"Việt Nam đang ở thời khắc chuyển mình giữa giai đoạn 2 và giai đoạn 3 của quá trình phát triển quốc gia. Giai đoạn 1 là cung cấp lao động giá rẻ, giai đoạn 2 là cung cấp nguồn nhân lực có trình độ cho các tập đoàn quốc tế. 

Và giai đoạn 3 - quan trọng nhất - là có các doanh nghiệp có thể bán sản phẩm, công nghệ ra thế giới".

Nhân dịp có mặt tại Việt Nam tổ chức Hội nghị quốc tế về trí tuệ nhân tạo (AI) và bán dẫn 2025, TS Christopher Nguyễn - CEO của Aitomatic - đã có những chia sẻ sâu sắc về xu hướng toàn cầu, cơ hội cho Việt Nam và lối đi riêng cho kỳ vọng trở thành trung tâm công nghệ mới của thế giới.

"Tất cả đều hỏi tôi về Việt Nam"

* AI và bán dẫn đang được truyền thông nhắc đến rất nhiều tại Việt Nam và thế giới. Là người trong ngành, ông nhận thấy xu hướng này có thật sự "hot" như trên mặt báo không, thưa ông?

- Theo tôi, AI và bán dẫn là hai mảnh ghép đã và đang hội tụ một cách tất yếu, không còn là sự trùng hợp ngẫu nhiên. Bản thân AI đã phát triển từ hơn 30 năm trước, nhưng chỉ thực sự bùng nổ khi gặp "chìa khóa" mang tên quy mô - mà quy mô đó chính là nhờ sự tiến bộ của công nghệ bán dẫn. Tôi gọi đó là "phép thuật công nghệ".

Cụ thể, AI chỉ thực sự tạo ra các bước nhảy vọt kể từ năm 2012, khi Google huấn luyện mạng nơ ron sâu trên hạ tầng khổng lồ, giúp nhận diện hình ảnh trên YouTube, mà người Việt có thể tự hào vì trong nhóm đó có kỹ sư người Việt. Kể từ đó, AI thoát khỏi mô hình thí nghiệm, chạm tới đời sống thường nhật.

Tuy nhiên, AI không thể làm được điều đó nếu thiếu đi sự bùng nổ của chip bán dẫn. Các con chip ngày càng mạnh mẽ, chứa hàng tỉ bóng bán dẫn đã mở đường cho các ứng dụng AI như ChatGPT hay DeepSeek ngày nay.

Và rồi ngược lại, chính AI lại tiếp tục làm bùng nổ nhu cầu cho ngành bán dẫn. Đây là vòng tuần hoàn song hành giữa hai lĩnh vực, kéo theo làn sóng đầu tư và cạnh tranh khốc liệt trên toàn cầu.

* Nhìn nhận một cách thực tiễn, đâu là cơ hội cho một nước đang phát triển như Việt Nam trong cuộc đua này?

- Cơ hội dành cho Việt Nam đang lớn hơn bao giờ hết. Một mặt, căng thẳng địa chính trị toàn cầu, đặc biệt là Mỹ - Trung, đang thúc đẩy quá trình tái cấu trúc chuỗi cung ứng. Các tập đoàn đang tìm cách "giảm rủi ro" bằng cách tìm nguồn cung thay thế. Và Việt Nam nổi lên nhờ vị trí địa lý thuận lợi, dân số trẻ cùng chính sách mở cửa.

Tôi cho rằng Việt Nam đang ở giai đoạn chuyển mình giữa "giai đoạn 2" và "giai đoạn 3" của quá trình phát triển quốc gia. Giai đoạn 1 là cung cấp lao động giá rẻ, giai đoạn 2 là trở thành nguồn nhân lực có trình độ cho các tập đoàn quốc tế. Và giai đoạn 3 - quan trọng nhất - là tạo ra các doanh nghiệp Việt Nam có thể tự mình bán sản phẩm và công nghệ ra thế giới.

* "Cơ hội ngàn năm có một" - điều gì khiến ông lạc quan đến vậy, thưa ông?

- Tôi nói như vậy không phải để tạo ấn tượng, mà vì nhìn vào các yếu tố đang hội tụ: sự chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu, dân số trẻ, tầm nhìn chiến lược của Chính phủ và đặc biệt là bối cảnh AI - bán dẫn cùng bùng nổ. Tôi đi khắp châu Á - Thái Bình Dương, gặp các đối tác từ TSMC, Samsung, Tokyo Electron, JSR... Tất cả đều hỏi tôi về Việt Nam. Họ nhìn thấy ở Việt Nam không chỉ nguồn nhân lực, mà là cả một thị trường tương lai đầy tiềm năng.

