Bởi việc làm giả bao bì lúa gạo này nhằm để bán sản phẩm kém chất lượng cho người tiêu dùng. Hành vi này không chỉ trục lợi mà còn phá hoại doanh nghiệp (DN), làm thiệt hại uy tín thương hiệu gạo Việt Nam.

Hàng nhái, hàng giả tràn lan

Ông Đinh Minh Tâm, giám đốc Công ty TNHH Cỏ May (Đồng Tháp), cho biết gạo của công ty ông liên tục bị nhiều tỉnh ở miền Trung, miền Bắc làm giả, làm nhái thương hiệu gây thiệt hại rất lớn cho DN. 

Cụ thể, đơn vị đã phát hiện tại Nghệ An và Hà Tĩnh có người làm giả bao bì thương hiệu, xâm phạm sở hữu trí tuệ của DN nhưng tỉnh này chỉ xử lý vi phạm hành chính, nhiều lắm là 70 triệu đồng dù vụ việc đã đủ yếu tố hình sự. 

Công ty mong cơ quan bảo vệ pháp luật, lực lượng cảnh sát kinh tế và lực lượng quản lý thị trường cần xử lý công tâm khi thực thi pháp luật bảo vệ DN.

Theo ông Tâm, hiện luật đã có nhưng trong một số vụ việc, cơ quan chức năng các tỉnh chưa xử lý đến cùng vụ việc. Gạo giả khiến người tiêu dùng sử dụng sẽ đánh giá thấp rồi làm mất uy tín, thương hiệu của DN. "Nếu tiếp tục buông lỏng khâu quản lý và xử lý sẽ giết chết các thương hiệu sở hữu trí tuệ như chúng tôi. 

Tuy vậy nếu muốn xử lý hình sự thì hàng hóa phải từ 200 triệu đồng trở lên hoặc làm giả bao bì, in ấn. Tuy nhiên cách xử lý lại chưa đi đến hành vi in ấn bao bì giả mà mới chỉ dừng lại ở hành vi sử dụng bao bì giả", ông Tâm phân tích.

Ông Tâm cho rằng sau nhiều vụ việc bị làm giả thương hiệu gạo của Công ty Cỏ May, công ty đã tự điều tra rồi nhờ lực lượng chức năng xử lý và tự bảo vệ chính mình. 

"Cách xử lý hiện nay mới chỉ làm phần ngọn là chuyện làm giả, làm nhái bao bì, nhãn mác thương hiệu gạo trong khi phần gốc là ai làm, ai sản xuất ở đâu thì chưa được xử lý tận gốc", ông Tâm chia sẻ thêm.

Năm 2024, Tổng cục Quản lý thị trường và lực lượng chức năng thuộc Cục Quản lý thị trường Hà Nội cũng đã tiến hành kiểm tra đột xuất 6 cơ sở kinh doanh gạo nằm trên địa bàn hai quận Hoàng Mai, Hai Bà Trưng và huyện Hoài Đức phát hiện hơn 2 tấn gạo giả nhãn hiệu gạo ông Cua. Vụ việc vẫn đang được cơ quan chức năng điều tra và chưa đưa ra xét xử.

Doanh nghiệp tự điều tra, tự bảo vệ

Bà Ngô Diệp Bích Thanh, phó tổng giám đốc gạo A An (Tập đoàn Tân Long), cho hay thương hiệu gạo tại Việt Nam chưa được bảo hộ chặt chẽ. Trước đây, gạo A An đã từng bị làm nhái nhiều lần. Sau khi gạo A An đạt chứng nhận quốc gia nên đơn vị đã in thêm những chứng nhận này lên bao bì. Từ đó, nạn làm giả có giảm đi.

"Gạo nhái nhiều nhất hiện nay là gạo ông Cua, có nơi để gạo "Ông Vua" với giá cực thấp. Thực ra, đây là gạo hàng xá được đóng bao, không có cơ sở sản xuất, không có xuất xứ rõ ràng, miễn sao nhập nhằng đây là gạo ST25 là được. 

Trong khi đó nhiều người tiêu dùng vẫn không hình dung được thật - giả nên các DN mong cơ quan chức năng đồng hành xử lý vấn đề hàng giả, hàng nhái tích cực hơn", bà Thanh nói.

Cũng theo bà Thanh, hiện trên thị trường bao bì được nhiều người vô tư đặt hàng nhưng còn thiếu việc kiểm tra hoặc ít kiểm tra, xử lý.

 Vụ giả bao bì ST25 ở Bắc Ninh vừa rồi bị bắt được báo chí đăng thì mới hay, bình thường ít thấy việc kiểm tra nhãn mác, bao bì hay thương hiệu gạo. 

