hạn hẹp) cho thấy đều không đạt yêu cầu trong nghị quyết 18 năm 2008 của Quốc hội.

Phần lớn các tỉnh thành chi 18-22%/tổng chi y tế cho y tế dự phòng thay vì 30%, cá biệt có tỉnh chỉ chi khoảng 10% và đến trên 80% trong số này là chi lương, điện nước, chi thường xuyên của các đơn vị.

Chi thực tế cho dự phòng chỉ khoảng 15% kinh phí được cấp, tức là chỉ đủ cho y tế dự phòng... cầm cự khi có dịch khẩn cấp.

Tiền về thì... hết dịch

Tháng 8-2016 vừa qua, dịch sốt xuất huyết ở Tây nguyên ở mức báo động đỏ, xuất hiện tại 48/50 huyện của bốn tỉnh Tây nguyên. Gia Lai và Đắk Lắk là hai tỉnh có dịch sốt xuất huyết nặng nhất trong vùng.

Có những lúc khoa nhiễm của bệnh viện tỉnh quá tải gấp ba quy mô giường bệnh và để chống dịch thì cần tiền để phun hóa chất phòng dịch, tuyên truyền để người dân tham gia diệt muỗi, loăng quăng nhưng không có kinh phí cho hoạt động này.

Và thời điểm đó Phó thủ tướng Vũ Đức Đam yêu cầu cấp đột xuất 2 tỉ đồng cho Tây nguyên dồn sức chống dịch và cho biết sẽ chuyển sớm kinh phí từ chương trình mục tiêu quốc gia (lúc đó đã là tháng 8 trong khi dịch sốt xuất huyết có dấu hiệu gia tăng ở Tây nguyên từ tháng 5-2016).

“Các bệnh không lây nhiễm đang chiếm 2/3 số tử vong nhưng kinh phí để dự phòng bệnh không lây nhiễm chỉ đạt khoảng 3,5%/tổng chi y tế”- một chuyên gia của Bộ Y tế cho biết.

Thừa nhận thực trạng chi cho y tế dự phòng quá ít ỏi, ông Trần Đắc Phu, cục trưởng Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế, cho rằng khoản kinh phí dành cho y tế dự phòng hiện chỉ đáp ứng được các hoạt động chống dịch khẩn cấp.

Với dự phòng bệnh không lây nhiễm, ông Phu đề nghị phải dành nhiều kinh phí hơn. “Nếu đã ung thư, đái tháo đường, tăng huyết áp... thì chi cho điều trị còn lớn hơn trong khi chất lượng sống của người bệnh lại thấp. Dự phòng để phòng bệnh hiệu quả cao hơn nhiều”- ông Phu nói.

Bệnh viện rộng bao nhiêu cũng không đủ

Khảo sát của Tuổi Trẻ cuối tuần trước tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ, một trong những bệnh viện tỉnh có nhiều tiến bộ về ứng dụng kỹ thuật mới vào điều trị cho thấy bệnh viện này quá tải, phải xếp 2-3 bệnh nhân/giường bệnh.

Tại Bệnh viện K, chuyến khảo sát của Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cùng thời gian này cũng cho thấy có những khoa phòng xếp 4 bệnh nhân/giường, trong khi bệnh viện vừa được đầu tư mở rộng thêm cơ sở 3 hiện đại.

Tuy nhiên, các lãnh đạo Sở Y tế vẫn đang chú ý nhiều đến xây dựng bệnh viện, chưa chú ý đến y tế dự phòng nhiều.

Ông Hồ Đức Hải, giám đốc Sở Y tế Phú Thọ, cho biết các bệnh viện thuộc tỉnh này chuẩn bị đầu tư thêm 1.300 tỉ cho mở rộng, xây mới, nâng cấp bệnh viện.

Nhưng nói đến đầu tư cho y tế dự phòng theo hướng quản lý sức khỏe cá nhân, dự phòng sớm, tư vấn cho họ thì ông Hải cho rằng “khó”.

Theo ông Nguyễn Nhật Cảm, giám đốc Trung tâm Y tế dự phòng Hà Nội, Hà Nội đã tách lương, chi thường xuyên, chi thực tế cho y tế dự phòng, nhưng không chỉ Hà Nội mà nhiều địa phương khác còn đang vướng về định mức chi.

Mức chi trả cho giám sát dịch tễ chỉ 30.000 đồng/ngày/người, công phun hóa chất phòng dịch chỉ 100.000 đồng/ngày...

Nhưng ông Cảm cũng cho biết nhiều đồng nghiệp các địa phương khác chưa được cấp kinh phí như ở Hà Nội và thường gặp khó khăn mỗi khi có dịch.