Quán bánh canh hai thế hệ ở chung cư Nguyễn Thiện Thuật - Ảnh: LÊ VÂN

TP.HCM những ngày gần Noel được 'đãi' thời tiết se lạnh như có chút Đà Lạt giữa phố xá tấp nập. Thật cảm xúc khi ghé những chung cư xưa cũ bằng tuổi cả đời người để xì xụp tô bánh canh cua, bún bò, bún riêu, rồi nhâm nhi ly cà phê vợt được truyền lại qua mấy thế hệ từ trước năm 1975 tới nay...

"Bánh canh giò heo bà Bảy chung cư Nguyễn Thiện Thuật"

"Vị" của người thành phố xưa vẫn được lưu giữ suốt từng ấy năm thăng trầm. Món ăn, thức uống ấy được định danh với tên từng khu chung cư cũ như "bánh canh giò heo bà Bảy chung cư Nguyễn Thiện Thuật", cà phê vợt chung cư Phùng Hưng, há cảo, xá xíu chung cư Lão Tử... đã trở thành đặc sản vừa lạ vừa quen với nhiều câu chuyện.

Cứ mỗi sáng ở góc cầu thang lô G chung cư Nguyễn Thiện Thuật (phường 1, quận 3, TP.HCM) lại xuất hiện hai quán bánh canh cua sát bên nhau. 

Có chút lạ vì ở khu buôn bán sầm uất này, người "kẻ chợ" thường rất ý nhị, họ sẽ bán khác món khi thuê chỗ cùng buổi bán. Mỗi góc cầu thang hay vỉa hè ở khu chung cư này đều được cho thuê theo buổi sáng - trưa - chiều theo từng món. 

Ví như góc chung cư lô G sáng sẽ có bánh canh cua, sữa đậu nành, nước sâm, xôi mặn, ngọt các loại. Trưa tới tối sẽ là bún thịt nướng, cơm gà, phở xào, nước mía. Hai quán bánh canh cua này còn thêm đặc biệt bởi treo tới... 3 tấm bảng hiệu hình vuông nho nhỏ cạnh sát nhau.

Tấm bảng lạ này khiến tôi tò mò vì có màu xám cũ và kiểu chữ in từ trước năm 1975. Khách tới ăn thường thắc mắc, nhưng nếu đã là dân chung cư thì ai cũng biết ba tấm bảng bánh canh ấy thực ra là của một gia đình đã bán bánh canh cua, bánh canh giò heo qua hai thế hệ bằng tuổi với khu chung cư này. 

Trong đó, chị Phụng, chủ gánh bánh canh giò heo, là người con tiếp nối gánh bánh canh nổi tiếng một thời ở chung cư này từ mẹ chị thường được gọi với cái tên "Bà Bảy bánh canh giò heo" ở chung cư Nguyễn Thiện Thuật.

Ngồi kế bên chị Phụng ở góc cầu thang chưa tới 15m2 của lô G là chị Hằng, người em gái bán bánh canh cua. Hai chị em tiếp nối nghề của mẹ từ khi còn chưa lập gia đình. Cứ sáng sáng, hai cặp vợ chồng là con gái bà Bảy cùng nhau bán tới trưa thì trả chỗ cho người thuê bán buổi chiều. 

Đã gần 50 năm nay, tô bánh canh truyền đời của gia đình này chỉ nhích lên chút giá theo thời giá hiện tại. Một tô bánh canh cua, bánh canh giò heo chỉ dao động từ 30.000 - 40.000 đồng tùy nhiều, ít theo ý khách. Từ 5h sáng, hai quán bánh canh cua lại đỏ than, bắt đầu việc bán buôn đều đặn.

"Khách đến ăn món quen và ngon mà giá rất bình dân, lại chất lượng vì tôm, cua, giò heo vừa tươi vừa ngọt tự nhiên. Tôi là khách quen của quán này từ thời bà Bảy" - ông Đề, một người giữ xe kiêm bán tạp hóa của chung cư Nguyễn Thiện Thuật, kể. Sau đợt dịch nóng bỏng vừa rồi, chị Phụng cùng em gái lại quày quả ra góc cầu thang bán. 

Chị chia sẻ: "Hồi bé cứ đi theo phụ mẹ, riết rồi quen, mấy anh chị em trong nhà cùng phụ nhưng chỉ có tôi và bé Ba là thích nấu rồi theo nghề luôn". Chị Phụng năm nay cũng hơn 50 tuổi, đã có cháu nội. Buổi sáng, đứa cháu trai chừng 3 - 4 tuổi líu ríu theo bà nội và bà Hằng ra bán bánh canh.

Đại gia đình con cháu chị Phụng cùng cười giòn tan với cậu bé láu lỉnh. Chị Phụng nói có chút tiếc nuối: "Giờ con cháu lớn hết rồi nhưng không đứa nào thích bán nữa. Chắc mai mốt tôi với con Hằng già thì cũng mất gánh luôn. 

Chị em tôi vẫn giữ tấm bảng hồi xưa mẹ bán, ngày nào cũng mang ra đây treo, cứ như bà vẫn vui vầy cùng con cháu và gánh bánh canh này hồi nào giờ".