"Người làm gạo giả chỉ có thể sao chép một vài nét giống gạo thương hiệu chứ không thể đưa những logo, giải thưởng lên bao bì được nên trước hết, DN cần đăng ký thương hiệu, sở hữu trí tuệ rõ ràng để thương hiệu hợp pháp, hợp lệ", bà Thanh chia sẻ kinh nghiệm.

Ông Vũ Ngọc Đỉnh, tổng giám đốc Techpal Group, nhận định các đối tác quốc tế hiện nay chưa tin tưởng gạo Việt Nam. Trong các siêu thị nước ngoài, hầu hết là gạo Nhật, gạo Thái, còn gạo Việt Nam được đóng tem nhãn của siêu thị. 

Các DN Việt rất yếu trong việc thực hiện các thủ tục pháp lý quốc tế, ví dụ nhãn hiệu Techpal rất khó đăng ký trên toàn cầu, tên gạo ST25 thì đã không được bảo hộ trên toàn cầu... Trường hợp đăng ký được thì chi phí rất lớn.

"Để hạn chế gạo giả, Chính phủ hoặc các tỉnh cần hỗ trợ các phương án đăng ký nhãn hiệu quốc tế và cho phép gạo Việt sử dụng. 

Khuyến khích DN đăng ký kiểu dáng, nhãn hiệu và công bố vùng trồng riêng với tem truy xuất nguồn gốc, chứng nhận của chính quyền và tem chống hàng giả", ông Đỉnh đề xuất.

Cần xử lý nghiêm hành vi làm, bán gạo giả

Ông Phạm Thái Bình, chủ tịch hội đồng quản trị Công ty cổ phần công nghệ cao Trung An (TP Cần Thơ), cho biết đơn vị chỉ cần cơ quan chức năng tăng cường xử lý vi phạm về việc lợi dụng nhãn hiệu, bao bì nhãn mác thật để làm giả là hành vi trục lợi và phá hoại DN. 

Vì Luật Sở hữu trí tuệ đã quy định rõ ràng nhưng các cơ quan chức năng chưa xử lý quyết liệt. Chính vì vậy, ông Bình cho rằng việc tuyên án 3 năm tù treo với người làm giả bao bì sản phẩm gạo ST25 ở Bắc Ninh là quá nhẹ. "Việc xử án nhẹ hay chỉ xử phạt hành chính thì người vi phạm sẽ bị nhờn, không đủ sức răn đe", ông Bình nói.

Theo luật sư Đặng Văn Cường - trưởng Văn phòng luật sư Chính Pháp (Đoàn luật sư Hà Nội), hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả là hành vi vi phạm pháp luật. Hành vi này ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của người tiêu dùng, ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh, gây thiệt hại cho các tổ chức, DN kinh doanh chân chính, nếu số lượng hàng giả lớn thì người thực hiện hành vi này sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự với hình phạt nghiêm khắc.

Trong trường hợp tổ chức, cá nhân sử dụng tem, nhãn, bao bì hàng hóa của tổ chức, cá nhân kinh doanh có chỉ dẫn mạo tên tổ chức, cá nhân khác, mạo tên thương mại, tên sản phẩm thì đây là hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả. 

Nếu là gạo hoặc các loại thực phẩm khác thì đây là sản xuất buôn bán hàng giả là thực phẩm, nếu hàng giả không phải là lương thực thực phẩm mà giá trị tương đương với hàng thật từ 30 triệu đồng trở lên thì người thực hiện hành vi sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại điều 192 Bộ luật Hình sự.

Nếu hàng giả là lương thực thực phẩm thì hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự mà không phụ thuộc vào giá trị của hàng hóa là bao nhiêu, giá trị của hàng hóa là lương thực thực phẩm giả sẽ là cơ sở để xét tăng nặng trách nhiệm hình sự. 

"Người thực hiện hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo điều 193 với mức hình phạt thấp nhất là 2 năm tù và mức cao nhất là tù chung thân đối với cá nhân. 

Đối với pháp nhân thương mại phạm tội thì mức xử phạt thấp nhất là 1 tỉ đồng, mức xử phạt cao nhất đến 18 tỉ đồng. Cùng với đó, pháp nhân thương mại phạm tội còn có thể bị đình chỉ hoạt động có thời hạn hoặc vĩnh viễn", luật sư Cường phân tích.

Nhận định về vụ án xảy ra tại Bắc Ninh, ông Cường cho rằng cơ quan tiến hành tố tụng xác định số hàng giả có giá trị dưới 500 triệu đồng nên bị cáo bị xét xử theo khoản 2 điều 193 Bộ luật Hình sự với hình phạt là phạt tù từ 5 - 10 năm. 

