Chuyện vé số ở Thái Lan: 100 triệu vé, 71 triệu dân

Xổ số kiến thiết nhà nước ở Thái Lan xổ chỉ hai lần một tháng, mùng một và ngày rằm (ngày 16). Vào hai ngày này hằng tháng, nhiều người thường đùa nhau rằng ai giàu, ai nghèo thì đợi đến giờ xổ số hẵng hay. Buổi xổ số thậm chí còn được phát sóng trực tiếp trên truyền hình và nhiều mạng xã hội.

Thái Lan giới hạn số lượng phát hành mỗi đợt là 100 triệu vé. Thế mà trong bao nhiêu năm qua, vé số vẫn là mặt hàng cung không đủ cầu ở quốc gia Đông Nam Á có hơn 71 triệu dân này. 

Giá gốc mỗi tấm vé là 80 baht (55.000 đồng) nhưng người mua thường phải trả 100-120 baht cho một tấm vé mua hy vọng. Với những tấm vé có số đẹp, cái giá có thể gần gấp đôi, lên đến 150 baht.

Tìm "số đẹp" khắp nơi

Tanasak Phosrikun, giảng viên khoa khoa học xã hội và nhân văn Đại học Udon Thani Rajabhat, chia sẻ với Tuổi Trẻ Cuối Tuần về câu chuyện về đam mê vé số của người dân Thái Lan. Cuộc trò chuyện diễn ra ngày 31-7, ngay trước kỳ xổ số đầu tháng 8.

Những con số đẹp của đợt này liên quan đến nhà vua Maha Vajiralongkorn (Rama X) người vừa đón sinh nhật vào ngày 28-7 vừa qua. Ông sinh năm 1952, năm Phật lịch là 2495, năm nay 71 tuổi nên những con số nói trên là số đẹp được người dân săn lùng, anh Tanasak nói.

Cách đây không lâu, hồi tháng 6, người mua vé số ở Thái Lan cũng rần rần vì những con số 31, 30 và 42, xoay quanh ông Pita Limjaroenrat, lãnh đạo Đảng Tiến bước vừa giành được nhiều ghế Hạ viện nhất sau cuộc tổng tuyển cử tháng trước đó. Với chiến thắng này, ông là ứng cử viên hàng đầu cho ghế Thủ tướng trong chính phủ liên minh, dù tới nay vẫn chưa thể nhậm chức.

Trước đó, Pita khoe rằng mình đã mua tấm vé số số 30 với ý nghĩa ông sẽ thành thủ tướng thứ 30 của xứ chùa vàng. Những người ủng hộ Pita dĩ nhiên cũng đổ xô đi săn lùng những tấm vé số có số 30. Họ cũng săn số 31 là số thứ tự của Đảng Tiến bước và số 42 là tuổi của Pita.

Không ngờ ông Pita cuối cùng trúng số thật, dù chỉ là giải nhỏ (có hai số trúng giải). Trong đợt xổ số ngày 16-6, ông nhận được số tiền 4.000 baht cho số 30 may mắn.

Dân mê vé số ở Thái Lan rất sáng tạo trong những cách chọn số trên tấm vé số. Các sự kiện quốc gia, hình ảnh trong giấc mơ, biển số xe hơi… đều có thể là dữ liệu quan trọng để chủ nhân phiên dịch thành những con số trên tấm vé đổi đời - nghe ra cũng hao hao như các dân chơi số Việt Nam cầu may.

"Mơ gặp rắn là số 8, gà là số 9" - Tanasak nói về cách phiên dịch những con vật trong mơ thành con số. Anh tự nhận mình chỉ chơi cho vui nhưng mỗi đợt phát hành không quên mua hai vé cầu may. Trong mạng lưới đồng nghiệp, bạn bè, người quen, người thân của giảng viên này, khoảng 80% thường xuyên mua vé số nhà nước phát hành.

Những người máu me thì chơi cả số lậu (giống số đề do tư nhân tổ chức nhưng rất đa dạng về cách chơi và tỉ lệ trúng). Họ cũng chơi cả vé số Việt Nam hay Lào vì Thái Lan chỉ xổ số hai lần một tháng là không đủ giải tỏa cơn ghiền. 

Khảo sát năm 2021 cho thấy 19,28 triệu người, chiếm 35,5% dân số chơi số với những đường dây ngầm, tăng 8,7% so với khảo sát năm 2019. Lượng tiền lưu hành trong các đường dây số lậu ước tính là 149,92 tỉ baht, cao hơn giá trị của xổ số nhà nước.

Chuyện người bán dạo

Tanasak cho rằng một số rất đông người dân, đặc biệt là ở tầng lớp trung lưu và thu nhập thấp của Thái Lan đang bị mắc kẹt trong giấc mơ đổi đời sau một đêm nhờ trúng xổ số giải nhất 6 triệu baht. 

Nhưng nhiều tiền để làm gì? Anh kể nhiều người trúng số bẽ bàng nhận ra tình đời đắng cay khi vợ ôm tiền cùng tình nhân bỏ trốn. Một ông chồng cay đắng đệ đơn kiện người vợ 20 năm đầu ấp tay gối ra tòa vì trúng số mà nàng âm thầm lãnh tiền trời không biết đất không hay cho đến khi lộ tẩy.

