Chuyện của người dân về Yersin

TT - "Công đức của Alexandre Yersin không bao giờ phai mờ, bởi những câu chuyện về ông được lưu giữ rất bền chặt trong trí nhớ người dân" - nhà văn Nguyễn Gia Nùng, người sưu tầm và biên soạn cuốn sách Những mẩu chuyện về Yersin, tâm sự như vậy khi sách này vừa được dịch ra tiếng Pháp (NXB Thế Giới) nhân 70 năm ngày mất của ông.

Phóng to

Nhà văn Nguyễn Gia Nùng với cuốn sách Những mẩu chuyện về Yersin bản tiếng Pháp - Ảnh: DUY THANH

Vì sao Yersin không lập gia đình? Ông Phạm Văn Phê, người từng làm việc ở Viện Pasteur Nha Trang, kể: Một lần lúc thấy Yersin vui vẻ, ông Phê hỏi "Vì sao ông Năm (tên thân mật người dân gọi Yersin) không lấy vợ để có con nối dõi?". Yersin cười, đưa tay vò đầu ông Phê như ngày nào ông còn là cậu bé theo mẹ bán gạo lẻ ở Xóm Cồn, rồi nhẹ nhàng nói: "Không có ích. Nếu bây giờ có vợ con, tôi phải mất năm mươi phần trăm thời giờ dành cho họ". Câu chuyện cho thấy suy nghĩ rất thật của ông khi tự hiến mình suốt đời cho khoa học.

Hay câu chuyện người đánh xe bò chở cỏ đến Viện Pasteur (khi đó còn nuôi bò) ngủ trên xe dưới bóng mát của cây bàng lớn ở góc sân của viện. Khi mặt trời lên cao, bóng râm di chuyển khiến ánh nắng chiếu thẳng vào người đang ngủ. Tình cờ Yersin đi qua. Ông lặng đi một giây nhìn người đánh xe rồi đưa tay vẫy ông Phạm Văn Phê cùng mấy nhân viên khác, ra hiệu cùng phụ với ông đẩy nhẹ chiếc xe bò vào chỗ mát. Ông nói với họ: "Khẽ chút cho người ta ngủ".

Những người dân, những nhân chứng kể lại những câu chuyện về Yersin và còn rất nhiều người không thể xác định cụ thể trong số đông người dân Xóm Cồn được ông giúp đỡ, trong số những phu đường bị bệnh tật ngặt nghèo khi làm tuyến đường xe lửa Nha Trang - Sài Gòn được ông cứu sống, và cả những người dân quanh năm nhang khói thờ ông trong chùa Linh Sơn như thờ bồ tát.

"Tôi bỏ 10 năm đọc tài liệu trong, ngoài nước về Yersin, mới phát hiện rằng thế giới biết ông là nhà bác học lớn với những cống hiến khoa học xuất sắc nhưng không biết nhiều về tinh thần nhân văn, về tấm gương bác ái không phân biệt màu da sắc tộc của ông, mà chính những câu chuyện người dân Việt Nam kể đã cho người nước ngoài thấy ở ông trọn vẹn giá trị ấy" - nhà văn Nguyễn Gia Nùng nói.