Một trong những cách để kiểm soát cholesterol trong máu cao là tập thể dục phù hợp với thể trạng, vừa sức và giữ cân nặng hợp lý - Ảnh: DUYÊN PHAN

Cơ thể luôn cần cholesterol nhưng thiếu hụt hay dư thừa chúng đều gây nên những nguy hại cho sức khỏe. Vì thế, việc giữ nồng độ cholesterol ở mức cần thiết là rất quan trọng.

Những thói quen "bào mòn" sức khỏe

Theo bà Lê Bạch Mai - nguyên phó viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia, chế độ ăn nhiều chất béo no (nhiều thịt đỏ, sữa, kem bơ, phô mai, bánh ngọt, gan và các loại nội tạng động vật), các món chiên rán (khoai tây chiên, gà rán, các thực phẩm chế biến từ ca cao, chocolate) về lâu dài sẽ góp phần gây tăng cholesterol máu.

Bên cạnh đó, những người ngồi hoặc nằm quá nhiều cũng có nguy cơ bị cholesterol máu cao. Người hút thuốc bị suy giảm HDL - cholesterol tốt, trong khi tăng LDL - cholesterol xấu. "Giảm cholesterol tốt sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, căn bệnh đang gây tỉ lệ tử vong hàng đầu trong nhóm bệnh không lây nhiễm ở Việt Nam" - bà Mai cho biết.

Tuy nhiên, người Việt dường như chưa kiểm soát được các thói quen ăn uống và sinh hoạt để giữ gìn sức khỏe. Theo bà Mai, điều tra các yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm sau 5 năm (2010 - 2015) cho thấy chỉ có 2 yếu tố là lượng rau - trái cây tiêu thụ và hoạt động thể lực đã có cải thiện bước đầu, mặc dù vẫn còn ở mức thấp.

Còn các chỉ số như hút thuốc lá, uống rượu bia đến mức nguy hại, tiêu thụ muối... đều chưa kiểm soát được.

PGS.TS.BS Nguyễn Hoài Nam - chủ tịch Hội Tĩnh mạch học TP.HCM, phó chủ nhiệm bộ môn phẫu thuật lồng ngực và tim mạch Đại học Y dược TP.HCM - cho biết có đến 80% lượng cholesterol được cơ thể tự tổng hợp, chủ yếu là gan (đường nội sinh), 20% còn lại hấp thu từ thức ăn (đường ngoại sinh).

Cholesterol là thành phần quan trọng tham gia cấu tạo tế bào, đóng vai trò trung tâm trong quá trình sinh hóa. Cơ thể cần cholesterol để sản xuất các hormone và cholesterol cần thiết cho các hoạt động của não, hệ miễn dịch, đảm bảo chức năng sống còn và duy trì nòi giống...

Tuy nhiên việc thiếu hụt hay dư thừa cholesterol đều gây nên những nguy hại cho sức khỏe.

Cụ thể, LDL - cholesterol xấu làm gia tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, tạo nên những mảng xơ vữa, làm hẹp và tắc mạch máu, gây nhồi máu cơ tim, cao huyết áp, đột quỵ..., trong khi đó HDL - cholesterol tốt làm giảm nguy cơ xơ vữa động mạch. Vì thế việc giữ nồng độ cholesterol ở mức cần thiết là rất quan trọng.

Làm sao để kiểm soát cholesterol?

Bà Mai hướng dẫn: mỗi người cần sử dụng 400gr rau quả/ngày, chú ý rau quả tươi, sạch, dùng nhiều rau quả có màu xanh đậm, vàng, đỏ. Uống đủ nước theo thể trọng từng người, người 50kg cần uống 2 lít nước/ngày, người 60kg lượng nước cần dùng tăng lên 2,4 lít/ngày, giảm tiêu thụ muối (mỗi người chỉ nên dùng 5mg muối/ngày).

Theo ông Nguyễn Hoài Nam, chế độ dinh dưỡng là phương pháp hữu hiệu để hạn chế cholesterol xấu. Tuy nhiên, cần hiểu đúng tầm quan trọng của dinh dưỡng vì cơ thể chúng ta có 20% lượng cholesterol hấp thu từ thức ăn.

"Từ trước đến nay chúng ta nhấn mạnh vai trò quan trọng của dinh dưỡng trong việc kiểm soát cholesterol, nhưng điều quan trọng nhất là cần làm sao để lá gan được hoạt động tốt vì gan là "nhà máy chính" trong cơ thể sản xuất cholesterol.

Một số người mắc hội chứng chuyển hóa, rối loạn hay suy giảm chức năng gan, thông thường cơ thể họ sẽ tổng hợp nhiều cholesterol xấu trong máu hơn người bình thường" - ông Nam chia sẻ.

Bên cạnh dinh dưỡng, theo ông Nam, phương pháp chính để kiểm soát cholesterol là tập thể dục phù hợp với thể trạng, vừa sức và giữ cân nặng hợp lý. Một số nghiên cứu cho thấy việc đi bộ thường xuyên sẽ làm giảm hàm lượng cholesterol xấu trong máu, làm tăng hàm lượng cholesterol có lợi, đặc biệt là HDL.

Tìm ra 'lá chắn' giảm thiểu tình trạng thừa cholesterol

Hiểu đúng và đủ về chất béo lẫn cholesterol, duy trì chế độ ăn uống, vận động hợp lý, thăm khám định kỳ là những cách đơn giản nhưng hữu hiệu để kiểm soát tình trạng thừa cholesterol.