Việc phát hành vé số ở Thái Lan khá phức tạp. Cơ quan phát hành vé số Chính phủ Thái Lan (GLO) được cho là đã nỗ lực trong nhiều năm để dẹp bỏ tình trạng vé số giá cao nhưng vẫn chẳng thể thay đổi được gì. Do cung không đủ cầu, vé số bán lẻ đến tay người mua luôn cao hơn giá gốc ít nhất 25%.

Chiến thuật mới nhất là GLO bán vé số trực tuyến. Tháng 6-2022, cổng bán vé số chính phủ ra mắt và bán với số lượng hạn chế nhưng đúng giá 80 baht/vé. Tanasak cho biết anh mua vé số giá gốc là theo hình thức trực tuyến nhưng phải nhanh tay. 

Trong vòng khoảng năm ngày sau khi mở bán là hết vé. Nhiều người kêu gọi GLO bán toàn bộ vé số theo hình thức trực tuyến, đúng 80 baht mỗi vé nhưng các nhà bán lẻ phản đối đề xuất này. Chính phủ cũng lo nếu số hóa việc bán vé số hoàn toàn, một lượng lớn những người bán vé số dạo sống với thu nhập chính từ bán vé số sẽ mất công ăn việc làm.

Đa số người bán vé số dạo ở Thái Lan là người khó khăn, khuyết tật, người lớn tuổi. Họ không thể lao động nặng hay cạnh tranh trong thị trường việc làm ngoài bán vé số. Ban đầu, khi chính phủ mở bán vé số trực tuyến giá gốc, nhiều người bán vé nhỏ lẻ nhất trong hệ thống (bán dạo) chưa thích nghi, họ lo sợ vé số trực tuyến đe dọa sinh kế.

Lo lắng, hồi hộp, sợ ôm vé nhưng rồi những vòng mở bán tiếp theo, vẫn là do cầu cao hơn cung, người bán vé số dạo vẫn bán vé số với mức giá 100-120 baht và vẫn có người mua. Dĩ nhiên, các nhà phân phối vé số trực tuyến tư nhân càng lời hơn. Công ty tư nhân cũng bán vé số trực tuyến với giá

100-120 baht với lý do tiền chênh lệch là phí dịch vụ. Dù có như thế, nhiều người thích mua vé số trực tuyến ngay sau lần đầu trải nghiệm vì họ có thể nằm trên giường hay đi du lịch nước ngoài và vẫn săn được vé với những con số mình thích.

Về lâu dài, khi vé số điện tử được bán rộng rãi hơn, theo kế hoạch là 50 triệu vé sẽ được bán qua hình thức trực tuyến vào cuối năm nay, dự đoán người bán lẻ sẽ gặp khó khăn vì họ chỉ có thể kiếm lợi nhuận trên 50 triệu tấm vé bán trực tiếp còn lại. 

Nhưng cản trở chuyển đổi số trong phát hành vé số chắc chắn không phải là cách. Rất có thể người già, người khuyết tật, người khó khăn hay nông dân lúc nông nhàn đi bán vé số cần thích ứng và tìm một công việc khác mang lại thu nhập thay thế. 

Công ty phát hành vé số nhà nước Thái Lan cũng có thể cần cải tổ hoạt động, minh bạch hơn và kiểm soát mức tiền chênh lệch mà các nhà phát hành lớn hưởng lợi từ những tấm vé số "kiến thiết".

Tanasak cho biết tính nhẩm cũng thấy những nhà phân phối lớn lời cỡ nào. Giả sử một nhà phân phối được phân phối 500.000 vé với giá gốc. Chỉ cần họ bán lại cho đại lý nhỏ hơn hoặc người bán lẻ với mức giá 90 baht, số tiền lời họ kiếm được mỗi đợt phát hành đã là 5 triệu baht, dễ như không.

Công ty phát hành vé số nhà nước Thái Lan là một trong số ít doanh nghiệp nhà nước hằng năm gửi vào kho bạc nhà nước những khoản tiền lớn. Năm 2022 và 2021, số tiền công ty chuyển vào kho bạc lần lượt là 53,74 tỉ baht và 51,12 tỉ baht so với 14,64 tỉ baht 10 năm trước.

Ở đây, có vẻ mua vé số là ích nước nhưng có lợi nhà không? Với một tấm vé (giá bán lẻ) là 100 baht, người mua chỉ có một phần triệu cơ hội trúng giải nhất 6 triệu baht và có 999.999 phần triệu khả năng bị "trúng gió" - tức mất 100 baht. Với khoản đầu tư 100 baht, mua vé số nghĩa là gần như chắc chắn sẽ mất tiền. Đây là khoản đầu tư quá ít may nhiều rủi, không đáng để đánh cược.

Theo Thai PBS, các nhà kinh tế coi xổ số là một loại thuế trá hình đối với người nghèo và đề nghị rằng số tiền này nên được phân phối lại giữa các nhóm thu nhập thấp thông qua các chương trình phúc lợi xã hội. 

Tanasak cũng chia sẻ rằng trong những lúc khó khăn như giai đoạn dịch bệnh COVID-19 hoành hành, những lúc thị trường chao đảo, kinh tế khó khăn, dường như càng có nhiều người cố mua vé số hơn để mong trúng. "Nhưng tôi chỉ thấy có nhà phân phối vé số lớn là giàu thôi", anh nói.

Anh cho rằng nói người Thái mê bài bạc không có gì là quá lời nhưng tốt hơn họ nên đam mê thứ gì đó thực tế và lành mạnh hơn.