Trẻ em tiêm ngừa tại Viện Pasteur, TP.HCM - Ảnh: Hữu Khoa

PGS.TS Phan Trọng Lân - viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM - Ảnh: L.TH.H.

 Trao đổi về vấn đề này, PGS.TS Phan Trọng Lân, viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM, cho biết:

- Văcxin Quinvaxem (Hàn Quốc sản xuất, phòng năm bệnh bạch hầu, uốn ván, ho gà, viêm gan B và Hib) có thành phần khác với văcxin 5 trong 1 Pentaxim của Pháp và văcxin 6 trong 1 Infranrix của Bỉ (gọi tắt văcxin dịch vụ). Khác nhau cơ bản là Quinvaxem có thành phần ho gà toàn tế bào gây nhiều phản ứng hơn văcxin dịch vụ có thành phần ho gà vô bào.

Tuy nhiên, các phản ứng sau tiêm Quinvaxem chỉ ở mức độ nhẹ và trung bình, còn mức độ nặng thì hiếm gặp và cả hai loại văcxin đều như nhau. Thành phần ho gà khác nhau của hai loại văcxin này là công nghệ vô bào (chọn lọc các kháng nguyên của vi khuẩn) và toàn tế bào (còn giữ nguyên cấu trúc vi khuẩn).

* Có phải sự khác nhau về thành phần và công nghệ nên chất lượng của Quinvaxem không bằng văcxin dịch vụ, thưa PGS?

- Năm 1981, khi văcxin ho gà vô bào ra đời được xem là giải pháp tốt hơn thay thế cho văcxin ho gà toàn tế bào bởi công nghệ tinh chế hơn, loại bớt các chất gây phản ứng hơn nên rất được ưa chuộng và được xem như là văcxin “quý tộc”.

Tuy nhiên, sau thời gian dài sử dụng, các nhà khoa học phát hiện có sự suy giảm nhanh chóng miễn dịch bảo vệ ở trẻ đã được tiêm ngừa văcxin vô bào.

Cụ thể, tại một số quốc gia như Úc, Anh, Mỹ... sau 8-15 năm chuyển đổi từ văcxin toàn tế bào sang vô bào đã bùng phát dịch bệnh ho gà, dù tỉ lệ tiêm chủng ở các nước này cao và có tiêm nhắc lại ở các độ tuổi lớn hơn.

Vì vậy, tháng 8-2015 Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo các nước đang dùng văcxin ho gà toàn tế bào cần tiếp tục sử dụng, chưa chuyển đổi sang ho gà vô bào nhằm tránh nguy cơ bùng dịch, trừ khi tỉ lệ tiêm chủng thấp.

* Vì sao Hàn Quốc là nước sản xuất Quinvaxem nhưng họ không sử dụng để tiêm chủng cho trẻ em Hàn Quốc?

- Mỗi quốc gia đưa ra chiến lược sử dụng văcxin cho mình dựa trên bốn tiêu chí: gánh nặng bệnh tật, tính sinh miễn dịch - khả năng bảo vệ trước bệnh tật, tính an toàn và tính ổn định, sẵn có cũng như sự tích hợp trong hệ thống y tế, kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia.

Hàn Quốc có nhiều điểm khác với Việt Nam. Cụ thể, mô hình bệnh tật bệnh viêm gan B của Hàn Quốc chủ yếu lây qua người lớn. Còn Việt Nam chủ yếu lây truyền ngay sau sinh. Do vậy, chiến lược tiêm ngừa viêm gan của Hàn Quốc là 0-1-6, nghĩa là tiêm khi trẻ mới sinh ra, sau một tháng và sau sáu tháng để giảm khoảng cách các mũi tiêm và miễn dịch mang tính lâu bền.

Còn Việt Nam phải tiêm ngay sau khi sinh và phải tiêm liên tục để đảm bảo tính miễn dịch sớm cho các đối tượng, do đó sử dụng lịch tiêm: mũi sơ sinh và ba mũi khi trẻ 2-3-4 tháng tuổi như lịch tiêm Quinvaxem.

Ngoài ra, với hệ thống tiêm chủng quốc gia, lịch tiêm chủng cần ổn định. Hàn Quốc sử dụng văcxin phòng bệnh ho gà với lịch tiêm là 2-4-6 bằng văcxin vô bào (khác lịch tiêm, thành phần ho gà trong Quinvaxem) mang tính ổn định trong việc kiểm soát bệnh tật, do đó vấn đề thay bằng văcxin khác có thể chưa đặt ra.

Chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia Hàn Quốc cũng không sử dụng văcxin 5 trong 1 hay 6 trong 1... mà dùng 3 hay 4 trong 1 và các văcxin đơn khác.

* PGS có thể cho lời khuyên thuyết phục với những phụ huynh còn băn khoăn về chất lượng Quinvaxem?

- Chúng ta cần thông cảm cho các phụ huynh đang rất lo lắng trước quyết định chọn văcxin nào tiêm cho trẻ khi trẻ đã đến tuổi cần phải tiêm hay đã trễ lịch tiêm. Việc chần chừ tiêm chủng có thể dẫn đến việc bùng phát dịch bệnh.

Tại Việt Nam, năm 2013 khi tạm dừng tiêm Quinvaxem dẫn đến tỉ lệ tiêm chủng giảm thấp và số ca mắc ho gà năm 2014 và 2015 tăng trở lại. Đó là bệnh có thể thấy ngay trước mắt, với bệnh viêm gan siêu vi B, nguy cơ chỉ thấy sau này khi mà các trẻ nhiễm trở thành mãn tính và chuyển sang xơ gan, ung thư gan sau 20-30 năm.

Ước tính hằng năm, nếu không được bảo vệ bằng văcxin sẽ có gần 60.000 trẻ nhiễm viêm gan siêu vi B mãn tính và 25% số đó sau này chuyển thành xơ gan, ung thư gan, chưa kể mỗi trường hợp mắc là nguồn lây nhiễm cho cộng đồng

Để tránh nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng nguy hiểm của bệnh, các bà mẹ cần đưa con đi tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch tại các cơ sở tiêm chủng mở rộng, theo khuyến cáo của WHO: cần kết thúc ba liều tiêm cơ bản cho trẻ trước 6 tháng tuổi, nghĩa là liều đầu tiên không được qua tháng thứ 4.

Các phản ứng sau tiêm là có nhưng có thể được giảm nhẹ bằng các giải pháp hợp tác giữa phụ huynh và cán bộ y tế như cho trẻ bú trước và trong khi tiêm, tiêm các văcxin theo mức độ đau tăng dần, văcxin uống trước, tiêm sau, tư vấn đầy đủ về các phản ứng và xử trí cho bà mẹ trước khi tiêm...