Phóng to

Việc không thiếu nhưng đồng lương rẻ mạt, không đủ sống khiến doanh nghiệp tuyển 10 thường chỉ được 1! - Trong ảnh: người lao động tìm việc tại Trung tâm hướng nghiệp, dạy nghề và giới thiệu việc làm Thanh niên TP.HCM - Ảnh: Mai Vinh

Vậy thì nguồn lao động đang đi về đâu và giải pháp nào cho việc thu hút lao động vào làm việc trong các DN? Tuổi Trẻ đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Tấn Định, phó trưởng Ban quản lý các KCX-KCN TP.HCM, về thực trạng này và những giải pháp cho tình hình hiện nay. Ông Định nói:

- Các DN sau một thời gian đầu tư sản xuất đi vào ổn định thì bắt đầu mở rộng sản xuất và tuyển thêm nhiều lao động, nhất là DN trong các ngành thâm dụng lao động như may, da giày, chế biến thủy sản. Đây chính là những khu vực đang “khát” công nhân (CN) nhất. Trong năm năm tới, các DN trong các KCX-KCN cần tuyển thêm 100.000 lao động nên việc thiếu lao động dự báo ngày càng gay gắt.

Thiếu lao động vì lương không đủ sống

Phóng to "Không ở đâu trả lương cho công nhân thấp như ở nước ta. Các doanh nghiệp đầu tư vào các KCX-KCN tận dụng nguồn lao động giá rẻ để đạt lợi nhuận, nhưng trả lương rẻ mạt như vậy thì công nhân không thể gắn bó lâu dài được. Và thế là cái vòng cứ luẩn quẩn. " Ông Nguyễn Tấn Định (phó trưởng Ban quản lý các KCX-KCN TP.HCM)

- Các DN sản xuất trong lĩnh vực thâm dụng lao động thiếu lao động nhất. Trước đây, tuyển 100 thì có 1.000 người xếp hàng dự tuyển, nay tuyển 1.000 thì chưa đủ 100 người đăng ký. Trước đây, nhiều nơi chỉ tuyển lao động trình độ tốt nghiệp THPT rồi dần hạ xuống lớp 10, lớp 9, thậm chí dưới lớp 9. Một số cán bộ lao động ở các tỉnh cho biết nhiều CN chỉ biết ký tên mình để nhận lương chứ không biết đọc biết viết. Nhiều DN rao tuyển lao động trình độ phổ thông nhưng thực tế có bao nhiêu là tuyển bấy nhiêu, không kể trình độ.

* Có phải do lương thấp, tăng ca nhiều, điều kiện sống không ổn định nên CN bỏ việc về quê hoặc tìm công việc khác gây ra tình trạng thiếu lao động?

- Chưa hẳn như vậy. Tại các KCN ở các tỉnh và vùng nông thôn cũng đang thiếu lao động, thiếu ở đây là tình trạng thiếu chung của cả nước. Thực tế, số lượng lao động ngoại tỉnh tại TP.HCM quay về quê làm việc không nhiều lắm, theo thống kê có trên 90% CN của các KCX-KCN TP.HCM quay lại làm việc sau đợt tết vừa rồi.

Chính xác phải nói là người lao động chê DN chứ không phải thiếu lao động. Nguyên nhân chính của tình trạng này một phần là do DN chưa có chính sách chăm lo thỏa đáng để giữ chân CN, một phần là người lao động có nhiều sự lựa chọn công việc. Còn một tình trạng nữa là hiện nay nhiều DN không nâng mức lương tối thiểu, không nâng lương niên hạn cho CN nên không khuyến khích được CN gắn bó với DN, khiến họ bỏ đi. Nếu đồng lương sống được thì muốn bao nhiêu lao động cũng có.

* Trong sáu tháng đầu năm nay, có 30.000 CN các KCX-KCN tại TP.HCM bỏ việc. DN đang “khát” lao động nhưng số người thất nghiệp và bỏ việc lại tăng cao, vì sao thưa ông?

