Toàn cảnh hội nghị đặc biệt bộ trưởng ngoại giao ASEAN - Trung Quốc - Ảnh: TTXVN

Trao đổi với Tuổi Trẻ tối 16-6, ông Thái cho hay cuộc thảo luận giữa Trung Quốc và ASEAN lần này có hai mục đích chính, một là chuẩn bị kỷ niệm 25 năm thiết lập quan hệ đối tác - đối thoại với Trung Quốc, hai là về vấn đề Biển Đông.

Không phải là tuyên bố chung

Theo ông Trần Việt Thái, điểm nhấn chính về cuộc họp này là các nước ASEAN đạt được đồng thuận rất cao trong lập trường chung về quan hệ với Trung Quốc cũng như trong vấn đề Biển Đông.

Ông Thái cho rằng bản tuyên bố chung mà báo chí phản ánh được công bố rồi bị rút lại thực chất là bản tuyên bố báo chí nói rõ quan điểm, lập trường chung của ASEAN, chứ không phải là tuyên bố chung đạt được giữa ASEAN và Trung Quốc.

“Đây là bản tuyên bố mà ASEAN chuẩn bị cho Trung Quốc xem trong cuộc họp nhưng Trung Quốc không đồng ý. Ngược lại, Trung Quốc đưa ra bản dự thảo 10 điểm đồng thuận nhưng ASEAN không chịu. Cuộc họp giữa hai bên khá căng thẳng và kéo dài đến 5 tiếng” - ông Thái tiết lộ.

Theo ông Thái, sở dĩ xảy ra vụ việc bản tuyên bố báo chí nêu rõ lập trường của ASEAN được công bố rồi bị rút lại là do các nước ASEAN chưa thống nhất được thời điểm và phương thức công bố.

Thông tin ông Thái đưa ra cũng trùng với nhận định của báo Straits Times của Singapore. Ngày 16-6, tờ báo này phân tích việc tuyên bố bị thu hồi vì Indonesia cho rằng đã có sự nhầm lẫn và văn kiện này không phải là tuyên bố chung của ASEAN sau hội nghị. Ban thư ký ASEAN ở Jakarta cũng nói rằng không có tuyên bố chính thức được đưa ra sau cuộc họp.

ASEAN đang trao đổi về việc công bố

Cũng trong ngày 16-6, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Hải Bình đã có trả lời Tuổi Trẻ về vụ việc này.

Ông Lê Hải Bình cho biết hội nghị đặc biệt bộ trưởng ngoại giao ASEAN - Trung Quốc được tổ chức xuất phát từ yêu cầu của ASEAN muốn trao đổi với Trung Quốc về tình hình Biển Đông thời gian qua và trao đổi về quan hệ ASEAN - Trung Quốc, nhất là chuẩn bị cho hội nghị cấp cao kỷ niệm 25 năm quan hệ ASEAN - Trung Quốc, dự kiến vào tháng 9-2016 tại Lào.

Trên tinh thần hữu nghị, thẳng thắn và xây dựng về các vấn đề cùng quan tâm, hội nghị đã đạt kết quả tích cực, giúp tăng cường hiểu biết và tin cậy giữa ASEAN và Trung Quốc, thúc đẩy hợp tác và các nỗ lực xử lý những thách thức chung.

Trả lời câu hỏi của Tuổi Trẻ về thông tin bản tuyên bố báo chí của ASEAN (văn kiện ban đầu được công bố cho truyền thông nhưng sau đó được rút lại), người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Hải Bình cho biết tại hội nghị, các nước ASEAN đã đồng thuận nhất trí về nội dung tuyên bố báo chí của các bộ trưởng ngoại giao ASEAN, thể hiện những đánh giá của ASEAN về kết quả tích cực của hội nghị và các vấn đề quan trọng được trao đổi tại hội nghị, trong đó có lập trường chung của các nước ASEAN về vấn đề Biển Đông.

Theo ông Bình, các nước ASEAN cũng nhất trí một trong các hình thức công bố tuyên bố này là bộ trưởng ngoại giao Singapore, hiện là nước điều phối quan hệ ASEAN - Trung Quốc, sẽ sử dụng khi họp báo chung với bộ trưởng ngoại giao Trung Quốc sau hội nghị.

“Hiện các nước ASEAN đang trao đổi về việc công bố tuyên bố báo chí này” - ông Bình nói.

Người phát ngôn Lê Hải Bình thông tin thêm rằng đối với vấn đề Biển Đông, các ngoại trưởng ASEAN và Trung Quốc đã trao đổi thẳng thắn về tình hình và các biện pháp xử lý tại cuộc họp.

Các nước ASEAN đã trực tiếp nêu quan ngại về những diễn biến phức tạp thời gian qua, làm gia tăng căng thẳng, xói mòn lòng tin, nếu không xử lý thỏa đáng có thể xảy ra sự cố, ảnh hưởng tới hòa bình, ổn định và an ninh khu vực.

ASEAN đã khẳng định lập trường chung và các nguyên tắc của ASEAN, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh an toàn hàng hải và hàng không ở Biển Đông, giải quyết hòa bình các tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế và Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển 1982, tôn trọng đầy đủ các tiến trình pháp lý và ngoại giao, không sử dụng và đe dọa sử dụng vũ lực, kiềm chế, thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC và sớm thông qua COC.

Hai bên cũng thống nhất sẽ hoàn tất công tác chuẩn bị để sớm triển khai đường dây nóng giữa các quan chức ngoại giao ASEAN - Trung Quốc về các sự cố trên biển và ra tuyên bố ASEAN - Trung Quốc về thực hiện bộ quy tắc để tránh va chạm bất ngờ trên biển ở Biển Đông trong dịp kỷ niệm 25 năm quan hệ ASEAN - Trung Quốc.