Nguyên nhân được nói đến nhiều nhất là do thị trường phản ứng sau khi Ngân hàng Nhà nước đưa ra dự thảo về quản lý vàng với ý định trực tiếp quản lý thương hiệu vàng SJC và quyết định số lượng Vàng miếng SJC được sản xuất. Công ty Vàng bạc đá quý Sài Gòn sở hữu thương hiệu vàng SJC chỉ “làm công ăn lương”, “đóng máy” theo số lượng do Ngân hàng Nhà nước ấn định.

Nếu dự thảo được ban hành thì sau này chỉ còn vàng miếng SJC được sản xuất, các công ty vàng đang sở hữu các thương hiệu vàng khác nếu không đáp ứng điều kiện về quy mô vốn, thị phần... phải dừng sản xuất.

Mặc dù Ngân hàng Nhà nước khẳng định vàng do các doanh nghiệp phải dừng sản xuất đã bán ra thị trường trước đây vẫn có giá trị lưu thông bình thường, nhưng vẫn xảy ra tình trạng mua bán bất lợi cho người sở hữu các miếng vàng này.

Lý do giá mua bán rẻ hơn vàng SJC được một số doanh nghiệp giải thích là do sức mua yếu, người dân có vàng không phải thương hiệu SJC đem ra bán nhiều nên phải giảm giá để kích thích sức mua.

Giải thích này nghe hợp lý, có phần quy lỗi do việc điều chỉnh chính sách nên người dân phải bán vàng. Nhưng nếu phân tích kỹ có thể thấy đằng sau việc giảm giá có những tính toán khác.

Đó là một số doanh nghiệp vàng có thương hiệu vàng miếng sẽ bị xóa sổ đang tích cực tạo ra những “đau thương, thiệt hại” cho người mua loại vàng này nhằm gây áp lực để Ngân hàng Nhà nước hạ thấp các điều kiện về sản xuất giúp họ tiếp tục duy trì thương hiệu vàng miếng của mình.

Bên cạnh đó, việc giảm giá mua/bán một số thương hiệu vàng khác SJC gây bất lợi cho người dân đem vàng đi bán là đã rõ nhưng cũng không vì thế có lợi cho người đi mua, mà được lợi nhiều lại là công ty bán vàng.

Có thể dẫn chứng: hiện Ngân hàng Nhà nước đang siết chặt việc sản xuất vàng miếng SJC, vì thế vàng lậu về không tiêu thụ được, đẩy giá vàng nguyên liệu (để sản xuất vàng miếng) trên thị trường giảm mạnh, thấp hơn nhiều so với giá vàng miếng; một số doanh nghiệp vàng khác do không bị kiểm soát số lượng vàng sản xuất có thể tranh mua vàng nguyên liệu giá rẻ để dập ra miếng vàng mang thương hiệu của mình, bán rẻ hơn giá vàng SJC cũng lời to...

Thị trường vàng từ nay cho đến sau ngày có nghị định mới về quản lý kinh doanh vàng sẽ còn nhiều biến động, phát sinh thông tin nhiễu, phần thiệt chắc chắn rơi vào người mua vàng. Ngân hàng Nhà nước là nơi cấp phép cho các doanh nghiệp sản xuất vàng miếng. Cũng chính nơi này thay đổi “luật chơi”, dẫn tới “xóa sổ” một số thương hiệu vàng miếng.

Vì vậy, không chỉ trực tiếp quản lý thương hiệu vàng SJC, mà Ngân hàng Nhà nước phải có biện pháp bảo vệ quyền lợi của người mua vàng, doanh nghiệp vàng có thương hiệu bị xóa sổ, đồng thời ràng buộc các doanh nghiệp này có trách nhiệm đến cùng với sản phẩm của mình. Bởi người dân không có lỗi khi mua phải những miếng vàng mà tới đây thương hiệu đó không còn tồn tại. Tài sản của họ phải được bảo vệ giá trị ngang với các loại vàng hợp pháp khác đang lưu thông trên thị trường.

Cách tốt nhất để bảo vệ người dân là chủ động thông tin, đoán trước các tình huống có thể nảy sinh, làm rõ đâu là thật, chỗ nào là giả. Đừng để như thời gian qua, khi doanh nghiệp hô lên, người dân đem vàng có thương hiệu bị xóa sổ đi bán, giá giảm mạnh... mới lên tiếng trấn an.