- Người lao động có xu hướng làm việc nơi này vài năm thì bỏ để lãnh một khoản trợ cấp thất nghiệp, rồi nhảy qua công ty khác. Do tình hình chung là thiếu lao động nên họ dễ dàng xin được ngay việc khác. Vì vậy con số thất nghiệp hiện nay chỉ là con số “ảo”.

Giải pháp với “lão hà tiện”

* Có bao giờ ông trao đổi với lãnh đạo các DN về cách giữ chân công nhân không?

- Một vị lãnh đạo một DN ta thán rằng năng suất của CN chỉ đạt 50% trong khi hàng phế phẩm (sản phẩm không đạt chất lượng) trong sản xuất lên đến 15-18% nên không thể tăng lương được. Sau khi tìm hiểu về DN này, tôi nói rằng anh trả lương cho CN ở đây chỉ bằng 1/6 CN ở nước khác nhưng năng suất đến 50% là rất cao. Thứ hai là suất ăn của CN chỉ có 8.000 đồng, trừ đi chi phí của nhà cung cấp còn khoảng 5.000 đồng vào bụng CN thì làm sao họ đứng nổi mà làm. Vì vậy CN thường nghỉ việc. Do đó DN phải tuyển CN mới nên hàng phế phẩm sẽ tăng lên.

* Giải pháp nào để khắc phục tình trạng thiếu lao động trong các KCN-KCX hiện nay, theo ông?

- Thứ nhất, Chính phủ phải điều chỉnh mức lương tối thiểu làm sao đảm bảo đời sống cho CN, đừng để DN lợi dụng mức lương tối thiểu thấp để áp giá tiền lương trả. Nếu điều này không được thay đổi thì tình trạng thiếu lao động sẽ tiếp tục kéo dài. Mặt khác, việc tăng lương hằng năm dựa trên chỉ số giá tiêu dùng (CPI) như hiện nay là không phù hợp vì CPI là rổ tính của hàng ngàn mặt hàng, trong khi những thứ thiết yếu mà CN dùng hằng ngày chỉ có vài mặt hàng tăng rất cao, nhất là thực phẩm. Lấy việc tăng chung của ximăng, vàng, sắt thép cộng lại rồi theo đó đề ra mức tăng lương cho CN là không hợp lý.

Thứ hai, chính quyền địa phương có KCN-KCX cần ổn định đời sống cho CN bằng cách giữ được giá cả ổn định, lo chuyện nhà ở, nhà trẻ cho con của họ, đưa hàng bình ổn giá đến được với họ...

* Nhưng về phía DN, họ cũng cần phải thấy trách nhiệm của mình chứ, thưa ông?

- Tất nhiên. Tình trạng CN bỏ nơi này sang nơi khác chỉ vì mức thu nhập cao hơn có 100.000-200.000 đồng hoặc được lo chỗ ở rất phổ biến. Sự mất ổn định lao động này không có lợi cho CN lẫn DN.

Tôi biết có một DN trong lúc giá cả leo thang đã không tính đến chuyện đặt ra chỉ tiêu lợi nhuận, chia cổ tức mà đặt trọng tâm nhiệm vụ chăm lo cho người lao động. Vì họ biết nếu CN bỏ đi thì sau khủng hoảng sẽ không đủ lao động để phát triển sản xuất. Kết quả là trong năm kinh tế khủng hoảng nhưng DN đó vẫn lãi lớn do CN làm việc hết sức mình để giúp họ vượt khó. Điều này cho thấy DN cần chủ động đưa ra chính sách tiền lương thỏa đáng để người lao động ổn định tâm lý và gắn bó với mình. Còn khi đình công đã xảy ra, CN yêu cầu tăng thêm 500.000-700.000 tiền lương thì dù DN có chấp nhận, mối quan hệ của hai bên đã đổ vỡ.