Có thể số gạo này chỉ giả về sở hữu trí tuệ nhưng vẫn đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, chưa gây ra hậu quả nghiêm trọng, bị cáo thành khẩn khai báo ăn năn hối cải, phạm tội lần đầu, tự nguyện bồi thường khắc phục hậu quả và có một số tình tiết giảm nhẹ khác theo quy định của pháp luật nên hội đồng xét xử đã áp dụng điều 54 Bộ luật Hình sự để xét xử bị cáo dưới khung hình phạt và cho áp dụng điều 65 Bộ luật Hình sự để cho bị cáo được hưởng án treo.

Thái Lan quản lý thương hiệu nông sản chặt chẽ từ cấp chính phủ

Là sản phẩm gạo nổi tiếng và đặc trưng của Thái Lan, gạo Thái Hom Mali hay gạo jasmine (hoa nhài) được xuất khẩu đến nhiều nước trên thế giới. Để người tiêu dùng có thể nhận diện loại gạo này được nhập khẩu chính gốc từ Thái Lan, các cơ quan chức năng Thái yêu cầu trên bao bì loại gạo này phải có một logo chứng nhận chung, hay còn gọi là "logo xanh".

Logo này được in trên bao bì gạo Hom Mali xuất khẩu để đảm bảo với người mua rằng họ đang mua được loại gạo chính hãng đã vượt qua các kiểm tra chính thức. Bộ Ngoại thương Thái Lan cũng nỗ lực để nâng cao nhận thức về logo cho gạo Hom Mali. Logo cho gạo Hom Mali đã được Thái Lan đăng ký nhãn hiệu tại nhiều quốc gia. Việc kiểm tra ngẫu nhiên cũng được thực hiện liên tục đối với các sản phẩm có logo để tránh trường hợp có những sản phẩm không rõ nguồn gốc và in logo giả.

Trong một sự việc vào năm 2023, chính quyền Thái Lan khi đó đã có động thái đệ đơn kiện ba nhà máy tại tỉnh An Huy (Trung Quốc) vì hành vi bán gạo thơm nhài Thái giả.

Vào thời điểm đó Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã Thái Lan cho biết các cáo buộc được đưa ra công khai để cảnh báo người tiêu dùng Trung Quốc về loại gạo giả, đồng thời cũng nhằm nâng cao nhận thức về chất lượng của gạo jasmine Thái Lan.

Cuộc điều tra của phía Thái Lan phát hiện các nhà máy này đã sử dụng một giống gạo ở địa phương để giả làm gạo Thái, với việc dùng các chất hóa học bị cấm trong thực phẩm để tạo mùi hương.

Trong một vụ việc khác với sầu riêng vào năm 2018, Cục Sở hữu trí tuệ Thái Lan cũng đã gửi thư lên Văn phòng Nhãn hiệu Trung Quốc để phản đối các doanh nghiệp Trung Quốc đăng ký nhãn hiệu sản phẩm "Monthong".

"Monthong" là một nhãn hiệu sầu riêng Thái Lan rất được ưa chuộng, động thái khiếu nại này nhằm bảo vệ các nhà xuất khẩu Thái Lan. Vào thời điểm đó, nhiều doanh nghiệp tại Trung Quốc đã đăng ký nhãn hiệu sầu riêng bằng tiếng Trung và tiếng Anh có nghĩa là Monthong (golden pill/gối vàng).

"Monthong được biết đến trên toàn thế giới là sầu riêng Thái Lan và không thể được đăng ký nhãn hiệu tại Trung Quốc", tổng giám đốc Cục Sở hữu trí tuệ Thái Lan khi này là ông Thosapone Dansuputra trả lời báo Bangkok Post.

Với việc đăng ký này, các thương nhân Thái Lan muốn sử dụng từ Monthong trong tiếng Trung để quảng bá các sản phẩm sầu riêng của họ, bao gồm cả sầu riêng sấy khô tại Trung Quốc, có thể phải đối mặt với các vụ kiện, ông Dansuputra nói thêm.

Ông này cho biết mặc dù chưa có doanh nghiệp Thái Lan nào tại Trung Quốc phàn nàn về việc đăng ký nhãn hiệu này, nhưng cơ quan hữu trách đã gửi thư phản đối đến phía Trung Quốc như một biện pháp phòng ngừa.

Ấn Độ mở cửa xuất khẩu gạo 100% tấm: Gạo Việt không bị ảnh hưởng nhiều?

Theo một số doanh nghiệp chế biến xuất khẩu gạo, còn khoảng một tuần nữa sẽ thu hoạch rộ tại các vùng An Giang, Đồng Tháp và Kiên Giang.