Nhìn chung, các doanh nghiệp quốc tế cũng đánh giá rất cao Việt Nam có những bước tiến lớn trong việc đầu tư vào hạ tầng AI và bán dẫn, đặc biệt thông qua các chương trình khuyến khích đổi mới sáng tạo và thu hút đầu tư nước ngoài. Nhật Bản muốn đầu tư vào Việt Nam. Hàn Quốc muốn đầu tư vào Việt Nam. Đài Loan cũng muốn đầu tư vào Việt Nam.

Ngoài ra, tôi chứng kiến nhiều công ty lớn ở Mỹ hay Nhật Bản đang thiếu hụt nhân sự có chuyên môn sâu do dân số già hóa, trong khi Việt Nam lại sở hữu nguồn nhân lực trẻ, giàu tiềm năng. Đây chính là điểm cộng mà ít quốc gia nào đang có.

Không cần "đổ" chục tỉ USD

* Theo ông, Việt Nam có thể tận dụng cơ hội của mình như thế nào?

- Một trong những chìa khóa quan trọng nằm ở đào tạo. Việt Nam cần ưu tiên phát triển mạnh mẽ các chương trình đào tạo nhân lực chất lượng cao cho AI và bán dẫn.

Tôi nhấn mạnh đào tạo không nên chỉ dừng lại ở bậc đại học mà cần được mở rộng sang các mô hình hợp tác giữa doanh nghiệp và trường học. Điều này sẽ giúp sinh viên được thực hành thực tế trong các nhà máy, trung tâm R&D, phòng lab hiện đại từ sớm. Từ đó họ hiểu rõ các tiêu chuẩn, quy trình và yêu cầu thực tiễn của các tập đoàn công nghệ toàn cầu.

Việt Nam có đội ngũ chuyên gia công nghệ tài năng, đang làm việc tại Silicon Valley hay các trung tâm công nghệ lớn trên thế giới. Đội ngũ này sẽ đóng góp quan trọng trong các khâu như tư vấn hay đào tạo. Cần có thêm các cơ chế, chính sách để khuyến khích đội ngũ này tham gia sâu hơn vào nhiều dự án tại Việt Nam.

Song song, Việt Nam cũng nên đầu tư vào cơ sở hạ tầng hiện đại như trung tâm dữ liệu lớn, các khu công nghệ cao và hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ. Những điều kiện này sẽ giúp các kỹ sư, nhà nghiên cứu có môi trường lý tưởng để sáng tạo và thử nghiệm các công nghệ mới.

Cuối cùng, không thể thiếu là việc xây dựng khung pháp lý linh hoạt, minh bạch cho lĩnh vực AI và bán dẫn, tạo sân chơi cạnh tranh công bằng và thu hút thêm đầu tư quốc tế vào các dự án đào tạo và phát triển công nghệ.

Nhìn chung, tôi nhận thấy các lãnh đạo của Việt Nam đang rất quyết liệt phát triển khoa học công nghệ và có những hướng đi đúng đắn. Chẳng hạn với nghị quyết 57, tôi cảm nhận rõ sự quyết liệt từ lãnh đạo cấp cao. Nghị quyết là một bước chuyển đáng chú ý, khẳng định định hướng đổi mới trong cách tiếp cận xây dựng pháp luật, vừa đáp ứng yêu cầu quản lý, vừa tạo điều kiện thúc đẩy sáng tạo...

* Ông có nghĩ nguồn lực về tài chính có phải là hạn chế cho Việt Nam trong cuộc đua này không?

- Thực tế, Việt Nam không cần phải đổ hàng chục tỉ USD vào những "cuộc chơi" như sản xuất chip 2nm - nơi mà các ông lớn như TSMC, Intel, Samsung đã bỏ xa hàng thập niên kinh nghiệm.

Thay vào đó, chúng ta cần đi vào "cửa ngách" - nơi thế giới chưa có người dẫn đầu rõ ràng. Ví dụ rõ nhất là Edge AI (AI tại biên). Đây là xu thế AI vận hành ngay trên các thiết bị như ôtô, thiết bị nhà thông minh, robot, không phụ thuộc vào đám mây.

Thị trường Edge AI trị giá hàng nghìn tỉ USD, và Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm thiết kế chip và giải pháp cho lĩnh vực này, nhờ vào lực lượng kỹ sư trẻ, dồi dào.

Tôi tin rằng với 10.000 - 20.000 kỹ sư giỏi được đào tạo bài bản trong lĩnh vực thiết kế IC và Edge AI, Việt Nam có thể đóng vai trò dẫn dắt mà không cần đầu tư quá lớn vào hạ tầng sản xuất.

Ngành điện tử, bán dẫn phát triển mạnh nhưng không tìm được công nhân

Làn sóng phát triển của ngành linh kiện điện tử và bán dẫn đẩy nhu cầu lao động phổ thông lên cao, chiếm gần một nửa tổng nhu cầu tuyển dụng cả nước.