Khu chung cư Nguyễn Thiện Thuật được xây từ những năm 1968, từ đó tới nay luôn là khu ăn uống sầm uất nhất nhì quận 3. 

Các món ăn chơi như ốc Loan, bún riêu Bồn nước, bún bò Ty lô H cũng nổi danh khắp nơi. "Khách quen đã ăn thì dù có chuyển đi quận khác ở rồi vẫn phải tìm về để xì xụp vị cũ ngon miệng cho đã thèm" - chị Tư, cư dân chung cư, nói.

Bà Liên bán đồ ăn ở chợ cóc cư xá Lý Thường Kiệt - Ảnh: LÊ VÂN

Chợ cóc độc đáo giữa lòng cầu thang cư xá

Đó là khu chợ cóc "có một không hai" ở thành phố này vì lọt thỏm ở hành lang các cầu thang bộ từ tầng 1 đến tầng 3 của cư xá Lý Thường Kiệt, quận 10. 

Theo cư dân sống ở đây, khu cư xá này được xây từ năm 1972, đến nay đã gần 50 năm. Cư xá có đặc thù là hành lang cầu thang bộ có những khoảng sân chung từ 100m2 trở lên. Vì vậy từ khi cư xá ra đời tới nay, người dân tự lập chợ cóc đủ món từ đồ ăn thức uống tươi sống đến nấu chín, tiệm giặt đồ, quán ăn bán mang đi ngay trong chung cư.

Cư xá Lý Thường Kiệt có năm tầng lầu, bốn cửa ra vào, thông qua đường Lý Thường Kiệt, Hòa Hảo, Tân Phước, Nguyễn Kim. Nơi đây hiện có trên 350 hộ dân sinh sống. 

Ở góc cầu thang tầng 1 cư xá là nơi bán buôn của bà Phạm Thị Liên, 50 tuổi. Bà buôn bán ở cư xá này đã 30 năm. Những khách quen của bà thường tạt qua lấy miếng thịt, cân cá, bó rau hay bịch trái cây rồi vội đi chỉ với câu dặn: "Ghi sổ nha bà Liên!".

Bà Liên kể: "Tôi quê Quảng Ninh, vào đây hơn 30 năm rồi. Hồi xưa hay đạp xe lên bán rong đồ ăn ở đây, rồi sau ban quản trị chung cư cho lên bày cái bạt này ra bán cho cư dân. Bán từ sáng sớm tới trưa là quét dọn, trả lại lối đi cho họ. Mỗi tháng tôi đóng chút tiền cho tổ dân phố gọi là tiền điện nước, đổ rác thôi". 

Cùng ở tầng 1 cư xá mặt quay về khu chợ Nhật Tảo cũng có một sạp bán rau khác, kế bên là tiệm giặt ủi. Lác đác trong các căn hộ có nhiều nhà trưng biển "Bán đồ ăn mang về". Buổi sáng ghé chung cư, tầng trệt có cà phê, miến gà vị Bắc. Trưa chiều thì có món ăn xế bán từ tầng trệt tới tầng 2. 

Bà Minh, cư dân chung cư ở tầng 4, nói: "Cạnh bên cư xá có các siêu thị đầy ra đó, nhưng dân đây quen mua ở chợ cóc rồi. Đồ tươi ngon mà giá rẻ. Chưa kể lỡ quên gì chỉ cần xẹt xuống mua có liền, khỏi đi xa. Họ bán cũng có ý thức lắm nên chả phiền hà gì".

Dạo một vòng các chung cư cũ từ quận 1 đến quận 10, nếu là khu người Hoa Chợ Lớn như chung cư Phùng Hưng, Nguyễn Trãi, Lão Tử... người thành phố này xưa và nay sẽ tìm đến "mùi" cà phê vợt Ba Lù. 

Chiều tới, ngã chợ giữa ba chung cư có tuổi đời trên 60 năm sẽ có các món ốc luộc, há cảo, bánh bao xá xíu, dimsum bình dân nhưng "ngon lột lưỡi" vì mùi vị quen thuộc và vừa vặn túi tiền của người lao động.

Khách quen có khi tới ba thế hệ đều tìm đến thưởng thức những món ăn từ thuở bé. "Bên cạnh có Thuận Kiều plaza với nhiều quán xá như nhà hàng Bao Dimsum cũng nổi tiếng lắm, nhưng với tôi vẫn không bằng những vị xưa ở hẻm chợ Phùng Hưng này" - chị Chung Ngọc, cư dân đời thứ ba, sinh ra ở chung cư Lão Tử quận 5, hoài niệm.

Chuyện đời ở những chung cư xưa cũ - Kỳ 5: Kỳ lạ những ngôi chùa trầm mặc trên chung cư

TTO - Bỏ qua những xô bồ ở khu chung cư của dân lao động nghèo, chùa "ba cô" hay chùa "ba chị em" là cách gọi gần gũi của bà con chung cư Nguyễn Thiện Thuật, quận 3, về ngôi chùa nằm trên tầng 3, lô G chung cư này.